1. Inleiding

Het Zorg- en Veiligheidshuis Rotterdam-Rijnmond (ZVHRR) is een regionaal samenwerkingsverband. Het doel van het ZVHRR is het aanpakken van complexe multi-problematiek bij personen en gezinnen, om daarmee zowel veiligheid voor de samenleving als veiligheid voor de cliënt en zijn/haar omgeving te creëren. Het uitgangspunt is dat voor een succesvolle aanpak van criminaliteit en ernstige overlast door personen/gezinnen met complexe problemen vaak meer nodig is dan zorg of straf alleen, en dat juist een gecombineerde aanpak effectief is. ZVHRR bevordert en coördineert deze integrale, domeinoverstijgende aanpak. In dit samenwerkingsverband worden partijen uit de strafketen (denk hierbij aan het OM, de politie en reclasseringsorganisaties), de zorgketen (onder meer de GGZ, Veilig Thuis, de jeugdzorg en de verstandelijk gehandicaptenzorg) en bestuurlijke partners (gemeenten) samengebracht.³⁾

Het ZVHRR richt zich op personen en gezinnen met complexe problematiek. Een aandachtsgebied dat hieronder valt, zijn criminele gezinnen en families. Vanuit meerdere partners komen al langere tijd signalen naar voren over problematiek rondom “criminele families”. Goede cijfers over de mate van deze problematiek in de regio Rotterdam Rijnmond ontbreken op dit moment. ZVHRR heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) daarom gevraagd om in kaart te brengen hoeveel kinderen in de regio Rotterdam Rijnmond opgroeien met verdachte familieleden. Voor de ontwikkeling van een effectieve aanpak is het daarnaast belangrijk om te weten waar in de regio deze problematiek relatief sterk aanwezig is. Tot slot wordt in kaart gebracht in welke mate kinderen die opgroeien met verdachte familieleden zelf delicten plegen. 

Inzicht in deze cijfers is op meerdere manieren waardevol. Een gezonde en stabiele thuissituatie kan ervoor zorgen dat kinderen zichzelf goed kunnen ontwikkelen en volwaardig mee kunnen draaien in de maatschappij. Wanneer sprake is van criminaliteit binnen het gezin/familie dan wordt het gezin en de bredere familie mogelijk eerder een risicofactor dan een beschermingsfactor. Met andere woorden, dit kan deze opgroeiende kinderen kwetsbaar maken.⁴⁾ Cijfers over de omvang van deze problematiek kunnen een stimulans zijn tot ontwikkeling van een aanpak om deze kinderen te helpen. Er is nog een tweede reden waarom inzicht in criminele gezinnen/families relevant is voor de ontwikkeling van een effectieve aanpak. Het is bekend dat criminele families een hardnekkig probleem zijn. Zo zijn criminele families vaak gesloten netwerken waarin bepaalde normen en waarden en solidariteit centraal staan die ervoor kunnen zorgen crimineel gedrag goed gedijt en overgedragen kan worden naar andere familieleden (al dan niet van een jongere generatie).⁵⁾ Beleid gericht op het helpen van kwetsbare kinderen en het doorbreken van patronen rondom criminaliteit in gezinnen en families kan een preventieve werking hebben (nu en in de toekomst). 

Het doel van het onderzoek is daarom om het ZVHRR meer inzicht te geven in de omvang van deze problematiek zodat samen met de partners in het samenwerkingsverband een effectieve aanpak ontwikkeld kan worden. In een recente Kamerbrief (eind januari 2023) over de aanpak van criminele families gaf de Minister van Justitie en Veiligheid Yeşilgöz-Zegerius aan dat Zorg- en Veiligheidshuizen met de persoonsgerichte, integrale en lokale aanpak een belangrijke rol kunnen spelen bij de aanpak van criminele families. 

Het doel van dit CBS-onderzoek is nadrukkelijk niet de opsporing van personen, gezinnen en/of families. Hier werkt het CBS nooit aan mee. Het CBS publiceert altijd enkel cijfers op groepsniveau. Cijfers over individuele personen worden nooit gemaakt. Ook wordt in elk CBS-onderzoek veel aandacht besteed aan het tegengaan van de kans op (groeps-)onthulling. Zo worden de cijfers in dit rapport afgerond en worden de cijfers onderdrukt (niet weergegeven) indien de aantallen te beperkt zijn. De privacy van de personen waar dit onderzoek zich op richt heeft gedurende het hele onderzoek centraal gestaan. Voor dit onderzoek zijn bijvoorbeeld bestanden uit meerdere bronnen (bijvoorbeeld Basisregistratie Personen en informatie over criminaliteit) aan elkaar gekoppeld. Dit gebeurt op basis van een zogenaamde gepseudonimiseerde koppelsleutel/nummer dat buiten het CBS betekenisloos is. De Burgerservicenummers van de personen zijn ook voor de onderzoekers van dit project nooit zichtbaar geweest. Zie de website van het CBS voor meer informatie over hoe het CBS omgaat met privacy. 

In het volgende hoofdstuk wordt meer informatie gegeven over de opzet van het onderzoek. Meer specifiek wordt informatie gegeven over de doelpopulatie van het onderzoek (opgroeiende kinderen in de regio Rotterdam Rijnmond), wordt beschreven welke vormen van criminaliteit zijn meegenomen in dit onderzoek en wordt beschreven hoe familienetwerken in kaart gebracht zijn. In het derde hoofdstuk komen de onderzoeksresultaten aan bod. Eerst wordt het aantal opgroeiende kinderen in de regio Rotterdam Rijnmond met verdachte familieleden weergeven volgens de verschillende definities (paragraaf 3.1.). Vervolgens wordt door middel van kaartjes weergegeven in welke gemeenten en wijken de problematiek het grootst is (paragraaf 3.2.). Dit hoofdstuk sluit af met informatie over de mate waarin opgroeiende kinderen in de regio Rotterdam Rijnmond met verdachte familieleden zelf delicten gepleegd hebben (paragraaf 3.3.). In het laatste hoofdstuk worden de belangrijkste conclusies en discussiepunten weergegeven.