De Nederlandse overheidsfinanciën tijdens de coronacrisis in Europees perspectief

1. Inleiding

De coronacrisis heeft een sterke wissel op de overheidsfinanciën getrokken. De omvang waarmee bedrijven en huishoudens door overheden financieel zijn ondersteund is ongekend. Daarnaast heeft de aanzienlijke terugval van de economie bijgedragen aan terugvallende inkomsten uit belastingen en premies.

Opvallend hierbij is het snel veranderende inzicht in de zorgen om oplopende overheidstekorten en schulden. Waar de regels voorheen strikt waren, worden op dit moment de teugels gevierd. Zo kondigde de Europese Commissie op 20 maart 2020 aan dat gedurende de coronapandemie EU-lidstaten niet gehouden zijn aan de begrotingsregels zoals vastgelegd in het Stabiliteits- en Groeipact. Ook zijn de EU-regels rond staatssteun aan bedrijven versoepeld. Een ander duwtje in de rug is de gestaag gedaalde rente. Een stijgend aantal landen is in de gelegenheid om extra uitgaven te financieren tegen negatieve rentevoeten en in alle landen zijn overheden in staat geweest schulden te (her)financieren tegen lagere rentes.

In dit artikel worden de overheidsfinanciën van Nederland in 2020 vergeleken met die van omliggende landen. Om de vergelijking overzichtelijk te houden is ingezoomd op een beperkt aantal landen, te weten België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. In het artikel wordt getracht een antwoord te geven op de vraag hoe de Nederlandse overheidsfinanciën er voor staan na een jaar van coronacrisis, en waar Nederland staat ten opzichte van enkele ons omringende landen.

In de volgende paragraaf volgt een overzicht op hoofdlijnen van de ondersteunende maatregelen die in de verschillende landen zijn ingezet om de nadelige economische gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Ook worden de ondersteunende maatregelen die op Europees niveau zijn genomen kort toegelicht.

In de derde paragraaf worden de overheidsfinanciën van de verschillende landen op een rij gezet. In beeld wordt gebracht wat de financiële situatie van de verschillende overheden was bij aanvang van de crisis, en hoe die was aan het eind van 2020. Uiteraard is niet vast te stellen hoe de overheidsuitgaven en inkomsten zich zouden hebben ontwikkeld zonder een coronacrisis. Daardoor is ook niet het volledige effect van de crisis op het overheidssaldo en de overheidsschuld te achterhalen. Echter, door de uitkomsten voor 2020 te vergelijken met die van een jaar eerder wordt toch een goede indicatie verkregen van de impact van de coronacrisis op de overheidsfinanciën in enkele Europese landen.