3. Communicatie en disseminatie

3.1 Communicatiestrategie

Voor het optimaal verspreiden van statistieken onder doelgroepen en het algemene publiek maakt het CBS gebruik van een intensieve samenwerking met Nederlandse nieuwsmedia. Hierdoor kwamen ook in 2021 veel statistieken onder de aandacht van de media en werden ze breed bekend bij het publiek. Het volume van de media-aandacht lag in 2021 iets onder dat van 2020, maar wel op het niveau van de jaren vóór 2020. In 2020 werd de piek grotendeels veroorzaakt door enorme aandacht in de media voor corona-gerelateerde statistieken zoals sterftecijfers en economische indicatoren.
In 2021 lag de nadruk op de innovatie van de online communicatiekanalen. Daarmee komt het CBS tegemoet aan de doelstellingen van het meerjarenprogramma 2019–2023: het vergroten van de toegankelijkheid tot open data en sneller de juiste antwoorden geven. De innovatie verloopt via twee lijnen: de Information Dialogue en interactie met eindgebruikers.

Het Information Dialogue-programma heeft tot doel vragen van gebruikers naar feiten en statistiek zo snel en optimaal mogelijk te beantwoorden via geautomatiseerde online-systemen. In 2021 werd een nieuwe zoekmachine ontwikkeld die in alle online content en open data statistieken gericht zoekt. Hierdoor is er nog sneller en beter antwoord te geven op een vraag van een gebruiker. De zoekmachine is sinds begin 2022 zowel in het Nederlands als Engels uitgebracht en beschikbaar voor de online kanalen van het CBS.

In 2021 is grote vooruitgang geboekt met de vernieuwing van de applicaties waarmee de CBS-statistieken als open data online beschikbaar worden gesteld. Er is een compleet nieuw onderdeel ontwikkeld waarmee de open data worden opgeslagen en toegankelijk gemaakt, de zogenaamde CBS CijferBank. Deze is volgens het nieuwe Open Data4 (Odata4)-format gebouwd, dat veel meer mogelijkheden biedt voor externe gebruikers. De bedoeling is dat de CBS CijferBank de bestaande StatLine databank gaat vervangen. De cijferbank bevat nu vrijwel alle meest gebruikte datasets en is als bèta-versie beschikbaar. In 2021 zijn de betrokken ontwikkelteams begonnen met onderzoek naar en testen van nieuwe interfaces voor gebruikers die deze open data willen doorzoeken en gebruiken. Die interfaces gaan op termijn de bestaande StatLine- en Dataportaal-tools vervangen.

Sinds 2021 betrekt het CBS eindgebruikers van statische content in diverse doelgroepen nauw bij de ontwikkeling van bijvoorbeeld nieuwe tools voor gebruikers of statistische producten. Dit gebeurt via structurele interactie van de ontwikkelteams met groepen eindgebruikers. Op deze manier kunnen de ontwikkelteams hun innovaties beter afstemmen op de behoefte van de gebruiker. In 2021 hebben deze onderzoeken geresulteerd in aanpassingen in het ontwerp en de inrichting van de CBS-website en verbeteringen in de zoekmachine. De gebruikersinteractie leidde ook tot de ontwikkeling van toegankelijke interactieve dashboards die snel helder inzicht geven in grotere thema’s, zoals het bevolkingsdashboard.

3.2 Toegang tot CBS-gegevens voor onderzoek

Het CBS biedt gemachtigde instellingen, zoals Nederlandse universiteiten, wetenschappelijke organisaties, planbureaus, statistische instanties in een EU-land, onder strikte voorwaarden de mogelijkheid om op een veilige manier statistische analyses en wetenschappelijk onderzoek te doen met microdata, koppelbare data op persoons-, bedrijfs- en adresniveau. Daarvoor heeft het CBS de remote access voorziening ontwikkeld. De maatschappelijke vraag naar deze voorziening neemt toe. Tegelijkertijd stelt het CBS hoge eisen op het gebied van privacy en informatieveiligheid.
In 2020 heeft een onderzoekscommissie onder leiding van prof dr. Bibi van den Berg over 'Remote Access to Microdata' in opdracht van het CBS privacy – en security risico’s onderzocht rondom het aanbieden van toegang tot microdata door het CBS. Deze commissie heeft geconcludeerd dat de remote access-faciliteit van het CBS een hoge maatschappelijke en economische relevantie heeft. Mede naar aanleiding van het advies van de Commissie heeft het CBS het beleid voor het faciliteren van statistisch en wetenschappelijk onderzoek tegen het licht gehouden. In 2021 heeft het CBS het toegangsbeleid herijkt. Dit is vastgelegd in de Beleidsregel toegang instellingen tot microdata CBS, die op 1 augustus 2021 in werking is getreden. Daarnaast heeft het CBS de controle van de onderzoeksresultaten op herleidbaarheid verbeterd. Dat geldt ook voor dataminimalisatie, waarbij alleen persoonsgegevens worden verwerkt die nodig zijn voor het beoogde doel in de statistiek.