Overheidstekort houdt aan in 2021

Net als in 2020 waren de uitgaven van de overheid afgelopen jaar hoger dan de inkomsten. Het begrotingstekort van de overheid kwam in 2021 uit op 22 miljard euro. Het tekort is wel minder groot dan in 2020. Toen overtroffen de uitgaven de inkomsten met bijna 30 miljard euro. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) kwam het overheidstekort in 2021 uit op 2,5 procent bbp. De overheidsschuld nam, mede door het tekort, toe met ruim 13 miljard euro in 2021 naar 448 miljard euro, ofwel 52,1 procent bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis¹⁾
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	45,0
2009	3e kwartaal	43,0	46,5
2009	4e kwartaal	42,5	47,7
2010	1e kwartaal	42,5	48,0
2010	2e kwartaal	42,8	48,5
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,8
2012	3e kwartaal	42,5	46,9
2012	4e kwartaal	42,8	46,9
2013	1e kwartaal	43,3	47,0
2013	2e kwartaal	43,6	46,9
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,6
2014	1e kwartaal	43,3	46,4
2014	2e kwartaal	43,4	46,4
2014	3e kwartaal	43,4	46,1
2014	4e kwartaal	43,6	45,9
2015	1e kwartaal	43,7	45,8
2015	2e kwartaal	43,3	45,4
2015	3e kwartaal	42,9	45,0
2015	4e kwartaal	42,6	44,7
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,1
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,4
2017	4e kwartaal	43,7	42,4
2018	1e kwartaal	43,9	42,2
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,0
2018	4e kwartaal	43,7	42,2
2019	1e kwartaal	43,9	42,3
2019	2e kwartaal	43,8	42,2
2019	3e kwartaal	43,6	42,2
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,2
2020	2e kwartaal	43,6	44,7
2020	3e kwartaal	43,6	45,7
2020	4e kwartaal	43,9	47,6
2021	1e kwartaal	43,8	49,0
2021	2e kwartaal	43,8	47,7
2021	3e kwartaal	43,7	47,3
2021	4e kwartaal	43,8	46,3
¹⁾ gemeten als de som van vier kwartalen

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis¹⁾
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	45,0
2009	3e kwartaal	43,0	46,5
2009	4e kwartaal	42,5	47,7
2010	1e kwartaal	42,5	48,0
2010	2e kwartaal	42,8	48,5
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,8
2012	3e kwartaal	42,5	46,9
2012	4e kwartaal	42,8	46,9
2013	1e kwartaal	43,3	47,0
2013	2e kwartaal	43,6	46,9
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,6
2014	1e kwartaal	43,3	46,4
2014	2e kwartaal	43,4	46,4
2014	3e kwartaal	43,4	46,1
2014	4e kwartaal	43,6	45,9
2015	1e kwartaal	43,7	45,8
2015	2e kwartaal	43,3	45,4
2015	3e kwartaal	42,9	45,0
2015	4e kwartaal	42,6	44,7
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,1
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,4
2017	4e kwartaal	43,7	42,4
2018	1e kwartaal	43,9	42,2
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,0
2018	4e kwartaal	43,7	42,2
2019	1e kwartaal	43,9	42,3
2019	2e kwartaal	43,8	42,2
2019	3e kwartaal	43,6	42,2
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,2
2020	2e kwartaal	43,6	44,7
2020	3e kwartaal	43,6	45,7
2020	4e kwartaal	43,9	47,6
2021	1e kwartaal	43,8	49,0
2021	2e kwartaal	43,8	47,7
2021	3e kwartaal	43,7	47,3
2021	4e kwartaal	43,8	46,3
¹⁾ gemeten als de som van vier kwartalen

Dat het tekort lager is uitgevallen komt onder andere doordat de inkomsten in 2021 ruim 25 miljard euro hoger waren dan in 2020. Met name de vennootschapsbelasting en de btw zijn sterk toegenomen met respectievelijk 9 miljard euro en 6 miljard euro. Ook waren er bijna 2 miljard euro meer inkomsten uit de aardgasbaten.

De uitgaven namen in 2021 toe met bijna 18 miljard euro ten opzichte van 2020. Dit kwam onder andere doordat de uitgaven aan sociale uitkeringen en natura overdrachten stegen met 11 miljard euro in vergelijking met een jaar eerder. Ook de aankopen van goederen en diensten door de overheid namen toe met bijna 6 miljard euro. Dit laatste kwam onder andere door de kosten die gepaard gingen met het COVID-19 vaccinatieprogramma. Ten slotte had de overheid ook een incidentele uitgave van bijna 3 miljard euro in 2021 voor de catastroferegeling. Deze regeling betreft een vergoeding voor de zorgverzekeraars voor extra kosten die zijn gemaakt naar aanleiding van de coronapandemie. Hier tegenover stond dat de overheid in 2021 wel bijna 5 miljard euro minder aan subsidies uitgaf dan in 2020. Er werd onder andere 4 miljard euro minder verstrekt aan subsidies gerelateerd aan de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW).

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Jaar	Kwartaal	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
2009	1e kwartaal	57,5
2009	2e kwartaal	56,6
2009	3e kwartaal	57,2
2009	4e kwartaal	56,8
2010	1e kwartaal	57,6
2010	2e kwartaal	59,2
2010	3e kwartaal	59,0
2010	4e kwartaal	59,2
2011	1e kwartaal	59,4
2011	2e kwartaal	60,4
2011	3e kwartaal	61,1
2011	4e kwartaal	61,7
2012	1e kwartaal	62,5
2012	2e kwartaal	63,9
2012	3e kwartaal	64,9
2012	4e kwartaal	66,2
2013	1e kwartaal	66,6
2013	2e kwartaal	68,3
2013	3e kwartaal	67,8
2013	4e kwartaal	67,7
2014	1e kwartaal	67,1
2014	2e kwartaal	68,5
2014	3e kwartaal	68,1
2014	4e kwartaal	67,9
2015	1e kwartaal	68,9
2015	2e kwartaal	66,7
2015	3e kwartaal	65,8
2015	4e kwartaal	64,6
2016	1e kwartaal	64,3
2016	2e kwartaal	63,2
2016	3e kwartaal	61,7
2016	4e kwartaal	61,9
2017	1e kwartaal	59,7
2017	2e kwartaal	58,9
2017	3e kwartaal	57,2
2017	4e kwartaal	56,9
2018	1e kwartaal	55,2
2018	2e kwartaal	54,1
2018	3e kwartaal	53,0
2018	4e kwartaal	52,4
2019	1e kwartaal	50,8
2019	2e kwartaal	50,8
2019	3e kwartaal	49,2
2019	4e kwartaal	48,5
2020	1e kwartaal	49,3
2020	2e kwartaal	55,0
2020	3e kwartaal	55,1
2020	4e kwartaal	54,3
2021	1e kwartaal	54,9
2021	2e kwartaal	54,1
2021	3e kwartaal	52,5
2021	4e kwartaal	52,1

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Jaar	Kwartaal	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
2009	1e kwartaal	57,5
2009	2e kwartaal	56,6
2009	3e kwartaal	57,2
2009	4e kwartaal	56,8
2010	1e kwartaal	57,6
2010	2e kwartaal	59,2
2010	3e kwartaal	59,0
2010	4e kwartaal	59,2
2011	1e kwartaal	59,4
2011	2e kwartaal	60,4
2011	3e kwartaal	61,1
2011	4e kwartaal	61,7
2012	1e kwartaal	62,5
2012	2e kwartaal	63,9
2012	3e kwartaal	64,9
2012	4e kwartaal	66,2
2013	1e kwartaal	66,6
2013	2e kwartaal	68,3
2013	3e kwartaal	67,8
2013	4e kwartaal	67,7
2014	1e kwartaal	67,1
2014	2e kwartaal	68,5
2014	3e kwartaal	68,1
2014	4e kwartaal	67,9
2015	1e kwartaal	68,9
2015	2e kwartaal	66,7
2015	3e kwartaal	65,8
2015	4e kwartaal	64,6
2016	1e kwartaal	64,3
2016	2e kwartaal	63,2
2016	3e kwartaal	61,7
2016	4e kwartaal	61,9
2017	1e kwartaal	59,7
2017	2e kwartaal	58,9
2017	3e kwartaal	57,2
2017	4e kwartaal	56,9
2018	1e kwartaal	55,2
2018	2e kwartaal	54,1
2018	3e kwartaal	53,0
2018	4e kwartaal	52,4
2019	1e kwartaal	50,8
2019	2e kwartaal	50,8
2019	3e kwartaal	49,2
2019	4e kwartaal	48,5
2020	1e kwartaal	49,3
2020	2e kwartaal	55,0
2020	3e kwartaal	55,1
2020	4e kwartaal	54,3
2021	1e kwartaal	54,9
2021	2e kwartaal	54,1
2021	3e kwartaal	52,5
2021	4e kwartaal	52,1

Over heel 2021 steeg de overheidsschuld met 13 miljard euro. Het aandeel van de langlopende schuld nam daarbij toe van 85,3 procent naar 92,2 procent. Het langlopende schuldpapier van het Rijk steeg met bijna 42 miljard euro, terwijl het Rijk op haar kortlopende schuldpapier per saldo juist 26 miljard euro afloste. Ook namen de kortlopende leningen van het Rijk per saldo met ruim 3 miljard euro af. Voor de financiering van het tekort werd niet alleen externe financiering gebruikt. De overheid teerde bijvoorbeeld ook in op haar deposito’s en financiële derivaten. Deze daalden in 2021 respectievelijk met 6 miljard euro en 3 miljard euro. Verder speelde ook het agio op de uitgifte van staatsleningen mee. Agio ontstaat wanneer obligaties worden uitgegeven tegen een hogere uitgiftekoers dan de nominale waarde. De Europese regels schrijven voor dat enkel de hoofdsomwaarde relevant is voor het bepalen van de overheidsschuld, en niet de marktwaarde bij uitgifte waarin ook (dis)agio zit.

Doordat het bbp ook sterk groeide, ging de absolute groei van de schuld gepaard met een daling van de schuldquote in 2021: uitgedrukt als percentage van het bbp daalde de overheidsschuld in 2021 van 54,3 procent naar 52,1 procent.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2020	2021	2021	2021	2021
		4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	91,5	95	93,8	87,5	100,7
Uitgaven	Miljard euro	102,6	97,5	103,1	95,1	103,2
Saldo	Miljard euro	-11,1	-2,5	-9,3	-7,6	-2,5
Overheidsschuld	Miljard euro	434,8	439,2	447,1	442	448,1
Saldo	% bbp¹⁾	-3,7	-5,2	-3,9	-3,6	-2,5
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	54,3	54,9	54,1	52,5	52,1
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.