1. Omvang en kenmerken goederenstromen

In 2020 had de sterkste daling van de goederenaanvoer sinds de economische crisis in 2009 plaats (CBS, 2022a). Dit viel samen met de wereldwijde uitbraak van het coronavirus. Overheden namen maatregelen om de uitbraak in te dammen met beperkingen voor het personen- en handelsverkeer als gevolg. In 2021 duurde de pandemie voort, terwijl er werd gestart met vaccineren. Maatregelen bleven van kracht, werden aangescherpt of juist afgezwakt, afhankelijk van de stand van het aantal besmettingen, de ziekenhuisopnames en mede gelet op de economische effecten. De goederenstromen richting Nederland namen weer toe.

Dit hoofdstuk beschrijft diverse kenmerken van de goederenstromen naar en vanuit Nederland en de ontwikkelingen tussen 2020 en 2021: de omvang, het aandeel door- en wederuitvoer en de goederensamenstelling.

1.1 Goederenstromen in 2021 vrijwel hersteld

In 2021 kwam er 631 miljard kilogram aan goederen Nederland binnen. Daarmee steeg het aangevoerde goederengewicht met 6 procent ten opzichte van 2020 en kwam het bijna op het niveau van 2019. Deze goederen vertegenwoordigden een waarde van 940 miljard euro. De totale waarde van de goederen steeg met 17 procent.

Tegelijkertijd verliet 571 miljard kilogram aan goederen het land, met een totale waarde van 1 022 miljard euro. Het afgevoerde goederengewicht steeg daarmee 8 procent ten opzichte van 2020, terwijl de waarde ervan met 16 procent steeg. De waarde van het uitgaande transport kwam voor het eerst boven de 1 biljoen euro.

Dit zijn stijgingen van het gewicht van de aan- en afvoer van goederen die sinds 2010, het jaar na de economische crisis, niet meer zijn voorgekomen. In 2010 stegen de aan- en afvoer respectievelijk met 8 en 9 procent.

1.2 Merendeel aanvoer goederen bestemd voor buitenland

Van de in 2021 binnengebrachte goederen werd 45 procent van het brutogewicht doorgevoerd en 16 procent wederuitgevoerd. Van de totale waarde van de aangevoerde goederen was 49 procent doorvoer en 20 procent wederuitvoer. Door- en wederuitvoer hadden samen dus een aandeel van 61 procent in het brutogewicht en een aandeel van 70 procent in de waarde van het totale inkomende goederentransport. Van het uitgaande goederentransport was 68 procent van het brutogewicht en 71 procent van de waarde door- of wederuitvoer.

Goederen die worden doorgevoerd blijven in buitenlandse handen, maar worden overgeslagen tussen vervoermiddelen binnen Nederland of (tijdelijk) opgeslagen in Nederland. Bij wederuitvoer worden goederen tijdelijk Nederlands eigendom en wordt vaak nog een minimale bewerking gedaan voordat ze weer worden uitgevoerd. De wederuitvoer is onderdeel van de in- en uitvoer, de doorvoer niet.

De som van invoer voor binnenlands gebruik, wederuitvoer en doorvoer verschilt enigszins van het inkomend transport. Dit komt door het effect van tijdelijke opslag in Nederland. De opslag is ook de belangrijkste verklaring voor het verschil tussen de inkomende en uitgaande doorvoer.

Ten opzichte van 2020 is het aandeel van de doorvoer en de wederuitvoer in de aanvoer een fractie gestegen: in 2020 waren de aandelen respectievelijk 44 en 15 procent. Aan de uitgaande kant gaat een iets hoger aandeel doorvoer samen met een stabiel aandeel wederuitvoer.

Het aandeel van de doorvoer in de aan- en afvoerwaarde daalde terwijl het aandeel van de wederuitvoer stabiel bleef.

1.3 Grote toename aanvoer kolen, transportmiddelen en textiel in 2021 na afname in 2020

Voor deze analyse worden de goederen ingedeeld in 20 groepen. Van het brutogewicht van de aanvoer in 2021 was 17 procent ruwe aardolie en 13 procent aardolieproducten. Samen met kolen, aardgas en cokes hadden deze fossiele brandstoffen een aandeel van meer dan 40 procent in de aanvoer. Voedings- en genotmiddelen droegen 10 procent bij aan het aanvoergewicht. De waarde van de aanvoer betrof voor een kwart machines en elektronica en voor 14 procent transportmiddelen. De voedings- en genotmiddelen hadden een aandeel van 9 procent in de aanvoerwaarde.

In 2021 was voor een aantal goederengroepen de stijging in het gewicht van de aanvoer groter dan de daling in 2020. Hierdoor kwam de aanvoer in 2021 hoger uit dan in het laatste pre-coronajaar 2019. Dit is het geval voor onder andere transportmiddelen, textiel en leer, machines en elektronica, metalen en de categorie overige goederen¹. Voor cokes, aardgas en aardolieproducten daalde het aangevoerde gewicht in zowel 2021 als 2020. Productgroepen als hout, pulp, papier, hout- en papierwaren, afval en secundaire grondstoffen en landbouw-, bosbouw- en visserijproducten lieten daarentegen in beide jaren een groei van het aanvoergewicht zien.

De waarde van de aanvoer van goederen ontwikkelde zich in een aantal opzichten anders dan het brutogewicht. Voor alle goederengroepen, behalve farmaceutica en chemische specialiteiten, steeg de aanvoerwaarde in 2021. Door prijsstijgingen nam de waarde van de aanvoer van aardgas met bijna 200 procent toe. Ook bij kolen was er sprake van meer dan een verdubbeling van de aanvoerwaarde. Andere productgroepen met waardestijgingen van meer dan 40 procent waren ertsen, ruwe aardolie, aardolieproducten en overige goederen.

1.4 Afvoer voor het grootste deel fossiele brandstoffen en chemische producten

De afvoer van goederen bestond in 2021 voor 21 procent van het brutogewicht uit aardolieproducten. De overige fossiele brandstoffen droegen eveneens 21 procent bij. Daarnaast hadden de chemische basisproducten en kunstmeststoffen (12 procent) en de voedings- en genotmiddelen (11 procent) een relatief groot aandeel in het afvoergewicht.
In waarde uitgedrukt bestond de afvoer in 2021 voor een kwart uit machines en elektronica, voor 12 procent uit transportmiddelen en voor 11 procent uit voedings- en genotmiddelen. Deze aandelen zijn vergelijkbaar met de bijdragen van deze goederengroepen aan de aanvoerwaarde.

Bij de afvoer zijn min of meer dezelfde ontwikkelingen zichtbaar als bij de aanvoer. Dit is niet verwonderlijk omdat aan- en afvoer deels dezelfde goederenstromen bevatten: ze bevatten beide een groot aandeel doorvoer. Net als bij de aanvoer zijn de sterke dalingen in 2020 gevolgd door forse stijgingen in 2021 bij een aantal goederengroepen dominant in het beeld. Het gaat dan om de fossiele brandstoffen, textiel en leer, transportmiddelen, ertsen en de categorie overige goederen.

Het afvoergewicht van aardolieproducten nam in 2021 met 9 procent toe, terwijl het aangevoerde gewicht met 1 procent daalde. Daarnaast staat er tegenover het stabiele aanvoergewicht van overige minerale producten, kunststoffen en rubber en farmaceutica en chemische specialiteiten een toename van het afvoergewicht van deze producten met meer dan 5 procent in 2021. Een ander verschil betreft de afvoerwaarde van landbouw-, bosbouw- en visserijproducten: deze steeg met 1 procent nauwelijks in 2021, terwijl de aanvoerwaarde tegelijkertijd met 10 procent toenam. Andersom steeg de afvoerwaarde van farmaceutica en chemische specialiteiten in 2021 met 8 procent, de aanvoerwaarde bleef gelijk.