2. Data en methode

Gezondheidsenquête

De data voor deze analyse zijn afkomstig uit de Gezondheidsenquête 2020 van het CBS. De Gezondheidsenquête is een jaarlijks vragenlijstonderzoek dat beoogt een beeld te geven van de gezondheid, de leefstijl en het zorggebruik in Nederland. Jaarlijks wordt daartoe een steekproef getrokken uit de Nederlandse bevolking van alle leeftijden, woonachting in particuliere huishoudens. Aan beoogde respondenten wordt gevraagd via internet deel te nemen aan het onderzoek. Als mensen langs die weg niet responderen, wordt een deel van de non-respondenten benaderd voor een aan-huis-interview. Dit herbenaderen voor een aan-huis-interview gebeurt selectief. Van de internet-non-respondenten uit groepen die relatief goed meedoen via internet wordt een kleiner deel herbenaderd voor een aan-huis-interview dan van de internet-non-respondenten uit groepen die relatief slecht deelnemen via internet. De groepensamenstelling wordt gemaakt op basis van responskansen uit eerdere onderzoeksjaren.
In een ‘normaal’ jaar levert dit uiteindelijk een respondentenaantal van ongeveer 9.500 op. Door middel van weging wordt vervolgens gecorrigeerd voor selectiviteit in de respons, om vervolgens te kunnen komen tot uitspraken die representatief zijn voor de Nederlandse bevolking woonachtig in particuliere huishoudens (CBS, 2021; Boonstra, 2019).

Het veldwerk (de waarneming) voor de Gezondheidsenquête verliep in het jaar 2020 anders, als gevolg van de corona-epidemie en de bijbehorende maatregelen. De waarneming via internet kon weliswaar doorgaan, de aan-huis-waarneming was in een deel van het jaar niet, of slechts met beperkingen mogelijk. Dit heeft ertoe geleid dat in het 2020-analysebestand minder respondenten zitten dan gebruikelijk, namelijk 8.718, en dat van die respondenten een groter dan gebruikelijk aandeel heeft gerespondeerd via internet. Het CBS heeft hiervoor gecorrigeerd door aanpassingen te doen aan het weegmodel, waarbij gebruik is gemaakt van kennis uit eerdere onderzoeksjaren over verschillen tussen internetrespondenten en aan-huis-respondenten (Smeets en Van den Brakel, 2021). Op die manier is een jaarbestand verkregen op basis waarvan zo representatief mogelijke uitspraken gedaan kunnen worden over de doelpopulatie van het onderzoek.

Vragenblok zorgverzekeringsgedrag

In het jaar 2020 is een vragenblok over zorgverzekeringen en keuzes daaromtrent toegevoegd aan de Gezondheidsenquête. Dat vragenblok is in overleg tussen het CBS, het Nivel, het ministerie van VWS, de Erasmus Universiteit Rotterdam en het RIVM tot stand gekomen. Binnen dit vragenblok werd eerst vastgesteld hoe mensen in 2020 verzekerd waren. Daarna werd gevraagd of er eind 2019 wijzigingen waren aangebracht in de zorgverzekering. Als dat het geval was, werd gevraagd naar de aard van die wijziging(en) en de reden hiervoor. Aan de respondenten die aangaven geen wijzigingen te hebben aangebracht, werd gevraagd of ze wel wijzigingen hebben overwogen en welke redenen er waren om uiteindelijk niets te wijzigen.
De vragen over zorgverzekering en zorgverzekeringsgedrag zijn voorgelegd aan respondenten van 18 jaar of ouder. Dat waren er in totaal 7.028. De precieze vraagstellingen uit het zorgverzekeringsblok en de bijbehorende antwoordmogelijkheden zijn te vinden in de bijlage. De vragen over zorgverzekeringsgedrag zijn niet gesteld aan kinderen tot 18 jaar, omdat kinderen geen aparte zorgverzekering hoeven af te sluiten. Zij mogen worden meeverzekerd met de ouder(s). Overigens is niet gevraagd of een respondent zelf zijn of haar zorgverzekeringszaken regelt. Het is mogelijk dat een andere persoon (binnen het huishouden) dit verzorgt.

In de analyse wordt niet alleen gebruik gemaakt van de vragen uit het zorgverzekeringsblok, maar er worden ook relaties gelegd met andere gegevens uit de Gezondheidsenquête, zoals demografische kenmerken van de respondenten, hun onderwijsniveau³⁾, hun inkomen⁴⁾  en hun gezondheidstoestand. Bij de gezondheidstoestand is gekeken naar het wel of niet rapporteren van één of meer langdurige aandoening(en).

Analysemethode