1. Jongeren met jeugdhulp

In de eerste helft van 2024 kregen 389 duizend jongeren jeugdhulp in natura. In de eerste zes maanden van 2023 waren dit er 403 duizend. De meeste jongeren, 95 procent, kregen jeugdhulp zonder verblijf. Dat wil zeggen dat zij niet op de locatie van de jeugdhulpaanbieder overnachtten. Van hen kregen 17 duizend jongeren in het eerste halfjaar van 2024 zowel jeugdhulp zonder als jeugdhulp met verblijf. Dit is mogelijk als de zorg gedurende het jaar wijzigt of als de jongere bij de ene jeugdhulpaanbieder verblijft en tegelijkertijd ook hulp zonder verblijf krijgt van een andere jeugdhulpaanbieder. 

In het eerste halfjaar van 2024 ontvingen de meeste jongeren met jeugdhulp, 71 procent, ambulante jeugdhulp op de locatie van de jeugdhulpaanbieder. Er waren in de eerste zes maanden van 2024 ruim 10 duizend jongeren minder met deze hulpvorm dan in dezelfde periode in 2023. Bijna 21 procent van de jongeren met jeugdhulp kreeg deze in het eigen netwerk, 14 procent kreeg jeugdhulp van het wijk- of buurtteam van de gemeente en 7 procent kreeg daghulp op locatie van de jeugdhulpaanbieder. Ook hier geldt dat jongeren meerdere hulpvormen na en naast elkaar kunnen hebben gehad.

Het aantal jongeren dat door het wijk- of buurtteam van de gemeente wordt geholpen neemt iets af. Gemeenten vertalen zelf de definitie van jeugdhulp uit de jeugdwet naar de praktijksituatie in hun eigen wijkteam. Bij veel wijkteams lopen vraagverheldering, planvorming, doorverwijzing en eventueel hulpverlening in meer of mindere mate door elkaar. Hierdoor is het onderscheid tussen jongeren die wel of niet jeugdhulp van het wijkteam krijgen, en dus bij het CBS moeten worden aangeleverd, soms lastig te maken. Als gevolg hiervan zijn niet alleen de aantallen jongeren met wijkhulp tussen gemeenten moeilijk vergelijkbaar, ook laat de ontwikkeling in de tijd soms een grillig verloop zien.

Bijna 36 duizend jongeren kregen in de eerste helft van 2024 jeugdhulp met verblijf. Dat is 9 procent van alle jongeren met jeugdhulp. Hiervan waren 17 duizend jongeren in een pleeggezin opgenomen. Bijna 5 duizend jongeren kregen gezinsgerichte opvang en 1 080 jongeren hadden een gesloten plaatsing. Het aantal jongeren met een gesloten plaatsing is opnieuw gedaald, net als de afgelopen jaren. Bijna 15 duizend jongeren kregen een andere vorm van jeugdhulp met verblijf (figuur 1.0.3). Zij verbleven in een accommodatie van de jeugdhulpaanbieder, veelal in een leef- of behandelgroep met andere jongeren

1.1 8,8 procent van de jongeren ontvangt jeugdhulp

Jeugdhulp is in principe bedoeld voor personen tot 18 jaar. Deze leeftijdsgrens is niet heel hard. Sinds 1 juli 2018 lopen sommige vormen van jeugdhulp zoals pleegzorg standaard door tot 21 jaar. In uitzonderlijke gevallen kan de jeugdhulp worden voortgezet tot de leeftijd van 23 jaar. Van alle 4,4 miljoen jongeren in de leeftijd tot en met 22 jaar kreeg 8,8 procent jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2024. Als de groep van 18 tot en met 22-jarigen buiten beschouwing gelaten wordt, ontving 11,3 procent van alle jongeren jeugdhulp in deze periode.

Jongens ontvangen vaker jeugdhulp dan meiden. Dit geldt zowel voor jeugdhulp met verblijf als voor jeugdhulp zonder verblijf. In de eerste helft van 2024 kregen 180 duizend meiden en 209 duizend jongens jeugdhulp. Het aandeel meiden met jeugdhulp neemt de laatste jaren licht toe, met name bij jeugdhulp zonder verblijf (figuur 1.1.1).

1.2 Jongeren met verblijf ouder dan jongeren zonder verblijf

De meeste jongeren met jeugdhulp in de eerste zes maanden van 2024 hadden een basisschoolleeftijd, 62 duizend van hen waren 4 tot en met 7 jaar oud en 125 duizend waren 8 tot en met 11 jaar. Nederland kende op 1 januari 2024 734 duizend 8 t/m 11-jarigen. Van hen kreeg dus 17 procent jeugdhulp. Van de 1,2 miljoen Nederlandse jongeren van 12-17 jaar kregen er 167 duizend jeugdhulp in de eerste helft van 2024. Dat is 14,3 procent.

Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was 54 procent jonger dan 12 jaar, bij jeugdhulp met verblijf was 37 procent jonger dan 12 jaar. Het aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp met verblijf, ten opzichte van alle jongeren met jeugdhulp met verblijf, is toegenomen van 10,5 procent in de eerste helft van 2021 naar 13 procent in het eerste halfjaar van 2024.

1.3 Jeugdhulp hangt samen met kenmerken van ouders en huishouden

Uit CBS-onderzoek¹⁾ is gebleken dat bepaalde achtergrondkenmerken van de ouders en het huishouden van de jongere in meer of mindere mate samenhang vertonen met het krijgen van jeugdhulp. Dat wil overigens niet zeggen dat jeugdhulp het gevolg is van deze kenmerken of een combinatie ervan. Van een aantal achtergrondkenmerken²⁾ is in deze paragraaf weergegeven hoe de situatie van jongeren met jeugdhulp afwijkt van de jongeren zonder jeugdhulp.

Bij 73 procent van de Nederlandse jongeren woonden beide juridische ouders in hetzelfde huishouden. Voor jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was dit 60 procent en bij jongeren met jeugdhulp met verblijf slechts 21 procent.
Hetzelfde patroon is te zien voor jongeren uit huishoudens waar ook gebruik wordt gemaakt van ondersteuning op grond van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) of waarin zorgkosten zijn gemaakt voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) dan wel GGZ-medicatie is voorgeschreven. Ruim 5 procent van alle kinderen in Nederland woont in een huishouden waarin ook gebruik wordt gemaakt van de WMO en 23 procent in een huishouden met GGZ-zorg en/of medicatie. Bij jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was dit veel hoger met respectievelijk 12 en 43 procent en bij jongeren met jeugdhulp met verblijf zelfs 36 en 55 procent. 
Bijna 5 procent van alle jongeren in Nederland heeft iemand in het huishouden die als verdachte van een misdrijf is aangemerkt. Bij jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was dit 7 procent en bij jongeren met jeugdhulp met verblijf 24 procent.

In Nederland wonen 630 duizend jongeren tot en met 22 jaar in een huishouden³⁾ met een inkomen dat tot de laagste 20 procent van alle huishoudinkomens behoort. Van hen ontving 13 procent jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2024. Het aandeel jongeren met jeugdhulp daalt naarmate het huishoudinkomen hoger is. In de 20 procent rijkste huishoudens kreeg iets meer dan 5 procent van de jongeren jeugdhulp.
Van alle 4,4 miljoen Nederlandse jongeren tot en met 22 jaar, waarvan het huishoudinkomen bekend is, kreeg in de eerste helft van 2024 0,8 procent jeugdhulp met verblijf. In de 20 procent laagste inkomens kreeg bijna 3 procent jeugdhulp met verblijf. Dat is ruim drie keer zo vaak.

Bijna 90 procent van de jongeren die in het eerste halfjaar van 2024 jeugdhulp kregen, zijn geboren in Nederland. De meeste van hen, 69 procent, hebben ouders die ook in Nederland zijn geboren. Uit figuur 1.3.3 blijkt dat ruim 8 procent van hen jeugdhulp zonder verblijf kreeg in de eerste helft van 2024 en 0,8 procent jeugdhulp met verblijf.

Van in Nederland geboren jongeren met minstens een ouder die in het Nederlands-Caribisch gebied geboren is, had 11 procent jeugdhulp zonder verblijf. Bijna drie procent van deze jongeren kreeg jeugdhulp met verblijf in de eerste zes maanden van 2024. Dat is het hoogst van alle onderscheiden herkomstgebieden.
Jongeren die in Nederland zijn geboren krijgen verhoudingsgewijs vaker jeugdhulp dan jongeren die in het buitenland zijn geboren. Van alle jongeren die in het buitenland zijn geboren kreeg 5 procent jeugdhulp zonder verblijf en 0,6 procent jeugdhulp met verblijf in de eerste helft van 2024. Ongeveer 8 procent van de jongeren die in Marokko zijn geboren of in het Nederlands-Caribisch gebied kreeg in die periode jeugdhulp zonder verblijf.

1.4 6 procent jeugdhulpontvangers ook in jeugdbescherming

Van de 389 duizend jongeren met jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2024 ontving 93 procent alleen jeugdhulp en daarnaast geen andere vorm van jeugdzorg. Ruim 6 procent kreeg naast jeugdhulp ook jeugdbescherming en 0,2 procent van deze jongeren kregen naast jeugdhulp en jeugdbescherming ook jeugdreclassering (figuur 1.4.1). Bij bijna 3 duizend jongeren was naast jeugdhulp ook een jeugdreclasseringsmaatregel van kracht zonder jeugdbescherming (0,7 procent). 

Jongeren tot en met drie jaar die jeugdhulp met verblijf kregen, hadden in 64 procent van de gevallen ook jeugdbescherming. Bij jongeren van 4 tot en met 7 jaar was dit 55 procent en bij jongeren van 8 tot en met 11 jaar 47 procent. 
Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf in het eerste halfjaar van 2024 had bijna 8 procent van de 0 tot en met 3-jarigen ook jeugdbescherming. Van de 4 tot en met 7-jarigen had 6 procent ook jeugdbescherming en van de 8 tot en met 11-jarigen 4 procent.

Jongeren kunnen pas vanaf 12 jaar een jeugdreclasseringsmaatregel opgelegd krijgen en jeugdbescherming houdt op zodra de jongere de leeftijd van achttien jaar bereikt.

Het aandeel jongeren met jeugdhulp in combinatie met jeugdbescherming en/of jeugdreclassering neemt de laatste jaren heel geleidelijk af van bijna 8 procent in de eerste helft van 2021 naar 6 procent in het eerste halfjaar van 2024. 

1.5 Grote regionale verschillen in aandeel jeugdhulp

Van de in totaal 389 duizend jongeren met jeugdhulp in de eerste zes maanden van 2024 woonden er 79 duizend in Zuid-Holland⁴⁾. Zeeland had het kleinste aantal, bijna 10 duizend Zeeuwse jongeren ontvingen jeugdhulp. De meeste jongeren in jeugdhulp kwamen uit Amsterdam (17 duizend), Den Haag en Rotterdam (beide 11 duizend) en Utrecht (9 duizend). Echter, wanneer wordt gekeken naar het aandeel van de jongeren met jeugdhulp ten opzichte van alle jongeren in de gemeente, dan blijkt dat in de gemeenten Tiel en Veendam meer dan 17 procent van de jongeren tot 18 jaar jeugdhulp kreeg (zie figuur 1.5.1). De gemeenten De Bilt en Best hadden met meer dan 5 procent het hoogste aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp.

In relatie tot de bevolkingsomvang van de gemeente, werd de meeste jeugdhulp verleend in de grotere gemeenten met 100-150 duizend of 150-250 duizend inwoners (figuur 1.5.5). Van de jongeren tot en met 17 jaar uit die gemeenten ontving 12 procent jeugdhulp. Het percentage jongeren van 18 tot en met 22 jaar met jeugdhulp was het hoogst in de vier grote steden met meer dan 250 duizend inwoners, hoewel ook in gemeenten met 10-20 duizend inwoners meer dan anderhalf procent van de 18 tot en met 22-jarigen jeugdhulp kreeg.