1. Inleiding

In een eerdere studie zijn ontwikkelingen in de religieuze betrokkenheid in Nederland beschreven (CBS, 2018; Schmeets, 2018). Daaruit kwam naar voren dat het aandeel dat behoort tot een kerkelijke of levensbeschouwelijke groepering in 2017 was gedaald tot iets minder dan de helft. Bovendien gaan steeds minder mensen naar een religieuze dienst: een op de zeven in 2017. Religieuze betrokkenheid hangt samen met persoonskenmerken. Zo tonen vrouwen, ouderen, gehuwden en verweduwd en, lager opgeleiden en mensen met een niet-westerse migratieachtergrond een beduidend grotere betrokkenheid dan mannen, jongeren, gescheiden en ongehuwde personen, hoger opgeleiden, en mensen met een westerse of Nederlandse migratieachtergrond. Ook verschilt de betrokkenheid bij religie sterk tussen regionale gebieden en gemeenten (Schmeets, 2016).

In dit artikel wordt ingegaan op de betekenis van religie voor twee pijlers van sociale cohesie: participatie en vertrouwen. Onderzocht wordt in welke mate het behoren tot een religieuze of levensbeschouwelijke groepering en het al dan niet bezoeken van religieuze diensten gerelateerd is aan het meedoen met de samenleving en het hebben van vertrouwen hierin. Daarmee wordt inzichtelijk in hoeverre religie een bindende factor is inde samenleving.

Dat religie ook in de moderne samenleving een onderscheidende factor is voor diverse facetten van de leefsituatie, is eerder aangetoond in diverse studies. Specifiek voo Nederland is de relatie met gezondheid en leefstijlen (Bruggink en Van Herten, 2009), de financiële positie en het vermogen (Otten, Arts en Lok, 2013), het geefgedrag (Bekkers,Schuyt en Gouwenberg, 2017), orgaandonatie (Schmeets en Peters, 2016), het ervaren geluk (Coumans, 2014) en het stemgedrag (Van Enk en Schmeets, 2019) beschreven. In navolging van onderzoek in de Verenigde Staten (Putnam en Campbell, 2012), zijn ook in Nederland diverse aspecten van sociale cohesie gerelateerd aan religieuze betrokkenheid(De Hart, 2014; Schmeets, 2013; Huijnk, 2018; De Hart en Van Houwelingen, 2018). In deze publicatie wordt ingezoomd op de relatie tussen religie en participatie en vertrouwen.

De gegevens voor dit artikel zijn vooral ontleend aan het onderzoek Sociale samenhang en Welzijn (S&W), waar in de periode 2012-2017 meer dan 45 duizend personen van 15 jaar en ouder aan hebben meegewerkt. De data zijn verzameld met behulp van het internet,telefonisch en met een bezoek aan huis. In de vorm van bivariate tabellen worden de gegevens over participatie en vertrouwen gepresenteerd voor de 13 groepen die zich onderscheiden in religieuze betrokkenheid. Aangezien deze sterk verschillen in samenstelling, wordt bovendien voor deze verschillen gecorrigeerd. Dit gebeurt voor dekenmerken geslacht, leeftijd, burgerlijke staat, opleiding en inkomen.

Tevens wordt ingegaan op de eerste resultaten van alternatieve vraagstellingen om de religieuze betrokkenheid vast te stellen op basis van het onderzoek S&W dat in 2018 is uitgevoerd.