Publicatiedatum: 25-3-2022 06:30

Overheidsfinanciën, vierde kwartaal 2021

Overheidstekort houdt aan in 2021

Over deze publicatie

In deze publicatie is naast de kerncijfers van de overheidsfinanciën ook aandacht voor de belasting- en premie-inkomsten, de overdrachtsbelasting in 2021 en de uitgaven aan steunmaatregelen in de coronacrisis.

Overheidstekort houdt aan in 2021

Net als in 2020 waren de uitgaven van de overheid afgelopen jaar hoger dan de inkomsten. Het begrotingstekort van de overheid kwam in 2021 uit op 22 miljard euro. Het tekort is wel minder groot dan in 2020. Toen overtroffen de uitgaven de inkomsten met bijna 30 miljard euro. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) kwam het overheidstekort in 2021 uit op 2,5 procent bbp. De overheidsschuld nam, mede door het tekort, toe met ruim 13 miljard euro in 2021 naar 448 miljard euro, ofwel 52,1 procent bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis¹⁾
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	45,0
2009	3e kwartaal	43,0	46,5
2009	4e kwartaal	42,5	47,7
2010	1e kwartaal	42,5	48,0
2010	2e kwartaal	42,8	48,5
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,8
2012	3e kwartaal	42,5	46,9
2012	4e kwartaal	42,8	46,9
2013	1e kwartaal	43,3	47,0
2013	2e kwartaal	43,6	46,9
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,6
2014	1e kwartaal	43,3	46,4
2014	2e kwartaal	43,4	46,4
2014	3e kwartaal	43,4	46,1
2014	4e kwartaal	43,6	45,9
2015	1e kwartaal	43,7	45,8
2015	2e kwartaal	43,3	45,4
2015	3e kwartaal	42,9	45,0
2015	4e kwartaal	42,6	44,7
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,1
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,4
2017	4e kwartaal	43,7	42,4
2018	1e kwartaal	43,9	42,2
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,0
2018	4e kwartaal	43,7	42,2
2019	1e kwartaal	43,9	42,3
2019	2e kwartaal	43,8	42,2
2019	3e kwartaal	43,6	42,2
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,2
2020	2e kwartaal	43,6	44,7
2020	3e kwartaal	43,6	45,7
2020	4e kwartaal	43,9	47,6
2021	1e kwartaal	43,8	49,0
2021	2e kwartaal	43,8	47,7
2021	3e kwartaal	43,7	47,3
2021	4e kwartaal	43,8	46,3
¹⁾ gemeten als de som van vier kwartalen

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis¹⁾
Jaar	Kwartaal	Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
2009	1e kwartaal	43,3	44,1
2009	2e kwartaal	43,1	45,0
2009	3e kwartaal	43,0	46,5
2009	4e kwartaal	42,5	47,7
2010	1e kwartaal	42,5	48,0
2010	2e kwartaal	42,8	48,5
2010	3e kwartaal	42,4	48,2
2010	4e kwartaal	42,6	47,9
2011	1e kwartaal	42,9	47,5
2011	2e kwartaal	42,5	47,2
2011	3e kwartaal	42,9	47,0
2011	4e kwartaal	42,4	46,8
2012	1e kwartaal	42,4	46,8
2012	2e kwartaal	42,7	46,8
2012	3e kwartaal	42,5	46,9
2012	4e kwartaal	42,8	46,9
2013	1e kwartaal	43,3	47,0
2013	2e kwartaal	43,6	46,9
2013	3e kwartaal	43,9	46,8
2013	4e kwartaal	43,6	46,6
2014	1e kwartaal	43,3	46,4
2014	2e kwartaal	43,4	46,4
2014	3e kwartaal	43,4	46,1
2014	4e kwartaal	43,6	45,9
2015	1e kwartaal	43,7	45,8
2015	2e kwartaal	43,3	45,4
2015	3e kwartaal	42,9	45,0
2015	4e kwartaal	42,6	44,7
2016	1e kwartaal	42,6	44,4
2016	2e kwartaal	43,1	44,2
2016	3e kwartaal	43,6	44,1
2016	4e kwartaal	43,6	43,6
2017	1e kwartaal	43,9	43,1
2017	2e kwartaal	43,7	42,8
2017	3e kwartaal	43,6	42,4
2017	4e kwartaal	43,7	42,4
2018	1e kwartaal	43,9	42,2
2018	2e kwartaal	43,9	42,1
2018	3e kwartaal	44,0	42,0
2018	4e kwartaal	43,7	42,2
2019	1e kwartaal	43,9	42,3
2019	2e kwartaal	43,8	42,2
2019	3e kwartaal	43,6	42,2
2019	4e kwartaal	43,7	42,0
2020	1e kwartaal	43,6	42,2
2020	2e kwartaal	43,6	44,7
2020	3e kwartaal	43,6	45,7
2020	4e kwartaal	43,9	47,6
2021	1e kwartaal	43,8	49,0
2021	2e kwartaal	43,8	47,7
2021	3e kwartaal	43,7	47,3
2021	4e kwartaal	43,8	46,3
¹⁾ gemeten als de som van vier kwartalen

Dat het tekort lager is uitgevallen komt onder andere doordat de inkomsten in 2021 ruim 25 miljard euro hoger waren dan in 2020. Met name de vennootschapsbelasting en de btw zijn sterk toegenomen met respectievelijk 9 miljard euro en 6 miljard euro. Ook waren er bijna 2 miljard euro meer inkomsten uit de aardgasbaten.

De uitgaven namen in 2021 toe met bijna 18 miljard euro ten opzichte van 2020. Dit kwam onder andere doordat de uitgaven aan sociale uitkeringen en natura overdrachten stegen met 11 miljard euro in vergelijking met een jaar eerder. Ook de aankopen van goederen en diensten door de overheid namen toe met bijna 6 miljard euro. Dit laatste kwam onder andere door de kosten die gepaard gingen met het COVID-19 vaccinatieprogramma. Ten slotte had de overheid ook een incidentele uitgave van bijna 3 miljard euro in 2021 voor de catastroferegeling. Deze regeling betreft een vergoeding voor de zorgverzekeraars voor extra kosten die zijn gemaakt naar aanleiding van de coronapandemie. Hier tegenover stond dat de overheid in 2021 wel bijna 5 miljard euro minder aan subsidies uitgaf dan in 2020. Er werd onder andere 4 miljard euro minder verstrekt aan subsidies gerelateerd aan de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW).

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Jaar	Kwartaal	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
2009	1e kwartaal	57,5
2009	2e kwartaal	56,6
2009	3e kwartaal	57,2
2009	4e kwartaal	56,8
2010	1e kwartaal	57,6
2010	2e kwartaal	59,2
2010	3e kwartaal	59,0
2010	4e kwartaal	59,2
2011	1e kwartaal	59,4
2011	2e kwartaal	60,4
2011	3e kwartaal	61,1
2011	4e kwartaal	61,7
2012	1e kwartaal	62,5
2012	2e kwartaal	63,9
2012	3e kwartaal	64,9
2012	4e kwartaal	66,2
2013	1e kwartaal	66,6
2013	2e kwartaal	68,3
2013	3e kwartaal	67,8
2013	4e kwartaal	67,7
2014	1e kwartaal	67,1
2014	2e kwartaal	68,5
2014	3e kwartaal	68,1
2014	4e kwartaal	67,9
2015	1e kwartaal	68,9
2015	2e kwartaal	66,7
2015	3e kwartaal	65,8
2015	4e kwartaal	64,6
2016	1e kwartaal	64,3
2016	2e kwartaal	63,2
2016	3e kwartaal	61,7
2016	4e kwartaal	61,9
2017	1e kwartaal	59,7
2017	2e kwartaal	58,9
2017	3e kwartaal	57,2
2017	4e kwartaal	56,9
2018	1e kwartaal	55,2
2018	2e kwartaal	54,1
2018	3e kwartaal	53,0
2018	4e kwartaal	52,4
2019	1e kwartaal	50,8
2019	2e kwartaal	50,8
2019	3e kwartaal	49,2
2019	4e kwartaal	48,5
2020	1e kwartaal	49,3
2020	2e kwartaal	55,0
2020	3e kwartaal	55,1
2020	4e kwartaal	54,3
2021	1e kwartaal	54,9
2021	2e kwartaal	54,1
2021	3e kwartaal	52,5
2021	4e kwartaal	52,1

1.2 Overheidsschuld (EMU)
Jaar	Kwartaal	Overheidsschuld (EMU) (% bbp)
2009	1e kwartaal	57,5
2009	2e kwartaal	56,6
2009	3e kwartaal	57,2
2009	4e kwartaal	56,8
2010	1e kwartaal	57,6
2010	2e kwartaal	59,2
2010	3e kwartaal	59,0
2010	4e kwartaal	59,2
2011	1e kwartaal	59,4
2011	2e kwartaal	60,4
2011	3e kwartaal	61,1
2011	4e kwartaal	61,7
2012	1e kwartaal	62,5
2012	2e kwartaal	63,9
2012	3e kwartaal	64,9
2012	4e kwartaal	66,2
2013	1e kwartaal	66,6
2013	2e kwartaal	68,3
2013	3e kwartaal	67,8
2013	4e kwartaal	67,7
2014	1e kwartaal	67,1
2014	2e kwartaal	68,5
2014	3e kwartaal	68,1
2014	4e kwartaal	67,9
2015	1e kwartaal	68,9
2015	2e kwartaal	66,7
2015	3e kwartaal	65,8
2015	4e kwartaal	64,6
2016	1e kwartaal	64,3
2016	2e kwartaal	63,2
2016	3e kwartaal	61,7
2016	4e kwartaal	61,9
2017	1e kwartaal	59,7
2017	2e kwartaal	58,9
2017	3e kwartaal	57,2
2017	4e kwartaal	56,9
2018	1e kwartaal	55,2
2018	2e kwartaal	54,1
2018	3e kwartaal	53,0
2018	4e kwartaal	52,4
2019	1e kwartaal	50,8
2019	2e kwartaal	50,8
2019	3e kwartaal	49,2
2019	4e kwartaal	48,5
2020	1e kwartaal	49,3
2020	2e kwartaal	55,0
2020	3e kwartaal	55,1
2020	4e kwartaal	54,3
2021	1e kwartaal	54,9
2021	2e kwartaal	54,1
2021	3e kwartaal	52,5
2021	4e kwartaal	52,1

Over heel 2021 steeg de overheidsschuld met 13 miljard euro. Het aandeel van de langlopende schuld nam daarbij toe van 85,3 procent naar 92,2 procent. Het langlopende schuldpapier van het Rijk steeg met bijna 42 miljard euro, terwijl het Rijk op haar kortlopende schuldpapier per saldo juist 26 miljard euro afloste. Ook namen de kortlopende leningen van het Rijk per saldo met ruim 3 miljard euro af. Voor de financiering van het tekort werd niet alleen externe financiering gebruikt. De overheid teerde bijvoorbeeld ook in op haar deposito’s en financiële derivaten. Deze daalden in 2021 respectievelijk met 6 miljard euro en 3 miljard euro. Verder speelde ook het agio op de uitgifte van staatsleningen mee. Agio ontstaat wanneer obligaties worden uitgegeven tegen een hogere uitgiftekoers dan de nominale waarde. De Europese regels schrijven voor dat enkel de hoofdsomwaarde relevant is voor het bepalen van de overheidsschuld, en niet de marktwaarde bij uitgifte waarin ook (dis)agio zit.

Doordat het bbp ook sterk groeide, ging de absolute groei van de schuld gepaard met een daling van de schuldquote in 2021: uitgedrukt als percentage van het bbp daalde de overheidsschuld in 2021 van 54,3 procent naar 52,1 procent.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2020	2021	2021	2021	2021
		4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	91,5	95	93,8	87,5	100,7
Uitgaven	Miljard euro	102,6	97,5	103,1	95,1	103,2
Saldo	Miljard euro	-11,1	-2,5	-9,3	-7,6	-2,5
Overheidsschuld	Miljard euro	434,8	439,2	447,1	442	448,1
Saldo	% bbp¹⁾	-3,7	-5,2	-3,9	-3,6	-2,5
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	54,3	54,9	54,1	52,5	52,1
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.

Belasting- en premie-inkomsten herstellen van coronacrisis

De overheid ontving in 2021 voor 337 miljard euro aan belastingen en sociale premies. Waar de schatkist in 2020 flink te lijden had onder de coronacrisis, is dit qua inkomsten in 2021 veel minder het geval. Mede hierdoor lagen de opbrengsten uit belastingen en sociale premies ruim 22 miljard euro hoger dan in voorgaand jaar. Om de ontwikkeling in perspectief te plaatsen worden deze inkomsten vaak uitgedrukt als percentage het bruto binnenlands product (bbp). De uitkomst hiervan is de zogenoemde collectievelastendruk. In 2021 groeide het bbp relatief harder dan de inkomsten uit belastingen en sociale premies. Hierdoor nam de collectievelastendruk licht af, van 39,3 procent in 2020 naar 39,1 procent in 2021.

2.1 Belastingen en sociale premies, mutatie t.o.v. voorgaand jaar
Jaar	Mutatie (%)
2012	0,8
2013	2,6
2014	4,2
2015	2,2
2016	6,8
2017	5,0
2018	5,1
2019	6,3
2020	-0,4
2021	7,1

2.1 Belastingen en sociale premies, mutatie t.o.v. voorgaand jaar
Jaar	Mutatie (%)
2012	0,8
2013	2,6
2014	4,2
2015	2,2
2016	6,8
2017	5,0
2018	5,1
2019	6,3
2020	-0,4
2021	7,1

De stijging van de inkomsten is voor een groot deel toe te schrijven aan de vennootschapsbelasting. Deze belasting op bedrijfswinsten leverde de overheid 30,8 miljard euro op in 2021, bijna 9 miljard euro meer dan een jaar eerder. Hier speelt mee dat veel bedrijven hun winsten voor 2020 te laag hadden ingeschat. Hierdoor is in 2021 relatief veel vennootschapsbelasting betaald die betrekking had op het voorgaande jaar. Ook de belasting over de toegevoegde waarde (btw) droeg stevig bij aan de stijgende belastinginkomsten. Onder impuls van de toegenomen consumptie stegen de inkomsten uit btw met 5,6 miljard euro tot 64,5 miljard euro.

De heffing op loon en inkomsten (loon- en inkomstenbelasting plus premies volksverzekeringen) nam toe tot 111,3 miljard euro, ruim 3 procent meer dan een jaar eerder. Na de loon- en inkomstenheffing en de btw is de premie voor het Zorgverzekeringsfonds de grootste inkomstenbron van de overheid. De opbrengst van deze premie nam met bijna 3 miljard euro toe, van 43,3 miljard euro in 2020 naar 46,2 miljard euro in 2021. Daar staat tegenover dat de premie-inkomsten voor het Algemeen Werkloosheidsfonds daalden naar 5,6 miljard euro. Dit is bijna een derde minder dan in 2020.

2.2 Belastingen en sociale premies
	2021 (mld. euro)	2020 (mld. euro)
Loon en inkomstenheffing (incl. premies volksverzekering)	111,3	107,9
BTW	64,5	59,0
Premies zorgverzekeringswet	46,2	43,3
Vennootschapsbelasting	30,8	21,9
Overige sociale premies	27,2	27,8
Overige belastingen	27,1	26,1
Accijnzen	11,7	11,4
Energiebelasting (incl. ODE)	7,0	6,4
Motorrijtuigenbelasting	6,0	5,9
Dividendbelasting	4,9	4,8

2.2 Belastingen en sociale premies
	2021 (mld. euro)	2020 (mld. euro)
Loon en inkomstenheffing (incl. premies volksverzekering)	111,3	107,9
BTW	64,5	59,0
Premies zorgverzekeringswet	46,2	43,3
Vennootschapsbelasting	30,8	21,9
Overige sociale premies	27,2	27,8
Overige belastingen	27,1	26,1
Accijnzen	11,7	11,4
Energiebelasting (incl. ODE)	7,0	6,4
Motorrijtuigenbelasting	6,0	5,9
Dividendbelasting	4,9	4,8

Alhoewel het absoluut gezien om kleinere bedragen gaat, droegen ook de stijgende huizenprijzen bij aan hogere belastinginkomsten. Zowel de overdrachtsbelasting als de belasting op onroerende zaken (OZB) namen met 0,3 miljard euro toe. Alhoewel een belangrijke factor, leiden hogere huizenprijzen overigens niet automatisch tot een hogere overdrachtsbelasting en OZB. Het aantal verkochte huizen speelt ook een rol voor de overdrachtsbelasting en gemeenten kunnen er ook voor kiezen om de tarieven van de OZB te verlagen. Naast bovengenoemde economische ontwikkelingen werkten ook enkele tariefsverhogingen door in de belastingopbrengst. Zo nam de opbrengst van de zogenoemde opslag duurzame energie (ODE) met een half miljard euro toe. Het tarief van de bankenbelasting werd in 2021 tijdelijk verhoogd, wat leidde tot een toename van 0,3 miljard euro. Dit is een belasting die banken moeten betalen over hun ongedekte schulden. Ten slotte droeg de erf- en schenkbelasting 0,4 miljard euro bij aan de stijgende overheidsinkomsten, voornamelijk door een incidentele hoge afdracht.

Toename overdrachtsbelasting zet door in 2021

De inkomsten van de overheid uit de overdrachtsbelasting bedroegen in 2021 ruim 3,8 miljard euro. Dit was een stijging van bijna 7,5 procent ten opzichte van 2020. Toen ontving de overheid bijna 3,6 miljard euro aan overdrachtsbelasting.

Overdrachtsbelasting betalen degenen die in Nederland een bestaand huis of een pand kopen. Ook dient deze belasting betaald te worden voor eventuele rechten die rusten op onroerende zaken. Tussen 2008 en 2013 daalden de inkomsten uit de overdrachtsbelasting naar een dieptepunt van 1,1 miljard euro. Dit hing nauw samen met het inzakken van de woningmarkt als gevolg van de kredietcrisis. Ook werd om de woningmarkt te stimuleren in 2011 het tarief verlaagd van 6 procent naar 2 procent.

3.1 Inkomsten overheid uit overdrachtsbelasting
Perioden	Overdrachtsbelasting (mld euro)
2005	4,3
2006	4,6
2007	4,9
2008	4,4
2009	2,7
2010	2,8
2011	1,9
2012	1,1
2013	1,1
2014	1,6
2015	1,8
2016	2,3
2017	2,7
2018	3,0
2019	3,0
2020*	3,6
2021*	3,8
* voorlopige cijfers

3.1 Inkomsten overheid uit overdrachtsbelasting
Perioden	Overdrachtsbelasting (mld euro)
2005	4,3
2006	4,6
2007	4,9
2008	4,4
2009	2,7
2010	2,8
2011	1,9
2012	1,1
2013	1,1
2014	1,6
2015	1,8
2016	2,3
2017	2,7
2018	3,0
2019	3,0
2020*	3,6
2021*	3,8
* voorlopige cijfers

Figuur 3.2 bevat een overzicht van de verkoopwaarde van bestaande koopwoningen (exclusief nieuwbouw). Hierin is te zien dat ook de totale waarde van de verkochte bestaande woningen in 2013 een dieptepunt bereikte. In dat jaar werd voor 23,5 miljard euro aan bestaande woningen verkocht, terwijl dit in 2007 nog 50,3 miljard euro bedroeg. Sinds 2014 vertoont de totale verkoopwaarde van bestaande koopwoningen weer een stijgende trend en deze bedroeg in 2021 ruim 87,4 miljard euro.

Ook de overdrachtsbelasting zit weer in de lift sinds 2014, maar het hoogtepunt van 4,9 miljard euro dat werd bereikt in 2007 is nog steeds niet geëvenaard. Dit komt onder andere doordat het standaard belastingpercentage over de verkoopprijs nog steeds 2 procent bedraagt in plaats van de 6 procent die van toepassing was in 2007. Wel werden er in 2021 enkele andere wijzigingen doorgevoerd. Zo hoeven woningkopers jonger dan 35 jaar, die een huis kopen en daar zelf in gaan wonen, eenmalig geen overdrachtsbelasting te betalen. Deze verandering werd doorgevoerd om de woningmarkt toegankelijker te maken voor starters. Voor kopers die niet zelf in de woning gaan wonen is in 2021 het belastingpercentage verhoogd naar 8 procent.

3.2 Verkoopwaarde bestaande koopwoningen
Perioden	Totale waarde verkoopprijzen (mld euro)
2005	46
2006	49,5
2007	50,3
2008	46,5
2009	30,4
2010	30,2
2011	29
2012	26,6
2013	23,5
2014	34,1
2015	41
2016	52,4
2017	63,7
2018	62,8
2019	67,3
2020	78,8
2021	87,4

3.2 Verkoopwaarde bestaande koopwoningen
Perioden	Totale waarde verkoopprijzen (mld euro)
2005	46
2006	49,5
2007	50,3
2008	46,5
2009	30,4
2010	30,2
2011	29
2012	26,6
2013	23,5
2014	34,1
2015	41
2016	52,4
2017	63,7
2018	62,8
2019	67,3
2020	78,8
2021	87,4

Uitgaven steunmaatregelen toegenomen in vierde kwartaal

In het vierde kwartaal van 2021 bedroegen de overheidsuitgaven aan coronagerelateerde steunmaatregelen bijna 7 miljard euro¹⁾. Dit is meer dan in het kwartaal daarvoor. De uitgaven bedroegen toen 5 miljard euro²⁾. In totaal hebben de steunmaatregelen inmiddels voor ruim 49 miljard euro bijgedragen aan de overheidsuitgaven. De totale uitgaven waren in 2021 ruim 3 miljard euro hoger dan in 2020.

4.1 Uitgaven overheid aan coronamaatregelen
	NOW (mld euro)	TOZO (mld euro)	TOGS/TVL (mld euro)	Overig (mld euro)
Eerste kwartaal 2020	0,4	0,0	0,1	0,2
Tweede kwartaal 2020	5,2	1,2	1,1	1,2
Derde kwartaal 2020	2,0	0,5	0,1	1,2
Vierde kwartaal 2020	2,6	0,3	1,1	5,8
Eerste kwartaal 2021	2,7	0,3	2,2	2,6
Tweede kwartaal 2021	1,8	0,2	1,7	3,1
Derde kwartaal 2021	1,0	0,1	0,9	3,3
Vierde kwartaal 2021	0,9	0,0	1,0	4,7

4.1 Uitgaven overheid aan coronamaatregelen
	NOW (mld euro)	TOZO (mld euro)	TOGS/TVL (mld euro)	Overig (mld euro)
Eerste kwartaal 2020	0,4	0,0	0,1	0,2
Tweede kwartaal 2020	5,2	1,2	1,1	1,2
Derde kwartaal 2020	2,0	0,5	0,1	1,2
Vierde kwartaal 2020	2,6	0,3	1,1	5,8
Eerste kwartaal 2021	2,7	0,3	2,2	2,6
Tweede kwartaal 2021	1,8	0,2	1,7	3,1
Derde kwartaal 2021	1,0	0,1	0,9	3,3
Vierde kwartaal 2021	0,9	0,0	1,0	4,7

Er is in het vierde kwartaal 0,9 miljard euro aan NOW (Tijdelijke Noodmaatregel voor Overbrugging Werkgelegenheid) verstrekt. Dit bedrag is in lijn met het voorgaande kwartaal. De NOW compenseert ondernemers voor een deel van de loonkosten bij een omzetdaling. Het UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen) voert deze regeling uit. In heel 2021 is met deze regeling een bedrag van ruim 6 miljard euro gemoeid, dit is 4 miljard euro minder dan in 2020. Ondanks de daling is de NOW-subsidie ook in 2021 de grootste steunregeling.

De Tozo is per 1 oktober 2021 beëindigd. In 2021 verstrekten de gemeenten 0,7 miljard euro aan zelfstandig ondernemers via de Tozo. Dit is 1,3 miljard euro minder dan in 2020. De Tozo (Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers) ondersteunde zelfstandig ondernemers die door de coronacrisis in financiële moeilijkheden kwamen.

De TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten) is de grootste kostenpost in het vierde kwartaal. De overheid gaf 1 miljard euro uit aan deze steunmaatregel. De TVL is de opvolger van de TOGS (Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19). De TOGS en TVL zijn beide tegemoetkomingen voor ondernemers die direct schade ondervinden van de diverse kabinetsmaatregelen om het coronavirus in te dammen, zoals het sluiten van de horeca. De TOGS omvatte een vast bedrag van 4000 euro per onderneming, terwijl bij de TVL de tegemoetkoming afhankelijk is van het omzetverlies. De totaal uitgekeerde TOGS en TVL tegemoetkomingen komen uit op 5,8 miljard euro in 2021, dat is 3,4 miljard euro meer dan in 2020.

Naast de NOW en TVL-subsidies was de overheid in het vierde kwartaal zo’n 4,7 miljard euro kwijt aan diverse andere steunmaatregelen van kleinere omvang. Ruim de helft hiervan hangt samen met de kosten die worden gemaakt door bijvoorbeeld de gemeentelijke gezondheidsdiensten, veiligheidsregio’s en het RIVM. Daarnaast werd er in het vierde kwartaal 0,7 miljard euro aan zorgmedewerkers uitgekeerd als coronabonus. Het onderwijs ontving 0,7 miljard euro voor nieuwkomers in het onderwijs om onverhoopte achterstanden te verhelpen door extra programma’s aan te bieden. Ten slotte is er in het vierde kwartaal 0,4 miljard euro uitgegeven aan ondersteuning van het openbaar vervoer. Over heel 2021 kostte de overheid dit 1,5 miljard euro.

¹⁾ Dit bedrag betreft de niet-financiële transacties van de overheid, exclusief overdrachten binnen de overheid.
²⁾ De cijfers over de voorgaande kwartalen zijn bijgesteld en kunnen daardoor afwijken van cijfers uit de voorgaande kwartaalmonitor.

Recente publicaties en cijfers

Op het gebied van de overheidsfinanciën zijn in de afgelopen kwartalen de onderstaande publicaties uitgebracht. Cijfers zijn te vinden in de CBS databank StatLine. Meer informatie is benaderbaar via de themapagina Overheid en politiek.