1. Inleiding
Op verzoek van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), is in 2021 in samenspraak met de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk (Vereniging NOV) een verdiepende module vrijwilligerswerk toegevoegd aan het onderzoek Sociale samenhang en Welzijn 2021 (S&W). Dit betreft een aanvulling op het reguliere deel in S&W op basis waarvan informatie over het aandeel vrijwilligers in 13 soorten organisaties is verzameld.
Uit het reguliere vragenblok over vrijwilligerswerk blijkt dat in de periode 2012-2019 gemiddeld 49 procent van de Nederlandse bevolking van 15 jaar of ouder aangaf zich minstens één keer per jaar als vrijwilliger ingezet te hebben voor een organisatie of vereniging. In 2020 was, (mede) door corona en daaraan gerelateerde maatregelen zoals lockdowns, het percentage vrijwilligers gedaald naar 44 procent. De meeste vrijwilligers zetten zich in voor sportverenigingen, scholen, jeugdwerk, verzorging en levensbeschouwelijke organisaties. Vrijwilligers werden vaker aangetroffen onder hoger opgeleiden en 35- tot 55-jarigen.
In 2021 is het reguliere deel aangevuld met een aantal verdiepende vragen. Aan degenen die vrijwilligerswerk deden werd onder andere gevraagd naar de tevredenheid over het vrijwilligerswerk. Naast het verrichten van vrijwilligerswerk voor een organisatie of vereniging kunnen mensen zich ook vrijwillig inzetten buiten een formele organisatie of vereniging om, zoals voor een burgercollectief of inwonersinitiatief. Voorbeelden hiervan zijn het samen opruimen van afval in de buurt, het oprichten van een broodfonds, of een andere samenwerking van burgers met een maatschappelijk doel. Ook is gevraagd of men vrijwilligerswerk heeft gedaan voor een burgercollectief of inwonersinitiatief, of een aanvraag van Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) een reden is geweest dat men geen vrijwilligerswerk deed en of werkgevers rekening houden met werknemers die vrijwilligerswerk doen.
In dit rapport staat het verrichten van vrijwilligerswerk door de Nederlandse bevolking van 15 jaar of ouder in 2021 centraal. Het doel is allereerst om de resultaten van het reguliere deel en ontwikkelingen daarin ten opzichte van eerdere jaren te beschrijven. Daarnaast is dit onderzoek gericht op de verdiepende vragen.
Opgemerkt moet worden dat 2021 (net als 2020) een bijzonder jaar was vanwege corona en de maatregelen zoals lockdowns. Hiermee moet bij de interpretatie van de gegevens rekening worden gehouden. De verwachting is dat, door de beperktere mogelijkheden om vrijwilligerswerk te doen, het aandeel vrijwilligers in 2021 nog verder afnam.