1963-Algemene Bijstandswet

Geen genadegeld maar een recht

De stap naar de hedendaagse armenvoorziening werd pas in 1965 gezet, met de totstandkoming van de Algemene Bijstandswet (ABW). Deze wet werd ingevoerd door de minister van Maatschappelijk werk Marga Klompé (1912–1986), een politica van de KVP (in 1980 opgegaan in het CDA) en de eerste vrouwelijke minister van Nederland. De wet verving de Armenwet van 1912. Een uitkering die mensen bij inkomensverlies een bestaansonderhoud garandeerde was vanaf dat moment geen ‘genadegeld’ meer maar een recht. De wet heeft een grote impact gehad. Niet alleen omdat het een vangnet vormde bij armoede, maar ook omdat de wet vrouwen financiële onafhankelijkheid garandeerde na een echtscheiding. Sindsdien kennen we de term ‘bijstandsmoeder’. Daarnaast hielp de wet kwetsbare groepen als psychiatrische patiënten en dak- en thuislozen met een uitkering zodat zij weer rustig aan het leven in de samenleving konden wennen.

De Tweede Kamer neemt de bijstandswet van de minister van maatschappelijk werk Dr. M.A.M. Klompé aan. Minister Dr. M.A.M. Klompé (r) schut de hand van Dr. R. Schippers nadat hij en naast hem links Mej. Mr. Tjeenk Willink van de Nationale raad voor maatschappelijk werk een bloemenmand aan de minister hebben aangeboden. De heer geheel links is de secretaris van de Tweede Kamer. 

Vóór de invoering van de ABW bestonden er geen gecentraliseerde gegevens over hoe vaak armenzorg werd verleend. Dit veranderde bij de invoering van de ABW. Vanaf dat moment leveren alle gemeenten gegevens aan het CBS over het aantal verstrekte uitkeringen. Zoals te zien in de figuur steeg het aantal bijstandsuitkeringen vanaf de invoering gestaag, om in de jaren tachtig een grote vlucht te nemen. De economie stond er zeker aan het begin van de jaren tachtig slecht voor. In 1987 werd een grote stelselherziening doorgevoerd om de kosten aan sociale zekerheid te beteugelen. Het aantal bijstandsuitkeringen daalde iets in de tweede helft van de jaren tachtig, maar bleef daarna hangen op een niveau van ongeveer een half miljoen.

Herzieningen

Doordat de ABW gevoelig was voor misbruik en er sprake was van bijstandsfraude, is de wet in 1996 hervormd tot de Algemene bijstandswet (Abw). Op het oog zijn er alleen een paar hoofdletters vervangen door kleine, maar het was echt een nieuwe wet, die de oude verving. Mede geholpen door een verbeterd economisch tij daalde het aantal bijstandsuitkeringen na de invoering een decennium lang. Na 1996 is de bijstandswetgeving nog twee keer ingrijpend aangepast, in 2004 en in 2015.

Bronnen

• Link StatLine - Tijdreeksen sociale zekerheid