2. Goederenstromen vanuit andere landen naar Nederland

Ontwikkelingen in de wereld kunnen invloed hebben op de handels- en doorvoerstromen naar en vanuit Nederland. Te denken valt aan de uittreding van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie (Brexit), het afsluiten van handelsverdragen, de handelsoorlog tussen de Verenigde Staten en China en de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Het is daarom belangrijk zicht te hebben op de goederenstromen tussen Nederland en andere landen.

Dit hoofdstuk gaat in op de goederenstromen vanuit andere landen naar Nederland. Daarbij wordt specifiek aandacht geschonken aan de stromen vanuit het Verenigd Koninkrijk, de Europese Unie, de Verenigde Staten en China.

2.1 Meeste gewicht aangevoerd uit Rusland en Duitsland, meeste waarde uit China

Met een aandeel van 14 procent was Rusland het land met de grootste bijdrage aan het aanvoergewicht in 2021. Met 11 procent was Duitsland tweede, gevolgd door België/Luxemburg en de Verenigde Staten met elk 7 procent. Qua waarde van de aanvoer was de landengroep China, Taiwan en Mongolië in 2021 koploper met een aandeel van 17 procent. Wederom was Duitsland tweede (13 procent), gevolgd door de groep EU-landen in Oost-Europa (8 procent). In de top tien voor aanvoergewicht of –waarde staan verder Noorwegen, Brazilië, Noord-Europa (EU), het Verenigd Koninkrijk, Zuid-Europa (EU) en Zuidoost-Azië.

Vanwege het verlaten van de EU door het Verenigd Koninkrijk en de grote aandelen in de aanvoer van de EU-landen, China en de Verenigde Staten wordt de aanvoer uit deze vier regio’s hieronder nader beschreven. De goederenstromen tussen Nederland en Rusland zijn eerder uitgebreid belicht (CBS, 2022b).

2.2 Groei aanvoer uit Verenigd Koninkrijk kleiner dan uit EU

Het Verenigd Koninkrijk bevond zich in 2020 in een overgangsfase na de Brexit op 31 januari 2020. Sinds 1 januari 2021 gelden nieuwe regels over de handel in goederen tussen het VK en de EU². De Brexit heeft gevolgen gehad voor de goederenstromen tussen Nederland enerzijds en het Verenigd Koninkrijk en de EU anderzijds. In deze paragraaf worden deze goederenstromen daarom nader onder de loep genomen.

Uit het Verenigd Koninkrijk³ kwam in 2021 22 miljard kilogram aan goederen naar Nederland, uit de EU was dit 208 miljard kilogram, bijna 10 keer zo veel als uit het Verenigd Koninkrijk. De geschatte waarde van de goederen uit het Verenigd Koninkrijk bedroeg 31 miljard euro in 2021 en die uit de EU 378 miljard euro, 12 keer zo veel.

De goederenwaarde van de aanvoer uit de EU exclusief het Verenigd Koninkrijk is sinds 2015 sterker gestegen dan de aanvoerwaarde uit het Verenigd Koninkrijk. Mede door prijsstijgingen verdubbelde de aanvoerwaarde uit de EU exclusief het Verenigd Koninkrijk in de periode 2007-2021. In diezelfde periode groeide de aanvoerwaarde uit het Verenigd Koninkrijk met 44 procent. Tegelijk bleef het aangevoerde goederengewicht uit de EU zonder het Verenigd Koninkrijk stabiel, terwijl het aanvoergewicht uit het Verenigd Koninkrijk met 8 procent daalde over 2007-2021. De daling van het gewicht uit het Verenigd Koninkrijk in 2021, 18 procent ten opzichte van 2020, is opvallend tegenover de stijging van 5 procent in datzelfde jaar voor de EU.

De aanvoer uit het Verenigd Koninkrijk in 2021 bestond voor meer dan 70 procent van het brutogewicht uit fossiele brandstoffen. Voor de EU was dit 18 procent. De aanvoer uit de EU bestond verder vooral uit voedings- en genotmiddelen (16 procent), zout, zand, grind en klei (12 procent), chemische basisproducten en kunstmeststoffen (12 procent) en landbouw-, bosbouw- en visserijproducten (9 procent). De waarde van de aanvoer uit het Verenigd Koninkrijk bestond voor bijna een derde uit machines, elektronica en transportmiddelen en ook voor bijna een derde deel uit ruwe aardolie en aardgas. In aanvoerwaarde uit de EU waren machines, elektronica en transportmiddelen (meer dan 40 procent) en de voedings- en genotmiddelen (14 procent) dominant.

De EU is de grote leverancier van goederen die Nederland binnenkomen: een derde van het aangevoerde goederengewicht kwam uit de EU in 2021. Van diverse goederengroepen kwam meer dan de helft van het aanvoergewicht uit de EU. De groep overige minerale producten spant daarbij de kroon met een aandeel van de EU van meer dan drie kwart. Het gaat hierbij om glas en glaswerk, keramische producten, cement, kalk en gips en overige bouwmaterialen en –producten. Van de aanvoer van zand, zout, grind en klei kwam bijna 70 procent uit de EU. De EU had als leverancier een klein aandeel in het aanvoergewicht van kolen (2 procent), ruwe aardolie (4 procent) en ertsen (12 procent).

Het aandeel van de goederen uit het Verenigd Koninkrijk in de aanvoer in 2021 is klein in vergelijking met het aandeel van de EU: 3 procent. De bijdrage van het Verenigd Koninkrijk aan de aanvoer is het grootst voor aardgas (18 procent van het gewicht), ruwe aardolie (8 procent) en transportmiddelen (8 procent).

Van het aangevoerde gewicht uit de EU was in 2021 46 procent bestemd voor binnenlands gebruik, 20 procent voor wederuitvoer en 33 procent voor doorvoer. Van de aangevoerde goederen uit het Verenigd Koninkrijk was een groter deel bestemd voor binnenlands gebruik en wederuitvoer: meer dan de helft, respectievelijk 24 procent. Een kwart van de aanvoer uit het Verenigd Koninkrijk was voor doorvoer.

In 2021 kwam 40 procent van het aanvoergewicht afkomstig uit de EU over de weg Nederland binnen en 30 procent met binnenvaartschepen. Minder dan 20 procent kwam over zee naar Nederland, voor de aanvoer uit het Verenigd Koninkrijk was dit meer dan de helft. Verder kwam meer dan een derde van het aangevoerde gewicht uit het Verenigd Koninkrijk via pijpleidingen naar Nederland.

Van de waarde van de aanvoer uit de EU kwam een nog groter deel over de weg dan voor het gewicht: 63 procent. De rest kwam vooral over spoor (14 procent), over zee (11 procent) en via de binnenvaart (11 procent). Net als voor het gewicht van de aanvoer was de zeevaart ook voor de waarde van de aanvoer uit het Verenigd Koninkrijk de belangrijkste vervoerwijze: het aandeel van de zeevaart was 59 procent in 2021. Verder kwam de goederenwaarde uit het Verenigd Koninkrijk vooral over de weg (20 procent) en via pijpleidingen (14 procent).

2.3 Aanvoergewicht uit Verenigde Staten verdubbeld, evenals aanvoerwaarde uit China

De aanvoer van goederen uit de Verenigde Staten bedroeg in 2021 42 miljard kilogram, uit China, Taiwan en Mongolië was dit minder: 29 miljard kilogram. Bij de waarde van de aanvoer zijn de rollen omgedraaid: vanuit de Verenigde Staten 50 miljard euro en met 164 miljard euro meer dan drie keer zoveel uit China, Taiwan en Mongolië.

Het goederengewicht van de aanvoer uit de Verenigde Staten is in vergelijking met 2007 verdubbeld. De groei van de aanvoer uit de Verenigde Staten sinds dat jaar kende een terugval in het crisisjaar 2009, de jaren 2013-2017 en het eerste coronajaar 2020. In diezelfde periode 2007-2021 groeide het aanvoergewicht uit China, Taiwan en Mongolië met 50 procent, half zo snel dus als het aanvoergewicht uit de Verenigde Staten. Bij de waarde is het andersom: terwijl de waarde van de goederen uit China, Taiwan en Mongolië verdubbelde sinds 2007, steeg de aanvoerwaarde uit de Verenigde Staten met ruim 50 procent. De groei van de goederenwaarde uit China, Taiwan en Mongolië kende in diverse jaren een terugval, maar niet in het eerste coronajaar 2020.

De aanvoer uit de Verenigde Staten in 2021 bestond voor bijna 70 procent van het brutogewicht uit fossiele brandstoffen en voor 11 procent uit chemische basisproducten en kunstmeststoffen. Uit China, Taiwan en Mongolië kwamen vooral machines en elektronica (21 procent van het gewicht), chemische basisproducten en kunstmeststoffen (13 procent), basismetalen en metaalproducten (12 procent), kunststoffen en rubber (7 procent), voedings- en genotmiddelen (6 procent), overige minerale producten (5 procent) en aardolieproducten (5 procent). In de waarde van de aanvoer uit de Verenigde Staten waren de machines en elektronica (20 procent), transportmiddelen (22 procent) en de ruwe aardolie en aardolieproducten (samen ruim 20 procent) dominant. De waarde van de aanvoer uit China, Taiwan en Mongolië bestond vooral uit machines en elektronica (ruim 60 procent) en daarnaast uit transportmiddelen (7 procent) en textiel, leer en producten daarvan (7 procent).
In 2021 kwam 7 procent van het aangevoerde goederengewicht uit de Verenigde Staten. Meer dan een zesde deel van de kolen was afkomstig uit dit land. Het aandeel van de Verenigde Staten in het aanvoergewicht was ook relatief groot voor ruwe aardolie (12 procent), afval en secundaire grondstoffen (11 procent), aardolieproducten (11 procent), transportmiddelen (10 procent) en chemische basisproducten en kunstmeststoffen (8 procent).

Het aandeel van de goederen uit China, Taiwan en Mongolië in het aanvoergewicht in 2021 was 5 procent in 2021. Het belang van deze landen voor de goederenaanvoer strekt zich duidelijk uit over andere sectoren dan in het geval van de Verenigde Staten. Van de aanvoer van machines en elektronica kwam 44 procent uit China, Taiwan en Mongolië. Voor textiel, leer en producten daarvan was dat meer dan een derde deel en voor kunststoffen en rubber een kwart. De bijdrage van deze landen aan de aanvoer was verder relatief groot voor farmaceutica en chemische specialiteiten (15 procent), basismetalen en metaalproducten (12 procent), transportmiddelen (10 procent) en de categorie overige minerale producten (9 procent).

Van het aangevoerde goederengewicht uit de Verenigde Staten was in 2021 40 procent bestemd voor binnenlands gebruik, 9 procent voor wederuitvoer en iets meer dan de helft voor doorvoer. Van de goederen uit China, Taiwan en Mongolië was een kleiner deel bestemd voor binnenlands gebruik (28 procent) en meer voor wederuitvoer (16 procent) en doorvoer (56 procent).

In 2021 kwam bijna het volledige aanvoergewicht (95 procent) afkomstig uit de Verenigde Staten over zee Nederland binnen. Voor de aanvoer uit China, Taiwan en Mongolië was dit 87 procent. Verder kwamen de goederen uit deze drie landen voor 6 procent via de binnenvaart en 5 procent over de weg Nederland binnen.

Als in plaats van het gewicht de waarde van de goederen het uitgangspunt is om de aanvoer uit de Verenigde Staten te beschrijven, dan zakt het aandeel van de zeevaart tot onder twee derde deel en komt de luchtvaart op de tweede plaats met een bijdrage van 16 procent. Het aandeel van het vervoer over de weg in de goederenwaarde uit de Verenigde Staten is 12 procent. Voor wat betreft de aanvoer uit China, Taiwan en Mongolië zijn dezelfde verschuivingen te zien: een kleiner aandeel van de zeevaart (81 procent) voor de waarde dan voor het gewicht, een relevant aandeel van de luchtvaart (9 procent) en eveneens een grotere bijdrage van het wegvervoer (8 procent).