2. Regionale economische ontwikkeling

Het jaar 2020 is een jaar om niet snel te vergeten, zowel historisch als economisch. De coronapandemie veroorzaakte de grootste dip van de landelijke economie sinds de Tweede Wereldoorlog en dat was uiteraard ook merkbaar in de regio’s. De sectoren die het hardst getroffen werden door de maatregelen tegen het coronavirus, waren horeca, cultuur en de luchtvaart. Dit had een sterk regionale impact, omdat sommige steden en gebieden hiervan sterker afhankelijk zijn dan andere. In deze paragraaf zal de regionale economie beschreven worden voor 2019, 2020 en een deel van 2021.

Provincies: economie Noord-Holland het hardst getroffen

In 2019 groeide de Nederlandse economie met 2 procent. Met uitzondering van Groningen en Zeeland nam in alle provincies de omvang van de economie toe. Aan deze groei kwam in 2020 door de coronacrisis een abrupt einde met een historisch grote krimp in het tweede kwartaal. In vergelijking met 2019 kromp de economie in 2020 met 3,8 procent. 

De impact van de coronacrisis was het grootst in Noord-Holland met een krimp van 7 procent. In deze provincie hebben de bedrijfstakken die hard door de lockdown werden getroffen een groot aandeel in de economie. Het gaat hier om de luchtvaart op Schiphol en de daaraan gerelateerde dienstverlening maar ook om de horeca en de reisbemiddeling. Dat Noord-Holland het hardst werd geraakt, blijkt ook uit het verschil in de groeipercentages tussen 2020 en 2019: dit is met -10,6 procentpunt veruit het grootst van alle provincies.

Ook Groningen kende een sterke teruggang, het bbp kromp er met 6,8 procent. Dit werd echter niet alleen veroorzaakt door de lockdownmaatregelen, maar ook doordat er steeds minder gas uit de grond wordt gehaald. Vergeleken met 2019 viel de ontwikkeling van het bbp terug met 5,8 procentpunt, wat samenvalt met het gemiddelde van Nederland.

In Limburg daalde het bbp met 4 procent in 2020. De krimp was hier groter dan gemiddeld doordat in Limburg de industrie – die een bovengemiddelde krimp liet zien in 2020 – een groter aandeel van de economie uitmaakt dan in de andere provincies.  

De economie in Flevoland kromp het minst, met 2 procent. De krimp viel hier mee doordat de bedrijfstakken die het hardst werden getroffen door de maatregelen tegen het coronavirus minder vertegenwoordigd zijn in deze provincie. Daarnaast deden de energiebedrijven het in deze provincie erg goed in 2020, omdat ze meer energie produceerden, ook voor andere provincies. Daarna waren de best presterende provincies Zuid-Holland en Utrecht, met een krimp van 2,3 en 2,5 procent. In 2019 hadden deze provincies nog een economische groei van respectievelijk 1,5, 0,8 en 3,9 procent. In Zuid-Holland bleef de krimp bleef beperkt door het grote aandeel van de overheid. Ook de handel bleef nagenoeg constant verdienen, ondanks de maatregelen tegen het coronavirus. Utrecht profiteerde ook van de handel en de overheid in de provincie. De krimp is er wel iets groter dan Zuid-Holland door de financiële dienstverlening die er gevestigd is. 

In Zeeland was het verschil in economische groei tussen 2019 en 2020 het kleinst. Dit kwam doordat Zeeland een van de twee provincies was waar de economie kromp in 2019 en doordat de zwaarst getroffen bedrijfstakken minder aanwezig zijn in de provincie.

Vier grote steden: Amsterdam hardst getroffen

Van de vier grote steden was Amsterdam de grootste daler, gevolgd door Utrecht en Rotterdam. Den Haag kromp met 2 procent het minst. De economie van Amsterdam kromp met 6,7 procent, doordat de stad relatief hard geraakt werd door de maatregelen. Toerisme en horeca zijn belangrijk voor de stad en de buitenlandse toeristen lieten het afweten. Ook de slechte resultaten van de financiële dienstverlening droegen bij aan de grote krimp. In 2019 groeide de economie van Amsterdam nog met 4,5 procent, toen was dit nog de regio waar de economie het meest groeide. Deze groei werd gestuwd door de zakelijke dienstverlening, de handel, de bouw en de industrie. 

De relatief kleine economische krimp in Den Haag – 2 procent –  werd veroorzaakt door het grote aandeel van de overheid in de Haagse economie: de overheid leed minder onder de maatregelen. Bij Rotterdam kromp de economie met 2,4 procent. Dit kwam voor een deel door de financiële dienstverlening en doordat minder reguliere behandelingen werden uitgevoerd in de zorg: de aanpak van COVID-19 leidde tot uitgestelde zorg met als resultaat een daling van het zorgvolume. In Utrecht kromp de economie met 2,6 procent. Ook hier kwam dit door de slecht presterende horeca en de financiële dienstverlening. In 2019 had Utrecht nog een economische groei van 4,5 procent.

Regio’s: economie Delfzijl houdt het beste stand, Haarlemmermeer hard geraakt

Afzonderlijke cijfers zijn bekend over de economie van in totaal 52 zogeheten COROP-plus-regio’s. Van deze regio’s presteerde Haarlemmermeer het slechtst, met een krimp van 18 procent. Dit hangt samen met de grote invloed van Schiphol op de economie van deze regio. Door het wegvallen van het luchtverkeer kwam de hiermee verbonden economie tot stilstand. In 2019 groeide de economie van Haarlemmermeer nog met 2,8 procent.

De regio die het minst werd geraakt door de coronacrisis is Delfzijl en omgeving. De economische krimp bedroeg hier slechts 1,1 procent. Ook de regio’s Overig Groot-Rijnmond, Almere, Oost Zuid-Holland en Zuidoost-Utrecht hadden allemaal een bescheiden krimp, van 1,2 tot 1,5 procent. 

De regionale economie in 2021

Naast de cijfers over 2020, waarin de lockdownmaatregelen het strengst waren, worden ook regionale economische cijfers over de eerste drie kwartalen van 2021 gepresenteerd. Hieraan valt vooral te zien of er regio’s zijn die al meer hersteld zijn dan andere. In het tweede kwartaal van 2021 waren de meeste regio’s al op het niveau van vóór de lockdown en dit is nog verder verbeterd in het derde kwartaal. Voor de tweede keer zijn deze cijfers versneld geraamd door het CBS. Omdat de bijstellingen op deze cijfers groter zijn dan normaal zijn deze groeicijfers afgerond op hele procenten. 

Noord-Holland herstelt het meest van de coronacrisis. De economie groeide hier in het derde kwartaal met 8 procent ten opzichte van een jaar eerder. Hier was de economische klap het hardste in 2020 en daardoor is het herstel ook het grootst van alle provincies. De economie groeide het minst hard in Fryslân, Drenthe en Limburg met 4 procent ten opzichte van een jaar eerder. De bedrijfstakken die het beter doen in 2021 zijn in deze provincies minder vertegenwoordigd dan in de andere provincies.

De regio Haarlemmermeer is in de eerste helft van 2020 economisch het hardst getroffen door de coronacrisis. Omdat de krimp daar in 2020 het grootst was, is de groei in de eerste drie kwartalen van 2021 ook weer het grootst. In het derde kwartaal betrof de economische groei in Haarlemmermeer 17 procent. Daarna was de grootste groeier de regio IJmond met een percentage van 9. Hierna komen de gebieden Amsterdam, overige agglomeratie Amsterdam, Zeeuwsch-Vlaanderen en Zuidoost-Noord-Brabant met 7 procent groei ten opzichte van een jaar eerder. In IJmond, Zeeuwsch-Vlaanderen en Zuidoost-Noord-Brabant werd de hogere groei veroorzaakt door de betere resultaten van de industrie. In de gebieden bij Amsterdam kwam het door de betere resultaten van zakelijke dienstverlening en de horeca, die goed herstelden.

Noord-Friesland en de Noordoostpolder en Urk herstellen het minst van de economische malaise. Beide regio’s groeiden maar met 3 procent. 

Economie in bijna alle regio’s boven niveau van voor coronacrisis

De omvang van de economie is in het derde kwartaal 2021 in bijna alle regio’s groter dan twee jaar geleden, voor corona. Ten opzichte van het derde kwartaal van 2019 was in 49 regio’s de economie groter en in één regio vergelijkbaar. Alleen in Haarlemmermeer en Overig Groningen was de economie kleiner. De totale Nederlandse economie was 2,3 procent groter dan twee jaar geleden. 

In de twee regio’s die economisch nog niet op het niveau van voor corona zijn, was in Haarlemmermeer het verschil het grootst. De economie in deze regio was ongeveer 9 procent kleiner dan in het derde kwartaal van 2019. Dit hangt samen met de luchtvaart en de daaraan gerelateerde dienstverlening; deze bedrijfstakken zijn flink door de coronacrisis getroffen en hebben in deze regio een groot aandeel in de economie. Desondanks is de economie in Haarlemmermeer in 2021 aan het terugveren; in het tweede kwartaal bedroeg het verschil met twee jaar geleden nog 18 procent.

Ook in Overig Groningen was de economie kleiner dan twee jaar geleden. In deze regio bedroeg het verschil ongeveer 2 procent. Dit komt vooral door de vermindering van de gaswinning. De economie was 5 procent groter dan twee jaar geleden als de delfstoffenwinning buiten beschouwing wordt gelaten.