2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar gepresenteerd. De ODiN-bestanden bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only).

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland van inwoners in particuliere huishoudens van de regio MRDH van 6 jaar of ouder voor alle dagen van de week. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie²⁾. De totale vervoersprestatie omvat zowel reizigerskilometers van reguliere verplaatsingen als van serieverplaatsingen:

Totale vervoersprestatie = reizigerskilometers reguliere verplaatsingen + reizigerskilometers serieverplaatsingen

Daarbij zijn serieverplaatsingen clusters van 3 of meer achtereenvolgende verplaatsingen met altijd een werkgerelateerd motief (dat zijn de twee motieven: 'Van en naar het werk' en 'Zakelijk en beroepsmatig')³⁾. Zo'n cluster van verplaatsingen dat een serieverplaatsing vormt is in de vragenlijst als een geheel uitgevraagd.

Reguliere verplaatsingen bevatten zowel verplaatsingen met werkgerelateerde motieven (de twee hierboven genoemde motieven) als verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven (zoals 'Onderwijs of cursus volgen' en 'Winkelen en boodschappen doen'). De verplaatsingen met werkgerelateerde motieven die behoren tot de reguliere verplaatsingen zijn enkel afzonderlijk uitgevraagde verplaatsingen en dus niet de clusters van 3 of meer opeenvolgende werkgerelateerde verplaatsingen die als een geheel zijn uitgevraagd (de serieverplaatsingen).

Het werkgerelateerde motief 'Zakelijk en beroepsmatig' is te splitsen in een deel 'Zakelijk' en een deel 'Beroepsmatig'. In dit hoofdstuk is een aantal tabellen met reguliere reizigerskilometers opgedeeld naar het motief 'Beroepsmatig':

Reguliere reizigerskilometers = beroepsmatige reguliere reizigerskilometers + niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers

Beroepsmatige reguliere reizigerskilometers zijn afgesplitst van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'. Niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers bevatten dus alle reguliere verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven plus de kilometers van reguliere verplaatsingen met het motief 'Van en naar het werk' en het deel 'Zakelijk' van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'.

In ODiN worden reizigerskilometers ten behoeve van en tijdens binnenlandse vakanties bij de reguliere verplaatsingen meegeteld. Wegvervoer (beroepsmatig) met vrachtwagens behoort niet tot de scope van het onderzoek en is dus geen onderdeel van de cijfers. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie.

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 is uitgesplitst naar vervoerwijze. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers in ODiN zijn de afstanden gebaseerd op ritinformatie. Het totale aantal reizigerskilometers in de metropoolregio Rotterdam Den Haag is in 2021 in vergelijking met ODiN 2020 significant toegenomen met ruim 2,7 miljard kilometer. Door deze toename bedraagt de totale vervoersprestatie in de metropoolregio in 2021 ruim 19,9 miljard reizigerskilometers. Uit nadere analyse blijkt dat dit tevens significant minder is (-23 procent) dan in 2019 toen er nog geen overheidsmaatregelen van kracht waren in verband met de coronapandemie.

In 2021 is de vervoersprestatie ten opzichte van 2020 significant toegenomen voor vijf van de acht modaliteiten die onderscheiden worden. De toename is relatief het grootst voor de overige vervoerwijzen (waaronder de bestelauto) en de trein. Deze zijn respectievelijk met 63 en 51 procent toegenomen. Lopen is met 29 procent toegenomen ten opzichte van 2020. De drie vervoerwijzen die niet significant gewijzigd zijn, zijn personenauto als bestuurder, brom-/snorfiets en fiets.

Ten opzichte van 2019 is de vervoersprestatie voor bijna alle vervoerwijzen afgenomen. De daling is het grootst voor de trein (-53 procent) en voor ‘bus, tram en metro’ (-51 procent). Alleen voor lopen is de vervoersprestatie toegenomen ten opzichte van 2019. De toename bedraagt 49 procent.

Tabel 2.2 bevat de reguliere reizigerskilometers onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers uit tabel 2.2 in 2021 is circa 970 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2020 was het aantal kilometer afgelegd tijdens serieverplaatsingen 437 miljoen en in 2019 en 2018 respectievelijk 898 en 739 miljoen kilometer.

De totale reizigerskilometers in tabel 2.2 gemaakt door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag zijn van 2020 op 2021 significant toegenomen met 13 procent tot bijna 19 miljard kilometer.

Uit de verdeling naar vervoerwijze blijkt dat de toename van het aantal reizigerskilometers relatief het grootst is voor de trein en de overige vervoerwijzen (waaronder de bestelauto), toenames van 47 procent en 39 procent. Ook personenauto als passagier, ‘bus, tram en metro’ en lopen zijn in 2021 significant toegenomen ten opzichte van voorgaand jaar.

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers in 2021 ten opzichte van 2019 is significant lager (-24 procent). Bekeken naar vervoerwijzen geldt dit vooral voor trein en ‘bus, tram en metro’ met respectievelijk -55 en -52 procent. De vervoerwijzen auto als passagier, ‘brom-/snorfiets’ en ‘overig (incl. bestelauto)’ verschillen niet significant ten opzichte van 2019.

Het aantal reguliere reizigerskilometers voor de vervoerwijze ‘lopen’ is in 2021 als enige toegenomen ten opzichte van 2019. Die toename bedraagt 49 procent.

In tabel 2.3a en 2.3b zijn de reizigerskilometers weergegeven uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers.

In 2021 is het aantal kilometers voor niet-beroepsmatige motieven significant toegenomen met 13 procent vergeleken met 2020. De kilometers voor beroepsmatige motieven zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van voorgaand jaar. Het aandeel enkel beroepsmatig gemaakte reguliere reizigerskilometers is relatief klein. In ODiN 2021 bedroeg dit 3,0 procent van de totale reizigerskilometers, in 2020 was dit aandeel 3,4 procent en in 2019 3,6 procent.

Gelet op de verdeling van de reguliere niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze blijkt uit de gegevens van tabel 2.3a dat voor vijf van de acht vervoerwijzen het aantal kilometers significant is toegenomen ten opzichte van 2020. Dit geldt voor auto als passagier (22 procent), trein (45 procent), bus/tram/metro (22 procent), lopen (29 procent) en overig (48 procent). Ten opzichte van 2019 is voor vijf van de acht vervoerwijzen het aantal kilometers van de reguliere niet-beroepsmatige motieven in 2021 juist lager. Het aantal kilometers afgelegd als autobestuurder is in 2021 bijna een kwart lager dan in 2019. Het aantal afgelegde reizigerskilometers met het openbaar vervoer is meer dan de helft lager in 2021 dan in 2019. Het aantal kilometers op de fiets is in 2021 13 procent lager dan in 2019. Voor lopen is er sprake van een toename vergeleken met 2019, namelijk 49 procent meer in 2021.

Verder blijkt uit tabel 2.3b met de beroepsmatig gereden kilometers dat in 2021 het aantal respondenten voor de categorieën 'trein/bus/tram/metro' en 'overig' het aantal respondenten te klein is (minder dan 50) of de relatieve marge te groot is (50 procent of meer) om van een betrouwbaar cijfer te kunnen spreken. Daarom is bij deze waarden een punt gezet. Ten opzichte van 2019 is het aantal beroepsmatig gereden kilometers in 2021 significant lager voor het totaal van alle vervoerwijzen (-35 procent) en voor de personenauto als bestuurder (-41 procent).

De tabellen met nummer 2.4a en 2.4b bevatten reguliere reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. In 2021 waren er 261 doordeweekse dagen. De doordeweekse reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen.

Uit deze resultaten volgt dat in ODiN 2021 op doordeweekse dagen ruim 13 miljard reguliere reizigerskilometers zijn afgelegd in Nederland door bewoners van 6 jaar of ouder wonende in de metropoolregio Rotterdam Den Haag. Het betreft een significante toename ten opzichte van 2020 met 10 procent.

Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit reguliere beroepsmatige verplaatsingen in 2020 op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is gebaseerd op slechts 50 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. Tevens blijkt het verschil in waarden tussen tabel 2.4a en tabel 2.4b niet significant.

Uit tabel 2.4b blijkt dat het totaal aantal reguliere kilometers exclusief beroepsmatige kilometers op doordeweekse dagen eveneens significant is toegenomen in 2021 in vergelijking met 2020. Het betreft nu ruim 12,5 miljard reizigerskilometers.
Voor zowel de verdeling van het totaal van alle motieven (tabel 2.4a) als het totaal van niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.4b) naar vervoerwijze blijkt dat het aantal reizigerskilometers met de vervoerwijzen personenautopassagier, ‘bus/tram/metro’ en lopen op doordeweekse dagen in 2021 ten opzichte van 2020 significant is toegenomen. Voor de niet-beroepsmatige motieven is er ook een toename voor de vervoerwijze ‘overig (incl. bestelauto)’.

Uit de achtergrondgegevens blijkt dat er ten opzichte van 2019 voor zowel alle motieven als voor de niet-beroepsmatige motieven in 2021 geen significant verschil is voor autopassagiers, ‘brom-/snorfiets’ en ‘overig (incl. bestelauto)’. Het niveau van het aantal gelopen kilometers ligt significant hoger dan in 2019 (beide toegenomen met 41 procent). Voor alle andere vervoerwijzen met een significant verschil in kilometers in 2021 ten opzichte van 2019 is sprake van een lager aantal kilometers.

Tabel 2.5a en tabel 2.5b bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de twee voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten namelijk de resultaten op werkdagen, dat wil zeggen de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag met uitzondering van feestdagen. In 2021 waren er 253 doordeweekse werkdagen (261 doordeweekse dagen minus 8 doordeweekse feestdagen). Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.5a en tabel 2.4a is het aantal kilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen door inwoners van de metropoolregio.

In de metropoolregio Rotterdam Den Haag is het verschil tussen de schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b gebaseerd op alle motieven enerzijds en de niet-beroepsmatige motieven anderzijds. Dit verschil is gebaseerd op slechts 50 waarnemingen (tabel 2.5a is gebaseerd op totaal 7 417 waarnemingen en tabel 2.5b op 7.367). Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. Het verschil in waarden tussen tabel 2.5a en tabel 2.5b blijkt niet significant te zijn.

Het totaal aantal reizigerskilometers op werkdagen exclusief doordeweekse feestdagen (tabel 2.5a) in ODiN 2021 is significant gewijzigd ten opzichte van 2020. Het is toegenomen met 9 procent. Niet alle vervoerwijzen zijn significant gewijzigd. Het aantal reizigerskilometers op werkdagen (exclusief feestdagen) is significant toegenomen met ruim een kwart bij de vervoerwijzen personenautopassagier, ‘bus/tram/metro’ en lopen. Voor niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.5b) is het aantal reizigerskilometers op werkdagen significant toegenomen met 10 procent. In vergelijking met de resultaten bij alle motieven is, naast de eerder genoemde vervoerwijzen, ook de vervoerwijze ‘overig (incl. bestelauto)’ significant toegenomen.

Ten opzichte van 2019 blijken er in 2021 met de meeste vervoerwijzen significant minder reizigerskilometers te zijn afgelegd op werkdagen, maar is er geen significant verschil voor auto als passagier, ‘brom-/snorfiets’ en ‘overig (incl. bestelauto)’. De enige significante toename ten opzichte van 2019 betreft de vervoerwijze lopen (41 procent). Bij de rest van de vervoerwijzen is sprake van een significante afname, waarbij trein en ‘bus/tram/metro’ de grootste verschillen met 2019 laten zien (beide meer dan 50 procent).

In de tabellen 2.6a en 2.6b zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b bevat cijfers voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen).

In ODiN 2021 is 67 procent van alle reguliere reizigerskilometers door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen, in 2019 was dat 71 procent, in 2020 69 procent.

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers gemeten over alle dagen van de week is met bijna 19 miljard kilometer in ODiN 2021 significant hoger (13 procent meer) dan in ODiN 2020. De toename is ook te zien bij de motieven ‘Diensten en verzorging’ (30 procent), ‘Onderwijs of cursus volgen’ (41 procent) en ‘Recreatief totaal en overig’ (21 procent).

Op werkdagen (tabel 2.6b) is het aantal reizigerskilometers ook significant toegenomen in 2021 in vergelijking met een jaar eerder. De toename is 9 procent en brengt het totaal op ruim 12,7 miljard reguliere reizigerskilometers. Naar motief bezien betreft het dezelfde toegenomen motieven als bij de cijfers over alle dagen uit tabel 2.6a.

Indien we 2021 vergelijken met 2019 is het totaal aantal reizigerskilometers op zowel alle dagen als op enkel werkdagen in 2021 significant lager. Voor beide selecties van dagen is er geen significant verschil in reizigerskilometers tussen 2021 en 2019 voor de motieven ‘Diensten en verzorging’ en ‘Winkelen en boodschappen doen‘. Bij werkdagen geldt dit ook voor het motief ‘Recreatief totaal en overig’. Bij alle andere motieven is het aantal kilometers significant afgenomen ten opzichte van 2019. De grootste afname in kilometers heeft plaatsgevonden bij het motief ‘Zakelijk en beroepsmatig’ met, in beide onderscheiden dagen, meer dan 50 procent.