Technische toelichting
Data
De uitkomsten van dit onderzoek zijn gebaseerd op de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden (NEA) 2014 tot en met 2018. Het CBS en TNO voeren de NEA gezamenlijk uit in samenwerking met het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. De vragenlijst omvat een uitgebreide set vragen waarin werknemers naar hun arbeidssituatie wordt gevraagd. Ook de omvang van de steekproef maakt onderzoek op een diepgaand detail mogelijk. Over 2018 zijn van ruim 62 duizend werknemers (15 tot 75 jaar) in Nederland gegevens ontvangen. Deze gegevens zijn via web-enquêtering verzameld in de periode van 1 oktober tot en met 31 december. De doelpopulatie betreft alle werknemers van 15 tot 75 jaar die in Nederland wonen én werken. Zelfstandigen zijn dus buiten beschouwing gebleven. In Hooftman et al. (2019) is een uitvoerige beschrijving van de methodologie opgenomen.Beroepsniveau
De variabele beroepsniveau is gebaseerd op de internationale beroepenclassificatie ISCO2008 van de International Labour Organization (ILO).
Niveau 1
Beroepsniveau 1 betreft eenvoudige routinematige taken waarvoor elementair of lager onderwijsniveau vereist is. Voorbeelden van beroepen op dit beroepsniveau zijn: schoonmaker van kantoren, glazenwasser, lader en losser, vuilnisman, bollenpeller, opperman, frietbakker en keukenhulp.
Niveau 2
Beroepsniveau 2 betreft weinig tot middelmatig complexe taken waarvoor lager of middelbaar onderwijsniveau vereist is. Voorbeelden van beroepen op dit beroepsniveauzijn slager, buschauffeur, secretaresse, boekhoudkundig medewerker, naaister, coupeuse, verkoper, politieagent, kapper, elektrisch installateur en automonteur.
Niveau 3
Beroepsniveau 3 betreft complexe taken waarvoor middelbaar of hoger onderwijsniveauvereist is.Voorbeelden van beroepen op dit beroepsniveau zijn uitvoerder, bouwkundig opzichter, medisch laboratoriumpersoneel, juridisch secretaresse, vertegenwoordiger, technisch personeel in de it-ondersteuning en radio- en opnametechnici.
Niveau 4
Beroepsniveau 4 betreft zeer complexe gespecialiseerde taken waarvoor hoger of wetenschappelijk onderwijsniveau vereist is. Voorbeelden van beroepen op dit beroepsniveau zijn sales- en marketing manager, ingenieur weg- en waterbouw, leraar voortgezet onderwijs, arts, gespecialiseerd verpleegkundige, musici en systeemanalist.
Operationaliseringen
De begrippen “emotionele belasting”, “ongewenst gedrag” en “extra hard werken” worden als volgt gemeten in de NEA:
Emotioneel belastend werk
Emotioneel belastend werk, bijvoorbeeld doordat er emotioneel moeilijke situaties zijn op het werk of het werk emotioneel veeleisend is. Ook emotionele betrokkenheid valt hieronder.
— Emotioneel moeilijke werksituaties
Enquêtevraag: Brengt uw werk u in emotioneel moeilijke situaties?
Antwoordcategorieën: Nooit. Soms. Vaak. Altijd.
Cijfer betreft de werknemers met de antwoordcategorie: Vaak en altijd.
— Emotioneel veeleisend werk
Enquêtevraag: Is uw werk emotioneel veeleisend?
Antwoordcategorieën: Nooit. Soms. Vaak. Altijd.
Cijfer betreft de werknemers met de antwoordcategorie: Vaak en altijd.
— Emotioneel betrokken bij werk
Enquêtevraag: Raakt u emotioneel betrokken bij uw werk?
Antwoordcategorieën: Nooit. Soms. Vaak. Altijd.
Cijfer betreft de werknemers met de antwoordcategorie: Vaak en altijd.
Ongewenst gedrag op de werkvloer
Op het werk persoonlijk te maken hebben gehad met ongewenste seksuele aandacht, intimidatie, lichamelijk geweld of pesten door klanten, leidinggevenden of collega’s.
— Ongewenste seksuele aandacht
De werknemer heeft in de afgelopen 12 maanden een enkele keer, vaak of zeer
vaak persoonlijk te maken gehad met ongewenste seksuele aandacht van klanten,
leidinggevenden of collega’s.
— Van klanten
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk
te maken heeft gehad met ongewenste seksuele aandacht van klanten (of patiënten,
leerlingen of passagiers, e.d.)?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkele
keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Van leidinggevenden of collega’s
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te
maken heeft gehad met ongewenste seksuele aandacht van leidinggevenden of collega’s?Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkelekeer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Intimidatie
De werknemer heeft in de afgelopen 12 maanden een enkele keer, vaak of zeer vaak persoonlijk te maken gehad met intimidatie door klanten, leidinggevenden of collega’s.
— Door klanten
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met intimidatie door klanten (of patiënten, leerlingen of passagiers, e.d.)?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Door leidinggevenden of collega’s
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met intimidatie door leidinggevenden of collega’s?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Lichamelijk geweld
De werknemer heeft in de afgelopen 12 maanden een enkele keer, vaak of zeer vaak persoonlijk te maken gehad met lichamelijk geweld door klanten, leidinggevenden of collega’s.
— Door klanten
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met lichamelijk geweld door klanten (of patiënten, leerlingen of passagiers, e.d.)?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Door leidinggevenden of collega’s
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met lichamelijk geweld door leidinggevenden of collega’s?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Pesten
De werknemer heeft in de afgelopen 12 maanden een enkele keer, vaak of zeer vaak persoonlijk te maken gehad met pesten door klanten, leidinggevenden of collega’s.
— Door klanten
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met pesten door klanten (of patiënten, leerlingen of passagiers, e.d.)?
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkelekeer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
— Door leidinggevenden of collega’s
Enquêtevraag: Kunt u aangeven in welke mate u de afgelopen 12 maanden persoonlijk te maken heeft gehad met pesten door leidinggevenden of collega’s
Antwoordcategorieën: Nee, nooit. Ja, een enkele keer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Cijfer betreft het percentage werknemers met de antwoordcategorieën: Ja, een enkelekeer. Ja, vaak. Ja, zeer vaak.
Bij de beschrijving van de resultaten over ongewenst gedrag op het werk is onderscheid gemaakt tussen werknemers die ‘nooit’ ongewenst gedrag hebben ervaren en werknemers die wel ongewenst gedrag hebben ervaren. De antwoorden ‘Ja, een enkele keer’, ‘Ja, vaak’,of ‘Ja, zeer vaak’ zijn samengenomen.
Extra hard werken
Extra hard werken is een aspect van werkdruk. Er is sprake van werkdruk op het moment dat de balans tussen de werkbelasting en de belastbaarheid van de werknemer verstoord is. Werkdruk treedt dus op als men het werk niet binnen de gestelde tijd af kan krijgen of niet meer aan de gestelde eisen kan voldoen.
— Extra hard werken
Enquêtevraag: Moet u extra hard werken?
Antwoordcategorieën: Altijd. Vaak. Soms. Nooit.
Cijfer betreft het percentage werknemers met antwoordcategorieën Altijd. Vaak.