1. Inleiding
Het CBS wil in de komende jaren extra aandacht besteden aan enkele thema’s die hoog op de maatschappelijke en politieke agenda staan, waaronder veiligheid en ondermijnende criminaliteit. In het CBS Meerjarenprogramma 2024-2028 staat: “Misdaad en gevoelens van (on)veiligheid zijn van invloed op de kwaliteit van leven en hebben impact op diverse aspecten in ons dagelijkse bestaan. Het versterken van de veiligheid is dan ook één van de grote opgaven waar ons land zich voor gesteld ziet. Het CBS wil bij deze opgave een rol spelen door nog meer data beschikbaar te stellen over diverse facetten van het veiligheidsdomein”.
Vooruitlopend hierop heeft het CBS in 2023 onderzoek uitgevoerd naar een aantal vraagstukken van criminaliteit, waar deze publicatie het resultaat van is. Vragen die in dit onderzoek aan de orde komen zijn onder andere: Hoeveel en welke vormen van criminaliteit vinden er plaats? Om wat voor delicten gaat het? Hebben we alles in beeld? Wat blijft verborgen? Iedereen die niet in de politiestatistieken zit blijft bijvoorbeeld al snel buiten beeld: kunnen de verschillende enquêtes op gebied van slachtofferschap helpen om een beeld te krijgen van dit ‘dark number’? Welke mensen zijn wel zichtbaar in de politieregistraties en welke niet? Welke mensen doen geen aangifte en waarom niet? Wat voor trends en ontwikkelingen zijn waarneembaar in soorten criminaliteit, ondermijning en cybersecurity? Wat weten we over de daders en over de slachtoffers?
Als het gaat om de impact van criminaliteit spelen onder andere de volgende vragen: Welke impact hebben criminele incidenten of preventieve maatregelen op de samenleving? Wat is de economische, ecologische of emotionele/psychische en lichamelijke schade bij slachtoffers? Wat betekent dit voor de ervaren veiligheid? Welke groepen zijn kwetsbaar?
Statistieken over jeugdige slachtoffers van criminaliteit
Eén van de onderwerpen waar het CBS op wil inzetten, is het ontwikkelen van uitgebreidere statistieken over jeugdige slachtoffers van criminaliteit. In de media en politiek is vaak meer aandacht voor jeugdige daders van criminaliteit dan voor jeugdige slachtoffers. Bekend is dat jongeren vaker dan anderen slachtoffer zijn van traditionele vormen van criminaliteit zoals geweldsdelicten en vermogensdelicten (Kessels, Akkermans en Derksen, 2023). Maar ook nieuwe digitale fenomenen van criminaliteit, zoals shamesexting, sextortion en online pesten overkomen de jeugd bovenmatig vaak. En ook van bijvoorbeeld seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn jongeren bovengemiddeld vaak slachtoffer (Akkermans, Derksen, Kloosterman, Moons en Wingen, 2023). Hoe komt het dat dergelijke cases vaak pas aan het licht komen als al tientallen slachtoffers gevallen zijn? Geeft de jeugd deze misdrijven minder vaak aan? Wat is de impact op slachtoffers? Deze aspecten van slachtofferschap worden in samenhang onderzocht om een beter beeld te krijgen van jeugdige slachtoffers. Voor het beantwoorden van deze vragen wordt gebruikgemaakt van reeds bestaande studies en onderzoeken zoals de landelijke Jeugdmonitor, de Veiligheidsmonitor, het onderzoek Online Veiligheid en Criminaliteit en de Prevalentiemonitor Huiselijk Geweld en Seksueel Grensoverschrijdend gedrag.
Ook jeugdige verdachten van criminaliteit in beeld gebracht
In deze publicatie ligt de nadruk op jeugdige slachtoffers van criminaliteit. Maar jongeren zijn niet alleen relatief vaak slachtoffer, ze plégen ook relatief vaak criminaliteit (Kessels, 2023). Om ook deze kant van het verhaal in beeld te brengen, wordt voorafgaand aan hoofdstuk 3 over jeugdige slachtoffers van criminaliteit in hoofdstuk 2 een beeld geschetst van jeugdige verdachten van criminaliteit. Hierbij is gebruik gemaakt van registraties van de politie.
Samenhang tussen slachtofferschap en daderschap bij jongeren
Bekend is dat slachtoffers van criminaliteit relatief vaak ook zelf dader zijn, en omgekeerd (Reep & Oudhof, 2009; Rokven, Ruiter & Tolsma, 2013). In dit onderzoek wordt deze relatie tussen slachtofferschap en daderschap voor jongeren in beeld gebracht. In hoeverre komen jongeren die slachtoffer zijn geweest van bijvoorbeeld geweld of diefstal in de politieregistraties voor als verdachte van dit soort criminaliteit?
Afgesloten wordt met conclusies in hoofdstuk 5. De bijlagen bevatten verwijzingen naar achterliggend cijfermateriaal, een onderzoeksverantwoording, een begrippenlijst, een referentielijst en een overzicht van de medewerkers die aan deze publicatie hebben bijgedragen.
De publicatie is beschikbaar als webpublicatie op de CBS-site.