2. Regionale economische ontwikkeling

De Nederlandse economie herstelde in 2021 snel van de coronarecessie van 2020. Ondanks meerdere lockdowns groeide de Nederlandse economie met 4,9 procent ten opzichte van een jaar eerder. Hiermee was de economie ook groter dan in het pre-coronajaar 2019. In het voorjaar van 2021 werden de maatregelen ter voorkoming van verspreiding van het virus geleidelijk versoepeld. Hierdoor trokken de bestedingen van consumenten aan. Ook elders in de wereld trad herstel op, waardoor de internationale handel verder aantrok. Achter het macrobeeld schuilen verschillen tussen bedrijfstakken. Zo groeide de toegevoegde waarde van de luchtvaart, horeca en cultuursector wel ten opzichte van 2020, maar niet genoeg om volledig te herstellen van de krimp. De handel presteerde wel beter dan in 2019. Regionale cijfers laten een eenduidiger beeld zien. In alle provincies was, na een jaar van krimp, sprake van economische groei in 2021. 

Economie Zeeland komt het beste de coronatijd door

De Nederlandse economie herstelde snel in 2021 en was groter dan in 2019. Niet in alle provincies was de economische groei van 2021 groot genoeg om te compenseren voor de krimp van 2020. 

De economie van Noord-Holland groeide met 6,2 procent het meest van alle provincies in 2021. Desondanks was de economie nog steeds kleiner dan voor corona. Dit komt door de economische forse krimp van 7,5 procent in 2020. Het herstel van de handel, vervoer en horeca en de luchtvaart droeg bij aan de economische groei van Noord-Holland in 2021. Deze bedrijfstakken hadden het meest last van de beperkingen vanwege de bestrijding van het coronavirus en veerden op in 2021 toen beperkingen geleidelijk werden opgeheven.

De economie van de provincie Zeeland kwam het beste door de eerste twee coronajaren heen. In 2021 had de provincie profijt van het aantrekken van de horeca en groeide de industrie. Mede hierdoor kwam het groeipercentage uit op 4,7 voor 2021. In 2020 kromp de economie slechts met 0,1 procent. De industrie en energiebedrijven in Zeeland boekten toen relatief goede resultaten.

De economische groei in Noord-Brabant en Limburg kwam naast een herstel van de handel, horeca en vervoer, door een bovengemiddelde groei van de industrie. In beide provincies maakt de industrie een relatief groot deel van de economie uit. Ook de toegenomen toegevoegde waarde van energiebedrijven zorgde voor een hogere economische groei in Limburg, evenals in Flevoland. De Drentse economie groeide met 3,2 procent het minst. 

Van de vier grote steden groeide de economie van Amsterdam het meest, daarna volgden Rotterdam en Utrecht. De economie van Den Haag nam het minst in omvang toe, met 3,5 procent. De economie van Amsterdam groeide met 6,7 procent in 2021. Dit kwam door het herstel van toerisme en horeca in 2021. Ook de goede resultaten van de zakelijke dienstverlening zorgden voor een grotere economie. Amsterdam werd in 2020 nog hard geraakt door de maateregelen tegen het coronavirus, toen kromp de economie met 9 procent. 

De Rotterdamse economie groeide in 2021 met 4,9 procent, dit kwam door de zakelijke dienstverlening en het herstel van de horeca. In 2020 kromp de economie in Rotterdam nog met 2,3 procent. De economie groeide in Utrecht met 4,2 procent, de resultaten van de bedrijfstak informatie en communicatie stuwden hier de groei, het jaar ervoor kromp de economie met 2,6 procent. 

In Den Haag groeide de economie het minst. De groei kwam door sector overheid, onderwijs en zorg; de andere bedrijfstakken droegen minder bij aan het herstel. Een jaar eerder kromp de Haagsche economie met 2,9 procent.

Economie Haarlemmermeer veert op, groei in alle regio’s

Afzonderlijke cijfers zijn bekend over de economie van in totaal 52 zogeheten COROP-plus-regio’s. Van deze regio’s groeide de economie van Haarlemmermeer met 9,4 procent het meest in 2021. Een jaar eerder kromp de economie daar nog met 18,7 procent. Dit hangt samen met de grote invloed van Schiphol op de economie van deze regio. Door het wegvallen van het luchtverkeer kwam de hiermee verbonden economie tot stilstand in 2020. Met het herstel van de luchthaven in 2021 groeide de economie weer.

Andere regio’s waarin de economie sterk aan trok waren IJmond, Zuidoost-Noord-Brabant en Noord-Limburg. Deze regio’s lieten een groei zien van  respectievelijk 7,5; 6,8 en 6,0 procent. In deze regio’s heeft de industrie een groter aandeel in de economie. Het jaar ervoor kromp de economie in deze gebieden nog met 3,4; 2,1 en 6,0 procent. 

De economie van Delfzijl en omgeving groeide met 1 procent het minst. In 2020 was dit nog één van de weinige regio’s die niet te maken had met een krimp. De bedrijfstakken die in 2020 krompen hebben namelijk een relatief klein aandeel in de Delfzijlse economie. In veel andere regio’s is het daaropvolgende herstel in 2021 terug te zien in de groeipercentages. Dit effect bleef in Delfzijl voor beide jaren uit. 

Economische groei eerste drie kwartalen van 2022

Naast de regionale economische cijfers voor de jaren 2020 en 2021, zijn er ook regionale cijfers beschikbaar voor de eerste drie kwartalen van 2022. Deze cijfers zijn geraamd met minder bronnen en hebben daarom een grotere onzekerheid dan de reguliere jaarcijfers.

Zeeuws-Vlaanderen krimpt als enige regio

In het derde kwartaal van 2022 groeide de economie van bijna alle regio’s ten opzichte van een jaar eerder. Het grootste deel van de regio’s in Nederland laat een economische groei zien van tussen de 2 en 4 procent, waar dit in het tweede kwartaal tussen de 3 en 5 procent was. In het eerste kwartaal lag de groei voor de meeste regio’s tussen de 5 en 7 procent.

Zeeuws-Vlaanderen vormde de uitzondering, daar kromp de economie met 3 procent. Dit kwam door een afname van de toegevoegde waarde van de industrie, die last heeft van de hoge energieprijzen. In de eerste twee kwartalen van 2022 groeide de economie van Zeeuws-Vlaanderen nog met ongeveer 10 procent ten opzichte van een jaar eerder. Toen had de industrie minder last van de hoge energieprijzen en groeide de bedrijfstak nog. 

Na Zeeuws-Vlaanderen groeide de economie in de regio IJmond het minst met 1 procent, ook in deze regio heeft de industrie last van de energieprijzen. In de voorgaande twee kwartalen groeide de regio nog met 3 en 8 procent. 

Van alle regio’s groeide de economie van Haarlemmermeer het sterkst in het derde kwartaal, de groei was 10 procent. Schiphol ligt in de regio Haarlemmermeer en door het herstel van het vliegverkeer groeide de economie van regio sterk ten opzichte van een jaar eerder. De Amsterdamse economie groeide met 6 procent, dit kwam door meer toerisme in het derde kwartaal. 

Haarlemmermeer nog niet op pre-coronaniveau

De cijfers van het derde kwartaal van 2022 kunnen ook worden vergeleken met de omvang van de economie in het derde kwartaal van 2019, voor de coronapandemie uitbrak. 

De meeste regio’s in Nederland zijn hersteld van de economische malaise en zijn tussen de 4 en 8 procent gegroeid in de afgelopen 3 jaar. De uitzonderingen zijn Haarlemmermeer, vanwege de verminderde activiteit op Schiphol, en Overig Groningen doordat daar steeds minder gas gewonnen wordt. De economie van beide regio’s is 2 procent kleiner dan 3 jaar geleden. 

Midden-Limburg, Flevoland-Midden, Zuidoost-Noord-Brabant, Zuidoost-Utrecht en Zeeuws-Vlaanderen lieten de hoogste groei zien. In vergelijking met 2019 groeide de economie in deze provincies tussen de 10 en 12 procent. Aan deze groei droegen verschillende bedrijfstakken in belangrijke mate bij. In Midden-Limburg en Flevoland-Midden kwam de groei door de resultaten van de energiebedrijven. Hierbij speelt mee dat de economische impact van corona op de productie van elektriciteit relatief beperkt bleef en dat in Midden-Limburg de productiecapaciteit in 2020 werd uitgebreid. Zuidoost-Noord-Brabant profiteerde van de resultaten van de industrie, waarbij het type industrie in Zuidoost-Noord-Brabant minder gevoelig bleek voor de economische neergang door corona. In Zuidoost-Utrecht kwam de groei door de resultaten van de informatie en communicatie en de verplaatsing van een vestiging in de financiële dienstverlening. Ondanks de hoge energieprijzen in 2022 behoort ook de economie van Zeeuws-Vlaanderen tot de grootste groeiers ten opzichte van 2019. Dit komt door de sterke groei van de industrie in de afgelopen twee jaar.

Toelichting methode

Kwartaalraming regionale economische groei
De coronacrisis heeft de behoefte aan recente regionale economische cijfers doen toenemen. Het CBS publiceert daarom sinds 2020 een kwartaalraming van regionale economische groeicijfers voor de COROP-plusgebieden en de provincies.

De raming maakt gebruik van kwartaalontwikkelingen uit de Nationale Rekeningen en bestaande regionale bedrijfstakstructuren. Hierbij worden de kwartalen geraamd met behulp van kwartaalontwikkelingen van de toegevoegde waarde per bedrijfstak en regionale bedrijfstakstructuren. Daarbij wordt aangenomen dat de groei van een bepaalde bedrijfstak over de regio’s gelijk is en dat regionale verschillen worden verklaard door de bedrijfstakstructuur. Wanneer het bijvoorbeeld minder goed gaat in de industrie, dan zal dit voornamelijk zijn weerslag hebben in de regio’s waarin veel industrie is gevestigd.

In de raming wordt in een aantal regio’s gecorrigeerd voor specifieke bedrijven. Dit zijn grote bedrijven waarvan de groeiontwikkeling sterk kan afwijken van de nationale ontwikkeling. De ontwikkeling van het desbetreffende bedrijf wordt gebruikt om de ontwikkeling van de regio waarin het bedrijf is gevestigd te corrigeren.

Omdat wordt geraamd op basis van bestaande regionale bedrijfstakstructuren en voorlopige kwartaalgegevens op nationaal niveau, hebben de ramingen een relatief hoge mate van onzekerheid en worden deze in gehele cijfers gepubliceerd. De cijfers in de getoonde figuren geven de volumeontwikkeling weer van de toegevoegde waarde ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Dit geeft een benadering van de economische groei oftewel de volumeontwikkeling van het bruto binnenlands product (bbp). Het verschil tussen de toegevoegde waarde en het bbp zijn de productgebonden belastingen en subsidies. Deze twee posten kunnen bij de kwartaalraming niet worden geregionaliseerd. Ondanks bovenstaande beperkingen, geven de cijfers inzicht in de verschillen tussen de regio’s in economische groei.

Het CBS heeft in 2020 voor het eerst regionale cijfers op kwartaalbasis gepubliceerd. Deze cijfers zijn ook eerder beschikbaar gekomen. Deze kwartaalramingen moeten echter worden gezien als aparte ramingen, die losstaan van de jaarcijfers van de reguliere cyclus van de Regionale Rekeningen.