2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar gepresenteerd. De ODiN-bestanden van 2018, 2019 en 2020 bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only). 

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland inclusief binnenlandse vakanties en serieverplaatsingen maar exclusief (beroepsmatig) wegvervoer met vrachtwagens voor alle dagen van de week naar vervoerwijze. De doelpopulatie bestaat uit inwoners van 6 jaar of ouder van het gebied Noordvleugel in particuliere huishoudens. Zoals gebruikelijk zijn de reizigerskilometers gebaseerd op de ritafstanden²⁾.

Het totale aantal reizigerskilometers in het gebied Noordvleugel is in 2021 in vergelijking met ODiN 2020 significant toegenomen met ruim 3 miljard kilometer. Door de toename met 15 procent bedraagt de totale vervoersprestatie in Noordvleugel in 2021 bijna 23 miljard reizigerskilometers. Dat is tevens significant minder (-20 procent) dan in 2019 toen er nog geen overheidsmaatregelen van kracht waren in verband met de coronapandemie. 

In 2021 is de vervoersprestatie significant toegenomen voor de modaliteiten personenauto als bestuurder (15 procent), personenauto als passagier (25 procent) en lopen (28 procent). 

De vervoersprestatie van auto als bestuurder was in 2021 ook significant lager dan in 2019 (-15 procent), de vervoersprestatie van auto als passagier verschilde niet significant van 2019 en het totaal aantal kilometers dat is gelopen door de inwoners van Noordvleugel is in 2021 bijna met de helft toegenomen ten opzichte van 2019 (48 procent, significant). 

Er was in 2021 geen verschil in de vervoersprestatie van trein, 'bus, tram en metro', brom- en snorfiets, fiets en ‘overig’ door inwoners van Noordvleugel ten opzichte van 2020. Wel was er een significant negatief verschil in vergelijking met 2019 van -56 procent voor de trein, -50 procent voor bus/tram/metro procent en -12 procent voor de fiets. Deze wijzigingen komen in grote lijnen overeen met het landelijke beeld.

Tabel 2.2 bevat de reguliere reizigerskilometers van 2018, 2019, 2020 en 2021 onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers uit tabel 2.2 in 2021 is bijna 1 430 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2020 was het aantal kilometer afgelegd tijdens serieverplaatsingen 515 miljoen en in 2019 en 2018 respectievelijk 736 en 837 miljoen. 

Uit de gegevens in tabel 2.2 volgt dat het totale aantal reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van Noordvleugel van 2021 op 2020 significant is toegenomen met 14 procent tot ruim 22 miljard kilometer. 

Uit de verdeling naar vervoerwijze blijkt dat ook het aantal reizigerskilometers voor een deel van de onderscheiden vervoerwijzen significant is toegenomen.

Lopen is in 2021 significant toegenomen met 28 procent. Voor de personenauto als passagier is het aantal reguliere reizigerskilometers significant toegenomen met bijna een kwart en voor de personenauto als bestuurder met 13 procent. 

Het verschil in reguliere reizigerskilometers tussen 2021 en 2019 was voor de meeste vervoerwijzen en het ‘totaal vervoermiddelen’ significant. Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers was in 2021 ruim een vijfde lager dan in 2019. Het aantal kilometers gereden als personenautobestuurder lag in 2021 16 procent lager dan in 2019. Het aantal reizigerskilometers afgelegd met trein, ‘bus, tram en metro’ was meer dan de helft lager dan in 2019 (respectievelijk -56 procent en -50 procent). Ook het niveau van afgelegde kilometers op de fiets en met ’overige’ vervoerwijzen lag in 2021 met -12 procent en -31 procent significant lager dan in 2019.

Uitzondering op al deze afnames is ‘lopen’. Het aantal kilometers te voet is zowel in 2020 als in 2021 significant toegenomen ten opzichte van 2019. Het verschil tussen 2019 en 2021 is daarmee nu in totaal 49 procent. Er is geen significant verschil tussen 2019 en 2021 in afgelegde kilometers voor de modaliteiten autopassagier en brom-/snorfiets.

In tabel 2.3a en 2.3b zijn de reizigerskilometers weergegeven uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. In 2021 is het aantal kilometers met niet-beroepsmatige motieven significant toegenomen met 14 procent vergeleken met 2020 en is dat ook significant lager (-21 procent) dan in 2019. De kilometers met beroepsmatige motieven in 2021 zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van 2020 en verschillen ook niet met 2019. Het aandeel enkel beroepsmatig gemaakte reguliere reizigerskilometers is klein. In ODiN 2021 bedroeg dit 2,7 procent van de totale reguliere reizigerskilometers, in 2020 was dit aandeel 2,9 procent. 

Het aantal niet-beroepsmatig gemaakte reizigerskilometers in 2021 is ten opzichte van 2020 toegenomen met 2,7 miljard. 

Gelet op de verdeling van de reguliere niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze blijkt uit de gegevens van tabel 2.3a dat het aantal afgelegde reizigerskilometers door inwoners van Noordvleugel in 2021 voor drie vervoerwijzen significant is toegenomen. De toename betreft de modaliteiten personenautobestuurder (14 procent), personenautopassagier (24 procent) en het aantal kilometers dat te voet is afgelegd (28 procent). 

Vergeleken met 2019 blijkt dat het aantal kilometers afgelegd voor niet-beroepsmatige motieven voor 'Totaal vervoermiddelen' en voor auto als bestuurder significant lager was dan in 2019 (achtereenvolgens -21 procent en -16 procent) ondanks de toename in 2021. Het aantal kilometers dat lopend is afgelegd, was in 2021 significant hoger dan in 2019 (49 procent). De niet-beroepsmatige reizigerskilometers per trein, 'bus, tram en metro' lagen in 2021 meer dan de helft lager dan in ODiN 2019 (-56 procent en -50 procent). Dat is significant. Ook het aantal kilometers dat fietsend is afgelegd in 2021 lag significant beneden het aantal van 2019 (-12 procent). 

Verder blijkt uit tabel 2.3b met de beroepsmatig gereden kilometers in 2021, dat het aantal respondenten voor de categorieën 'trein/bus/tram/metro', 'bestelauto' en 'overig' te klein is (minder dan 50) of de relatieve marge te groot is (50 procent of meer) om van een betrouwbaar cijfer te kunnen spreken. Daarom is bij deze waarden een punt gezet. Voorts zijn er geen significante verschillen gevonden met betrekking tot enkel beroepsmatig afgelegde reizigerskilometers binnen de vervoerwijzen tussen 2021 en 2020 en ook niet van 2021 vergeleken met 2019. 

De tabellen 2.4 bevatten reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. In 2021 waren er 261 doordeweekse dagen. De 'doordeweekse' reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen. 

Uit deze resultaten volgt dat in ODiN 2021 op doordeweekse dagen bijna 15,5 miljard reguliere reizigerskilometers zijn afgelegd in Nederland door bewoners van 6 jaar of ouder wonende in Noordvleugel. Dat is significant meer dan in 2020. Ten opzichte van 2020 is het aantal doordeweekse reguliere reizigerskilometers toegenomen met 12 procent (daarbij opgemerkt voor de interpretatie van de gegevens dat 2021 één werkdag minder telt dan 2020).

Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit reguliere reizigerskilometers gemaakt voor beroepsmatige motieven in 2021 op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is gebaseerd op slechts 26 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. 

Uit tabel 2.4b blijkt dat het totaal aantal reguliere kilometers voor niet-beroepsmatige motieven op doordeweekse dagen eveneens significant is toegenomen met 12 procent in 2021 in vergelijking met 2020. 

Voor zowel de verdeling van het totaal kilometers afgelegd op doordeweekse dagen voor het totaal ‘alle motieven’ (tabel 2.4a) als het totaal van ‘niet-beroepsmatige motieven’ (tabel 2.4b) naar vervoerwijze blijkt dat ‘auto als passagier’ in 2021 significant toegenomen is ten opzichte van een jaar eerder (tabel 2.4a: 34 procent, tabel 2.4b: 33 procent). Dit geldt ook voor ’lopen’ (tabel 2.4a: 28 procent, tabel 2.4b: 28 procent). 

Gelet op het verschil tussen 2021 en 2019 blijkt uit de gegevens dat het aantal treinreizigerskilometers van inwoners van Noordvleugel op doordeweekse dagen significant lager is (tabel 2.4a: -58 procent, tabel 2.4b: -57procent), dit geldt ook voor bus, tram en metro (beide tabellen: -52 procent). Ook de kilometers met brom- of snorfiets zijn ten opzichte van 2019 significant lager. Deze bedroegen in 2021 circa de helft van die in 2019. Het totaal aantal op doordeweekse dagen afgelegde kilometers op de fiets is in 2021 eveneens significant lager dan in 2019 met -13 procent (voor zowel alle motieven als alle niet beroepsmatige motieven). Ook het aantal kilometers overbrugd als personenautobestuurder is in 2021 significant lager dan in 2019 (tabel 2.4a: -19 procent, tabel 2.4b: -19 procent). Het verschil in kilometers te voet tussen 2021 en 2019 is daarentegen significant hoger (tabel 2.4a: 47 procent, tabel 2.4b: 47 procent). 

Tabellen 2.5 bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten namelijk de resultaten op werkdagen, dat wil zeggen de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag met uitzondering van feestdagen. In 2021 waren er 253 doordeweekse werkdagen (261 doordeweekse dagen minus 8 doordeweekse feestdagen). Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in de tabellen 2.5a en de tabellen 2.4a is het aantal kilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen. Dit verschil bedraagt in 2021 circa 491 miljoen kilometers ofwel ruim 3 procent van de kilometers op doordeweekse dagen. 

In het gebied Noordvleugel is het verschil tussen de schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b gebaseerd op alle motieven enerzijds en de niet-beroepsmatige motieven anderzijds. Dit verschil is gebaseerd op slechts 25 waarnemingen. Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. Omdat het verschil in waarden tussen tabel 2.5a en tabel 2.5b niet significant is beperken we ons bij het bespreken van de verschillen tussen 2020 en 2021 vooral tot tabel 2.5a.

Het totaal aantal reizigerskilometers op werkdagen (tabel 2.5a) is in 2021 significant gewijzigd ten opzichte van 2020. Het is toegenomen met 11 procent. Ook het aantal reizigerskilometers op werkdagen voor de volgende vervoerwijzen is significant toegenomen: personenauto als passagier (29 procent) en lopen (27 procent). 

Ten opzichte van 2019 blijken er in 2021 voor de meeste vervoerwijzen significante verschillen te zijn op werkdagen voor zowel ‘alle motieven’ als ‘niet-beroepsmatige motieven’. De afgelegde reizigerskilometers op werkdagen zijn in 2021 significant lager dan in 2019 voor de modaliteiten: auto als bestuurder (-19 procent), trein (-58 procent), ’bus, tram en metro’ (-52 procent), brom- en snorfiets (-53 procent voor alle motieven en -54 procent voor niet-beroepsmatige motieven) , fiets (-12 procent voor alle motieven en -12 procent voor niet-beroepsmatige motieven). Uitzondering vormt het aantal kilometers ‘lopen’ op werkdagen. Dit is in 2021 significant hoger dan in 2019; 46 procent voor totaal motieven en ook 46 procent voor niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.5b).

In de tabellen 2.6 zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van Noordvleugel binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b bevat cijfers voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen). 

In ODiN 2021 is 68 procent van alle reguliere reizigerskilometers door inwoners van Noordvleugel van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen, in ODiN 2020 en ODiN2019 was dat 69 procent.

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers gemeten over alle dagen van de week was met ongeveer 22 miljard kilometer significant hoger (14 procent) in ODiN 2021 dan in ODiN 2020. 

Voor twee afzonderlijke motieven was de toename in 2021 ten opzichte van 2020 significant. Dit gold voor het aantal reizigerskilometers gereisd voor de motieven ‘Diensten en verzorging’ (toename met ruim de helft) en het motief ‘Recreatief totaal en overig’. Voor het laatste motief zijn in 2021 ruim een kwart meer kilometers zijn afgelegd dan in 2020. 

Op werkdagen (tabel 2.6b) is in 2021 vergeleken met 2020 het aantal reizigerskilometers voor dezelfde motievensignificant toegenomen. Kilometers afgelegd voor ‘Diensten en verzorging’ zijn op werkdagen toegenomen met 52 procent en voor het motief ‘Recreatief totaal en overig’ met 24 procent. 

Vergeleken met 2019 blijkt dat in 2021 het aantal reguliere reizigerskilometers overbrugd door inwoners van Noordvleugel voor zowel ‘alle dagen’ (tabel 2.6a) als werkdagen (tabel2.6b) voor een viertal motieven significant lager ligt dan in 2019. Het aantal reizigerskilometers voor het motief ‘Van en naar het werk’ is in 2021 40 procent lager, voor ‘Zakelijk en beroepsmatig’ is dat 46 procent lager en voor ‘Onderwijs of cursus volgen’ 47 procent lager. Voor ‘Winkelen en boodschappen doen’ is er alleen op álle dagen in 2021 een significant verschil van -13 procent met 2019, maar is er geen verschil tussen deze jaren op werkdagen.