1. Inleiding

In 2018 gaven 7 op de 10 personen van 18 jaar of ouder aan de huisarts te hebben bezocht in de afgelopen twaalf maanden. De tandarts werd door 8 op de 10 volwassenen bezocht. Aanmerkelijk lager was het bezoek aan de fysiotherapeut of oefentherapeut (3 op de 10) en de psycholoog, psychiater of psychotherapeut (1 op de 10). De tevredenheid over deze zorgverleners was doorgaans hoog. Het gemiddelde rapportcijfer schommelde rond de 8.

Het Nederlandse zorgstelsel is een van de duurste in de EU. Maar de bevolking krijgt daar ook iets voor terug: in Nederland is er goede toegang tot een dicht net van doeltreffende primaire en secundaire zorgverleners (Europese Commissie, 2017). Zo zijn hier 11 770 huisartsen, 28 995 fysiotherapeuten, 7 975 tandartsen en 15 945 psychiaters, psychologen en psychotherapeuten werkzaam in de zorg (CBS StatLine, 2018). Een groot deel van de Nederlandse volwassen bevolking bezoekt jaarlijks één of meerdere van deze zorgverleners (CBS StatLine, 2018). In 2018 gaf 71 procent van de volwassenen aan in het afgelopen jaar contact te hebben gehad met de huisarts ¹⁾ en 80 procent met de tandarts (CBS StatLine, 2018). Minder mensen hebben een fysio- of oefentherapeut (31 procent) of een psycholoog, psychiater of psychotherapeut (10 procent) geraadpleegd (CBS StatLine, 2018).
Hoe tevreden is de Nederlandse bevolking over deze zorgverleners? Op Zorgkaart Nederland staan ervaringen van patiënten met een groot aantal zorgverleners, inclusief een gemiddeld waarderingscijfer. Dit kan mensen helpen om een geschikte zorgverlener te vinden. De gemiddelde waardering per type zorgverlener ontbreekt echter. Tot 2013 werd de tevredenheid met de huisarts, fysio- of oefentherapeut en tandarts gepeild in de jaarlijkse Gezondheidsenquête van het CBS. Het rapportcijfer voor deze drie typen zorgverleners varieerde destijds van 7,8 tot 8,0 (CBS StatLine, 2013). In lijn hiermee liet onderzoek van de Landelijke Huisartsen Vereniging in 2015 zien dat de huisarts met gemiddeld een 7,9 werd gewaardeerd (LHV, 2015). Sindsdien bestaat er in onderzoek weinig aandacht voor de waardering van zorgverleners. Dit artikel beschrijft op basis van het onderzoek Belevingen 2018 hoe de volwassen bevolking oordeelt over reguliere zorgverleners zoals huisarts, tandarts, fysiotherapeut of oefentherapeut, en psychiater, psycholoog of psychotherapeut. In geval van een negatief oordeel worden ook de belangrijkste redenen daarvoor vermeld. Voorwaarde om een oordeel te kunnen geven, is dat er contact is geweest. Daarom wordt voorafgaand aan het oordeel over de zorgverlener telkens beschreven welk deel van de volwassen bevolking in de afgelopen twaalf maanden contact daarmee heeft gehad. Verder is onderzocht in welke mate de contacten en het oordeel verschillen naar de achtergrondkenmerkengeslacht, leeftijd, migratieachtergrond, onderwijsniveau, gestandaardiseerd besteedbaar huishoudensinkomen en gezondheidstoestand.

Gezondheidsenquête 2018
De cijfers over het contact met zorgverleners in de afgelopen twaalf maanden zijn afkomstig uit de Gezondheidsenquête 2018 van het CBS (CBS, 2014). Dit is een jaarlijkse enquête die wordt gehouden onder ongeveer 9 500 respondenten vanaf 0 jaar, woonachtig in particuliere huishoudens. Voor dit artikel zijn respondenten van 18 jaar of ouder geselecteerd. Het doel van het onderzoek is een zo volledig mogelijk overzicht te geven van (ontwikkelingen in) gezondheid, medische contacten, leefstijl en preventief gedrag van de bevolking in Nederland.

Belevingen 2018
De tevredenheid over verschillende zorgverleners is vastgesteld op basis van het onderzoek Belevingen 2018. Doel van dit onderzoek is om aan de hand van opvattingen, percepties en meningen van inwoners van Nederland een beter beeld te krijgen van gevoelens en standpunten in de samenleving. Het onderwerp van Belevingen verandert jaarlijks. Belevingen 2018 stond in het teken van ‘gezondheid’, met thema’s als tevredenheid met zorgverleners, solidariteitsvoorkeuren ten aanzien van de zorgpremie van de basisverzekering en opvattingen over alternatieve geneeswijzen, eHealth en euthanasie.

Het onderzoek liep van maart tot en met mei 2018 en had een mixed-mode design.Hierbij zijn respondenten eerst gevraagd om via internet de vragenlijst in te vullen. Personen die niet respondeerden en waarvan een telefoonnummer beschikbaar was, zijn vervolgens via de telefoon benaderd. Was geen telefoonnummer bekend, dan zijn zij door een interviewer thuis bezocht. In totaal namen 3 625 personen van 18 jaar of ouder deel aan het onderzoek. De respons bedroeg 41 procent. Deze respons is lager dan in voorgaande edities van Belevingen doordat thuisinterviews voor het eerst doelgroepgericht zijn ingezet: niet alle personen zijn bezocht, maar alleen degenen die behoren tot bevolkingsgroepen die doorgaans minder goed responderen. Dit heeft een lagere respons tot gevolg, maar de representatieve weerspiegeling van de Nederlandse bevolking van 18 jaar of ouder blijft hetzelfde als in voorgaande jaren.

In het onderzoek Belevingen 2018 zijn contacten met zorgverleners weliswaar ook onderzocht maar in dit artikel wordt ervoor gekozen deze contacten te beschrijven op basis van de Gezondheidsenquête 2018. Dit zijn de meest actuele cijfers, die deels ¹⁾ook als kerncijfer fungeren voor het beleid van het ministerie van Volksgezondheid,Welzijn en Sport (Staat Volksgezondheid en Zorg, 2019).

Analyses
Door middel van bivariate analyses is nagegaan of geslacht, leeftijd, hoogst behaald onderwijsniveau, migratieachtergrond en gestandaardiseerd besteedbaar huishoudensinkomen van belang zijn als het gaat om contact en tevredenheid met zorgverleners. Daarnaast is onderzocht of de gezondheidstoestand een rol speelt. In het geval van de huisarts en psycholoog, psychiater of psychotherapeut is daarbij gekeken naar de ervaren gezondheid; bij de fysiotherapeut naar het hebben van een langdurige lichamelijke beperking.
Alleen statistisch significante relaties (p <0,05) worden in dit artikel weergegeven. Met variantieanalyses is nagegaan of de bivariate verbanden blijven bestaan na controle voor de overige achtergrondkenmerken. Als dit niet het geval is, is dat vermeld. Meer informatie over de gebruikte vraagstellingen in dit onderzoek en over de analyses is te vinden in de Technische toelichting.

¹⁾ Het aantal personen met minimaal 1 contact met de tandarts en fysiotherapeut zijn kerncijfers in de Staat van Volksgezondheid en Zorg. Voor huisartscontact wordt in de Staat gebruik gemaakt van de Nivel Zorgregistraties (Nivel, 2019). Omdat het in dit artikel gaat over zelf gerapporteerde gegevens,wordt voor huisartscontacten ook gebruik gemaakt van de Gezondheidsenquête.