4. Ecosysteemkapitaal

4.1 Wat is ecosysteemkapitaal en hoe waarderen we dat?

Goederen en diensten worden in de economie geproduceerd met behulp van kapitaalgoederen, zoals gebouwen, machines, gereedschap en vervoersmiddelen. Op vergelijkbare wijze kunnen ecosysteemdiensten worden gezien als de diensten die worden geproduceerd met behulp van ecosysteemkapitaal. Bijvoorbeeld, een bos fungeert als ecosysteemkapitaalgoed door hout te leveren, recreatiemogelijkheden te bieden, CO2 vast te leggen en fijnstof af te vangen.

De waarde van een kapitaalgoed kan worden berekend op basis van zijn levensduur en de verdisconteerde waarde van de goederen en diensten die het kapitaalgoed levert gedurende die levensduur (CBS en WUR, 2024). Voor ecosysteemkapitaal gaat het dan om de stroom ecosysteemdiensten die naar verwachting door de verschillende ecosystemen geleverd zal worden over een redelijk voorspelbare tijdshorizon. Deze waarde is noodzakelijkerwijs onzeker omdat ze gebaseerd is op bepaalde aannames over de verwachte stroom diensten. 

In de Natuurlijk kapitaalrekeningen wordt de totale sociaal-economische gebruikswaarde van het ecosysteemkapitaal bepaald. Deze indicator vertegenwoordigt de totale gebruikswaarde van de ecosystemen van een regio of een land. Het berekenen van ecosysteemkapitaal maakt het mogelijk om verschillende ecosystemen te vergelijken op basis van hun gebruikswaarde. Daarnaast kan ecosysteemkapitaal in economische perspectief worden geplaatst door het te vergeleken met andere vormen van kapitaal, zoals geproduceerd kapitaal. 

Het is belangrijk om bij het gebruik en de interpretatie van deze cijfers nogmaals te benadrukken dat de berekende waarde voor ecosysteemkapitaal geen ‘absolute waarde’ van de natuur is, oftewel de prijs die we zouden accepteren bij de verkoop van natuur. De natuur heeft immers meer waarde dan alleen de directe gebruikswaarde voor de mens. Bovendien ondersteunt de natuurlijke leefomgeving al het leven op aarde en het verdwijnen ervan zou ons eigen leven op aarde onmogelijk maken. Dit impliceert dat de waarde van de natuur oneindig is. Daarnaast mag de waarde voor ecosysteemkapitaal ook niet worden beschouwd als een indicator van ecologische duurzaamheid of ecosysteemkwaliteit. Specifiek vertegenwoordigt het ecosysteem kapitaal gerelateerd aan de gebruikswaarde van ecosysteemdiensten in de NKR dus alleen de huidige en verdisconteerde toekomstige gebruikswaarde van de inzet van ecosystemen in de huidige economie, hetgeen een subset is van de totale waarde van ecosystemen.

4.2 Sociaal-economische gebruikswaarde van ecosysteemkapitaal in Nederland

De waarde van ecosysteemkapitaal bedraagt ruim 800 miljard in 2022

De sociaal-economische gebruikswaarde van het ecosysteemkapitaal in Nederland bedroeg 806 miljard euro in 2022. De waarden zijn het hoogst voor terrestrische natuur, gevolgd door agrarisch gebied, water en bebouwd gebied. Wat betreft de terrestrische (semi)natuurlijke ecosysteemtypen, hebben bossen de hoogste ecosysteemkapitaal waarde. Dit weerspiegelt de hoge waarden van ecosysteemdiensten die door bossen worden geleverd, zoals besproken in het vorige hoofdstuk. De waarden voor ecosysteemkapitaal zijn tussen 2013 en 2022 gestegen met 46 procent (in werkelijke prijzen). De waarden zijn sterker gestegen voor terrestrische natuur dan voor agrarisch gebied.

4.3 De waarde van ecosysteemkapitaal in economisch perspectief

Waarde ecosysteemkapitaal groter dan grond-, weg- en waterbouwkundige werken

De waarde van ecosysteemkapitaal kan worden vergeleken met de waarde van andere niet-financiële activa, zoals woningen, bedrijfsgebouwen, overige vaste activa, grond onder gebouwen en olie- en gasreserves, zoals deze zijn opgenomen in de balans van de Nationale Rekeningen.

Ecosysteemkapitaal vormt 15 procent van de niet-financiële activa in Nederland. Dit laat zien dat ecosysteemkapitaal een belangrijke bron van nationale welvaart is en de waarde relatief hoog is ten opzichte van verschillende conventionele activa. Ecosysteemkapitaal heeft bijvoorbeeld een veel hogere waarde dan grond-, weg- en waterbouwkundige werken of andere vaste activa (i.e. alle machines, apparaten, transportmiddelen, software etc.). Daarbij moet nogmaals worden opgemerkt dat de berekende waarde van het ecosysteemkapitaal slechts een onderschatting is, en enkel gebaseerd is op de directe gebruikswaarde van de ecosystemen.