Externe ontwikkelingen en de behoefte aan informatie

Meer vraag naar betrouwbare data

De afgelopen jaren is de vraag naar betrouwbare data verder toegenomen. Zowel overheden, bedrijven als burgers willen graag weten wat er in de wereld gebeurt , waar 
ze aan toe zijn en op wie en wat ze kunnen vertrouwen.

Overheden en bedrijven willen data voor de onderbouwing en verantwoording van beleid, bestuur en besluitvorming. Statistieken van het CBS vormen hiervoor een waardevolle basis. Burgers hebben behoefte aan transparante, feitelijke informatie. En wetenschappers gebruiken data voortdurend als basis voor hun onderzoek. Soms is er behoefte aan meer data. Maar vaak ook is de vraag juist om de beschikbare data inzichtelijk te maken, mensen zien soms door de bomen het bos niet meer.

Voor de totstandkoming van het meerjarenprogramma heeft het CBS, in lijn met de Europese richtlijnen, een externe consultatie uitgevoerd onder zijn gebruikers om de behoeften en wensen in beeld te brengen. Daarnaast zijn de verschillende gebruikersraden van het CBS actief betrokken bij de totstandkoming van het programma. Ook hebben medewerkers van het CBS in verschillende reflectieteams een bijdrage geleverd aan dit nieuwe meerjarenprogramma. De behoeften zijn in dit meerjarenprogramma opgenomen (zie Katern werkprogramma) om duidelijk te maken welke keuzes zijn gemaakt binnen de gestelde financiële kaders. 

Groter aanbod van data

Naast een toenemende vraag naar betrouwbare data neemt de hoeveelheid beschikbare data in de maatschappij toe. Data zijn met de toenemende digitalisering overal om ons heen en zijn steeds gedetailleerder en real time. Denk daarbij aan social media, sensoren, smart devices en het gebruik van internet voor allerhande toepassingen. Burgers, bedrijven en overheden bewaren en gebruiken daarnaast, bewust of onbewust, steeds meer data.

Kansen en bedreigingen van data

Hoewel voorheen de kansen van data eindeloos leken, is de afgelopen jaren de roep om ethiek, privacybescherming en informatiebeveiliging steeds verder toegenomen. Ook binnen de overheid is steeds meer aandacht voor data en het vergroten van de toegankelijkheid van die data en ontstaan overheidsbrede initiatieven op dit gebied. Kansen zijn er zeker, maar zorgen en bedreigingen ook. Welke informatie is nog echt nodig, welke informatie is te vertrouwen en vooral: hoe staat het met de privacy van mijn eigen gegevens? Terechte zorgen. Want door de digitalisering nemen de risico’s van cyber­criminaliteit en incidenten met data de komende jaren alleen maar toe. Tegelijkertijd is het bewustzijn rond data, veiligheid en privacy de afgelopen jaren toegenomen. Met de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming hebben veel organisaties een kritische blik op de verzameling en uitwisseling van gegevens ontwikkeld en is er een dialoog ontstaan over het gebruik van gegevens. 

Evaluatie CBS en peer review

Uit de externe evaluatie van de doelmatigheid, doeltreffendheid en onafhankelijkheid van het CBS in de periode 2016-2020 door extern onderzoeksbureau KWINK, blijkt dat het CBS doeltreffend is, de doelmatigheid zich positief heeft ontwikkeld en dat de interne governance van het CBS goed functioneert en voldoende waarborgen kent¹⁾. KWINK adviseert de transparantie van het werkprogramma te vergroten, in het werkprogramma een overzicht op te nemen van niet-gehonoreerde statistieken en te verhelderen dat de statistieken die worden verricht als aanvullende statistische dienstverlening óók maat­schappelijk relevant en niet minder belangrijk zijn. Tevens zijn er aanbevelingen gedaan op het terrein van de ontwikkeling van het kennismanagement, de IT-investeringen, en versterking van de driehoek eigenaar – opdrachtgever – CBS. Ook is er een aanbeveling over de vrije ruimte die nodig is om op eigen initiatief nieuwe statistieken te produceren, te innoveren én om statistieken te maken waarvoor niet een voor de hand liggende financier is of waarvoor publieke vragers onvoldoende koopkrachtig zijn.

In juli 2022 was het CBS onderwerp van een peer review vanuit het Europees Statistisch Systeem (ESS). De peer review is gericht op de mate waarin Nederland voldoet aan de Praktijkcode voor de Europese statistiek. Het resultaat was positief. Het peer review team concludeert dat het CBS een sterke focus heeft op kwaliteit, dat het CBS een actieve rol speelt in de internationale gemeenschap en ziet het CBS als pioniers in het verkennen en gebruiken van nieuwe methoden en databronnen. De aanbevelingen hebben betrekking op het statistisch proces (onder meer over een alomvattend metadatasysteem), de communicatie (onder meer ten aanzien van komende publicaties en de embargoregeling) en HR-zaken (onder meer over het introductieprogramma).²⁾

Het CBS neemt de aanbevelingen van de evaluatie en de peer review ter harte en heeft deze verwerkt in dit meerjarenprogramma. Het CBS is reeds acties gestart om aan de aanbevelingen invulling te geven.