4. Kenmerken energie

In dit hoofdstuk worden de kenmerken wat betreft energie bekeken, zowel op het niveau van VvE’s als op het niveau van de woningen binnen een VvE. Het gaat om de volgende kenmerken:

• energielabel;
• verwarmingstype;
• energieverbruik.

Dit zijn voorlopige cijfers. Zie bijlage 1 voor meer informatie over de gebruikte data.

4.1 Energielabel

Het energielabel zegt iets over de mate van energieprestatie van een woning: de letters van het energielabel variëren van A tot en met G. A++++ is het meest energiezuinige label en G is het meest energie-onzuinige label dat een woning kan krijgen. Een woning krijgt een label A of hoger wanneer het huis uitstekend is geïsoleerd, zonnepanelen heeft, of een zonneboiler en een zeer energiezuinige cv-ketel of warmtepomp. Energielabel A bestaat naast A uit A+, A++, A+++ en A++++, waarbij het laatste label aangeeft dat de woning volledig duurzaam is.
Het CBS ontvangt van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) alle bekende energielabels van woningen. Labels zijn doorgaans 10 jaar geldig. Het energielabel wordt meestal aangevraagd voordat een woning verkocht of verhuurd wordt, omdat het dan verplicht is. Na aankoop van een woning worden vaak energiebesparende maatregelen getroffen, die nog niet gedaan waren op moment van aanvraag van een energielabel. In werkelijkheid zijn woningen daarom vaak energiezuiniger dan het energielabel doet vermoeden. Voor de cijfers in dit rapport zijn alleen energielabels geselecteerd die geldig waren op 1 januari 2022.

4.1.1 Energielabels van woningen in een VvE

Bij 37 procent van de woningen binnen een VvE is het energielabel onbekend of heeft de woning geen geldig energielabel (is ouder dan 10 jaar). Van de woningen waarbij het energielabel wel bekend en geldig is, is het meest voorkomende label A of B (49%). Energielabel C of D komt bij 34 procent van de woningen voor en 17 procent van de woningen heeft het minst energiezuinige label E, F of G. Met name in Zuid-Holland en Groningen hebben relatief de meeste woningen (met een geldig energielabel) een energielabel E, F of G (respectievelijk 23% en 20%). In Flevoland daarentegen heeft maar 1 procent van de woningen één van deze labels en heeft 79 procent een energiezuinig label (A of B). In Flevoland staan immers nieuwere panden dan in de rest van Nederland en deze zijn vaak al voorbereid op de toekomst qua duurzaamheid (zie hiervoor ook paragraaf 4.3). 
Zoals in de inleiding van deze paragraaf is beschreven, is het mogelijk dat woningen met een energielabel E, F of G inmiddels energiezuiniger zijn. Na aankoop van de woning kunnen inmiddels energiebesparende maatregelen zijn getroffen, maar is er nog geen nieuw energielabel aangevraagd. Daarnaast heeft de grootste groep woningen geen (geldig) energielabel. Voor deze woningen geldt vooral dat een energielabel niet nodig is, omdat de woning niet in de verkoop of verhuur is geweest (ten minste niet gedurende de laatste tien jaar). De kans dat een deel van deze woningen niet goed is geïsoleerd, is hierbij vrij groot. Bij deze woningen ontbreekt de urgentie, die wel ontstaat bij ver- en aankoop van een woning. De urgentie ligt bij huurwoningen trouwens hoger dan bij koopwoningen omdat het energielabel mede bepalend is voor de maximaal toegestane huur en omdat de verhuur van woningen met label E, F of G stapsgewijs wordt verboden¹⁰⁾.

4.1.2 Energielabels van VvE’s

Voor het bepalen van een energielabel op VvE-niveau is gekeken naar het meest recente energielabel dat binnen een VvE voorkomt. Ervan uitgaande dat de woningen binnen een pand een grotere kans hebben om hetzelfde energielabel te hebben, is het nuttig om te kijken naar het meest recente energielabel dat voorkomt binnen de VvE. Als er bijvoorbeeld een grootschalige verbouwing heeft plaatsgevonden, waarna het energielabel is verbeterd, kan dit een meer realistisch beeld geven van de mate van verduurzaming van alle woningen in een VvE.
Het percentage VvE’s zonder geldig energielabel is lager als naar alle woningen binnen de VvE’s wordt gekeken: bij 20 procent van de VvE’s is geen enkel geldig label bekend. De recentste geldige energielabels binnen een VvE die het meeste voorkomen zijn labels C en D (41%). Ook hier geldt dat in Zuid-Holland, Noord-Holland en Groningen VvE’s vaker een minder goed energielabel hebben en dat VvE’s in Flevoland vaker een groener label hebben. 
Bij alle woningen in een VvE komt het label A en B het meeste voor, terwijl bij VvE’s juist label C en D het meeste voorkomt. Dit verschil heeft te maken met de uiteenlopende samenstelling van VvE’s, waarbij VvE’s met weinig woningen evenveel meewegen als VvE’s met veel woningen. Zoals we in paragraaf 2.2 al beschreven, zijn de VvE’s in Zuid-Holland, Noord-Holland en Groningen gemiddeld wat kleiner dan in de rest van Nederland. Woningen in kleinere VvE’s zijn vaker ouder (denk aan woningen in binnensteden), en daardoor vaak minder energiezuinig. Daarnaast hebben kleine VvE’s over het algemeen wat minder financiële slagkracht en kunnen daarom woningen minder snel verduurzamen dan grote VvE’s.

4.2 Verwarmingstype

Het verwarmingstype geeft aan welke energiebron voornamelijk wordt gebruikt voor de verwarming van een woning. De verwarming van algemene ruimten binnen een pand worden in dit rapport buiten beschouwing gelaten. Vaak worden alle woningen binnen een pand met dezelfde verwarmingsmethode verwarmd. Het kan voorkomen dat er volgens de registraties verschillende verwarmingsmethoden zijn binnen een pand. Dan zijn er twee mogelijkheden: de registratie loopt achter (bijvoorbeeld na een verbouwing) of er worden werkelijk verschillende verwarmingsmethoden gebruikt. Bij het interpreteren van de cijfers dient dit in het achterhoofd gehouden te worden. 

4.2.1 Verwarmingstype van woningen in een VvE

De meeste woningen die bij een VvE horen worden verwarmd door het gebruik van een individuele Centrale verwarming (69%). Vooral in de provincies Drenthe, Groningen, Gelderland en Zeeland wordt hier het meeste gebruik van gemaakt (tussen 78% en 81%). Daarnaast komen bij woningen in een VvE relatief vaak collectieve verwarmingsmethoden voor zoals blokverwarming (12%) en stadsverwarming zonder gas (11%). Blokverwarming komt relatief het meeste voor in Limburg (16%) en Zuid-Holland en Zeeland (beiden 14%). In de provincie Flevoland worden de meeste woningen in een VvE verwarmd door middel van stadsverwarming zonder gas (51%). Verwarming door middel van een individuele Centrale verwarming (CV) komt hier minder vaak voor (43%). Naast Flevoland maken ook woningen in VvE’s in de provincie Utrecht relatief vaker gebruik van andere verwarmingsmethoden naast de traditionele individuele CV, stadsverwarming zonder gas komt daar (naast CV) het vaakst voor (20%). Overige verwarmingstypen (waaronder stadsverwarming met gas en elektrische verwarming met en zonder gas) komen in alle provincies het minst vaak voor, voor heel Nederland is dat 5 procent. 

4.2.2 Verwarmingstype van VvE’s

Op het niveau van VvE’s is gekeken hoeveel VvE’s er nog geheel van gas afhankelijk zijn. Dit betekent dat alle woningen binnen de VvE een individuele CV of blokverwarming hebben. Gemiddeld over Nederland geldt dit voor 78 procent van de VvE’s. In Flevoland, waar veel relatief recente bouw is, is maar 46 procent van de VvE’s geheel afhankelijk van gas. Dit percentage wordt in andere provincies niet gehaald. In Groningen zijn de meeste VvE’s van gas afhankelijk, namelijk 87 procent.

4.3 Energieverbruik

Het energieverbruik toont hoeveel gas of elektriciteit is gebruikt in 2022. Merk op dat dit jaar mogelijk niet representatief is, aangezien het energieverbruik in 2022 veel lager was dan in voorgaande jaren, vanwege de hoge kosten van gas en elektriciteit dat jaar. Het getoonde elektraverbruik is bruto, een eventuele teruglevering is hier niet vanaf getrokken.

4.3.1 Energieverbruik van woningen in een VvE

Gemiddeld per woning wordt het meeste aardgas verbruikt in woningen in Groningen, gevolgd door Drenthe en Gelderland. Het minste aardgas wordt verbruikt in woningen in Flevoland. Dit laatste komt doordat daar veel woningen zijn aangesloten op stadswarmte (zie paragraaf 4.2). Behalve verwarmingstype hangt het gasverbruik ook samen met bouwjaar en het energielabel van de woning. De gemiddelde hoeveelheid aardgasverbruik in woningen met een A of B label is bijna de helft van de hoeveelheid verbruik in woningen met een E, F of G label (440 m3 versus 855 m3). Het verbruik in woningen met een C of D label ligt daar tussen in (715 m3). Een vergelijkbaar beeld is te zien bij energieverbruik naar bouwjaar. Woningen met een ouder bouwjaar verbruiken gemiddeld meer aardgas dan woningen met een nieuwer bouwjaar, bijvoorbeeld in woningen met een bouwjaar tot 1945 wordt gemiddeld 930 m3 aardgas gebruikt, terwijl in woningen na 2005 gemiddeld slechts 370 m3 aardgas wordt gebruikt. Hoeveel aardgas er wordt verbruikt hangt samen met woningkenmerken zoals energetische kwaliteit (energielabel, bouwjaar), de verwarmingsinstallatie en oppervlakte van de woning.

Het gemiddelde elektriciteitsverbruik van woningen in een VvE verschilt minder per provincie. De minste elektriciteit wordt verbruikt in Fryslân. Het elektriciteitsverbruik lijkt vrijwel niet af te hangen van het bouwjaar en het energielabel van de woning. 

4.3.2 Energieverbruik van VvE’s

Er kan ook een gemiddeld energieverbruik per VvE worden berekend per provincie. Hierbij wordt het totale energieverbruik van alle VvE’s bij elkaar opgeteld en gedeeld door het aantal VvE’s. Het totale verbruik van een VvE hangt sterk samen met het aantal woningen dat het betreft. Hoewel in Groningen per woning het meeste aardgas wordt verbruikt, wordt per VvE bijna het minste verbruikt (alleen het verbruik in Utrecht is nog lager). Dit komt doordat er in Groningen relatief veel VvE’s zijn met weinig woningen. Het elektraverbruik is in Flevoland het hoogst, hier zijn relatief veel VvE’s met meerdere woningen.