4. Diversiteit binnen de landbouw

In de voorgaande paragrafen is de landbouw als geheel beschouwd. In werkelijkheid bestaat deze bedrijfstak uit enkele sub-bedrijfstakken. In deze paragraaf wordt bekeken in hoeverre de structuur van de primaire landbouw in de recente jaren is veranderd. Hoe zit het met de verhoudingen tussen plantaardige en dierlijke productie?

Bedrijven

In 2019 telde de landbouw ruim 53 duizend bedrijven, waarvan de helft bestond uit graasdierbedrijven. Het aantal landbouwbedrijven is na 2000 sterk afgenomen. De daling deed zich vooral voor bij de veeteeltcombinatiebedrijven en de tuinbouwbedrijven. Bij de akkerbouwbedrijven was de afname met 5,5 procent het minst sterk. De daling van het aantal graasdierbedrijven in 2016 komt mede door een methodewijziging, waardoor veel kleinere bedrijven niet meer worden meegeteld. Ook zonder deze reeksbreuk blijft de trend dalend. Dit heeft te maken met de eerder besproken schaalvergroting in deze sector.

Productieverhoudingen

In 2019 bedroeg de waarde van de totale productie van de landbouw bijna 29 miljard euro. Daarvan bestond 49,2 procent uit plantaardige productie en 38,5 procent uit dierlijke productie. Diensten en nevenactiviteiten waren goed voor de resterende 12,3 procent.De diensten en nevenactiviteiten bestaan onder meer uit loonwerk in de landbouw, de verhuur van melkquota, de verkopen van de aan het net geleverde zelfgeproduceerde elektriciteit door warmtekrachtkoppeling, en de opbrengsten van agrotoerisme, boerderijzorg en de verhuur van loodsen en gebouwen.

4.1 Aantal landbouwbedrijven naar type
	Graasdierbedrijven (dzd)	Akkerbouwbedrijven (dzd)	Tuinbouwbedrijven (dzd)	Hokdierbedrijven (dzd)	Blijvendeteeltbedrijven (dzd)	Gewascombinaties (dzd)	Gewas/veecombinaties (dzd)	Veeteeltcombinaties (dzd)
2000	45,1	14,8	16,91	10,445	2,385	1,495	3,185	3,07
2001	44,045	14,275	15,805	9,44	2,2	1,345	2,9	2,64
2002	42,34	14,13	15,22	8,945	2,15	1,41	2,905	2,38
2003	41,4	13,47	14,645	7,895	2,025	1,3	2,605	2,07
2004	41,045	13,32	13,99	7,75	1,975	1,18	2,515	2,015
2005	40,385	13,06	13,415	7,76	1,915	1,045	2,295	1,875
2006	39,37	12,95	12,785	7,485	1,865	1,07	2,255	1,66
2007	38,695	12,145	12,045	7,39	1,86	0,94	2,105	1,565
2008	38,655	11,855	11,4	7,06	1,81	0,95	2,05	1,365
2009	38,025	11,66	10,815	6,685	1,795	0,905	1,935	1,195
2010	38,025	11,96	10,2	6,48	1,825	0,905	1,86	1,07
2011	37,04	11,955	9,87	6,105	1,81	0,875	1,795	0,94
2012	36,68	12,015	9,395	5,66	1,73	0,835	1,675	0,82
2013	36,085	12,14	8,925	5,415	1,665	0,905	1,62	0,725
2014	35,205	11,945	8,425	5,195	1,62	0,89	1,545	0,685
2015	33,64	12,395	8,045	5,105	1,65	0,965	1,45	0,66
2016	27,915	10,825	7,39	4,835	1,61	1,075	1,43	0,61
2017	27,56	10,69	7,08	4,65	1,61	1,12	1,555	0,58
2018	26,895	10,835	6,74	4,63	1,585	1,155	0,85	0,265
2019	26,295	10,98	6,785	4,44	1,585	1,125	0,875	0,235
In 2016 is de aanschrijving van bedrijven gewijzigd en is inschrijving bij Kamer van Koophandel bepalend. Vanaf 2016 zijn daardoor minder bedrijven en minder areaal door de telling gedekt.

4.1 Aantal landbouwbedrijven naar type
	Graasdierbedrijven (dzd)	Akkerbouwbedrijven (dzd)	Tuinbouwbedrijven (dzd)	Hokdierbedrijven (dzd)	Blijvendeteeltbedrijven (dzd)	Gewascombinaties (dzd)	Gewas/veecombinaties (dzd)	Veeteeltcombinaties (dzd)
2000	45,1	14,8	16,91	10,445	2,385	1,495	3,185	3,07
2001	44,045	14,275	15,805	9,44	2,2	1,345	2,9	2,64
2002	42,34	14,13	15,22	8,945	2,15	1,41	2,905	2,38
2003	41,4	13,47	14,645	7,895	2,025	1,3	2,605	2,07
2004	41,045	13,32	13,99	7,75	1,975	1,18	2,515	2,015
2005	40,385	13,06	13,415	7,76	1,915	1,045	2,295	1,875
2006	39,37	12,95	12,785	7,485	1,865	1,07	2,255	1,66
2007	38,695	12,145	12,045	7,39	1,86	0,94	2,105	1,565
2008	38,655	11,855	11,4	7,06	1,81	0,95	2,05	1,365
2009	38,025	11,66	10,815	6,685	1,795	0,905	1,935	1,195
2010	38,025	11,96	10,2	6,48	1,825	0,905	1,86	1,07
2011	37,04	11,955	9,87	6,105	1,81	0,875	1,795	0,94
2012	36,68	12,015	9,395	5,66	1,73	0,835	1,675	0,82
2013	36,085	12,14	8,925	5,415	1,665	0,905	1,62	0,725
2014	35,205	11,945	8,425	5,195	1,62	0,89	1,545	0,685
2015	33,64	12,395	8,045	5,105	1,65	0,965	1,45	0,66
2016	27,915	10,825	7,39	4,835	1,61	1,075	1,43	0,61
2017	27,56	10,69	7,08	4,65	1,61	1,12	1,555	0,58
2018	26,895	10,835	6,74	4,63	1,585	1,155	0,85	0,265
2019	26,295	10,98	6,785	4,44	1,585	1,125	0,875	0,235
In 2016 is de aanschrijving van bedrijven gewijzigd en is inschrijving bij Kamer van Koophandel bepalend. Vanaf 2016 zijn daardoor minder bedrijven en minder areaal door de telling gedekt.

In het afgelopen decennium is het aandeel van plantaardige producten, dierlijke producten en diensten en nevenactiviteiten in de totale productiewaarde van de landbouw weinigv eranderd. De productiewaarde van plantaardige producten was in 2019 ruim 26 procent hoger dan in 2009, die van dierlijke producten 25 procent. In de periode voor 2009 groeide de productie van plantaardige producten veel harder dan die van dierlijke producten. De productie van plantaardige en dierlijke producten waren in 1995 nog gelijk aan elkaar wat betreft productiewaarde, voor beide bedroeg deze destijds bijna 9 miljard euro.

4.2 Productiewaarde landbouw (werkelijke prijzen)
Jaar	Plantaardig (mln euro)	Dierlijk (mln euro)	Diensten en nevenactiviteiten (mln euro)
'95	8826	8893	1172
'96	8905	9061	1206
'97	9425	9577	1321
'98	9657	8401	1359
'99	9653	7956	1488
'00	9921	8659	1617
'01	10241	8909	1819
'02	10503	8190	2088
'03	11045	7694	2061
'04	10343	8225	2133
'05	10456	8456	2262
'06	11545	8823	2581
'07	12088	9188	2791
'08	11769	9873	3239
'09	11181	8831	3251
'10	12632	9428	3415
'11	12341	10110	3569
'12	12861	10636	3479
'13	13490	11403	3516
'14	12674	11051	3541
'15	13314	10221	3398
'16	13466	10433	3347
'17	13817	11651	3468
'18*	13883	10785	3485
'19*	14091	11032	3512

4.2 Productiewaarde landbouw (werkelijke prijzen)
Jaar	Plantaardig (mln euro)	Dierlijk (mln euro)	Diensten en nevenactiviteiten (mln euro)
'95	8826	8893	1172
'96	8905	9061	1206
'97	9425	9577	1321
'98	9657	8401	1359
'99	9653	7956	1488
'00	9921	8659	1617
'01	10241	8909	1819
'02	10503	8190	2088
'03	11045	7694	2061
'04	10343	8225	2133
'05	10456	8456	2262
'06	11545	8823	2581
'07	12088	9188	2791
'08	11769	9873	3239
'09	11181	8831	3251
'10	12632	9428	3415
'11	12341	10110	3569
'12	12861	10636	3479
'13	13490	11403	3516
'14	12674	11051	3541
'15	13314	10221	3398
'16	13466	10433	3347
'17	13817	11651	3468
'18*	13883	10785	3485
'19*	14091	11032	3512

De productiewaarde kan toenemen door prijsstijgingen of door volumegroei. De toename van de productiewaarde van plantaardige producten en diensten kwam na 2009 vooral door prijsstijgingen. De toename van de productiewaarde van dierlijke producten kwam daarentegen ook voor een belangrijk deel door volumegroei.

De volumegroei van dierlijke producten was in de periode tussen 2009 en 2019 met 8,9 procent groter dan in de periode 1999–2009 (2,6 procent). De volumegroei van de plantaardige producten, de diensten en de nevenactiviteiten was in de periode tussen 2009 en 2019 daarentegen kleiner dan in de voorgaande tien jaar.

4.3 Productie landbouw, 2019 t.o.v. 2009
	Prijs (%-verandering)	Volume (%-verandering)
Landbouw totaal	17,1624431	5,056851031
Plantaardig	23,46352526	2,075729927
Dierlijk	14,7013516	8,912024987
Diensten	10,61810386	0,36246476
Nevenactiviteiten	-8,697702171	8,871989861

4.3 Productie landbouw, 2019 t.o.v. 2009
	Prijs (%-verandering)	Volume (%-verandering)
Landbouw totaal	17,1624431	5,056851031
Plantaardig	23,46352526	2,075729927
Dierlijk	14,7013516	8,912024987
Diensten	10,61810386	0,36246476
Nevenactiviteiten	-8,697702171	8,871989861

Plantaardige producten

De plantaardige productie is heel divers en bestaat onder andere uit granen, groenten,planten en bloemen, aardappelen en fruit. In 2019 waren planten en bloemen goed voorde helft van de productiewaarde van plantaardige producten en verse groenten voor 23 procent.

In 2019 bedroeg de waarde van de plantaardige productie 14,1 miljard euro, tegen 11,2 miljard tien jaar eerder. Vooral de productiewaarde van verse groenten nam in die periode sterk toe. Dit kwam overigens vooral door prijsstijgingen.

4.4 Productiewaarde plantaardige producten (werkelijke prijzen)
	Planten en bloemen (mld euro)	Verse groenten (mld euro)	Aardappelen (incl. pootgoed) (mld euro)	Fruit (mld euro)	Andere plantaardige producten (o.m. maïs, suikerbieten, granen, zaaigoed) (mld euro)
'95	3,998	2,033	0,822	0,31	1,663
'96	4,183	2,115	0,62	0,312	1,674
'97	4,46	2,365	0,571	0,332	1,696
'98	4,655	2,376	0,725	0,304	1,597
'99	4,68	2,182	0,882	0,29	1,619
'00	4,998	2,287	0,677	0,324	1,635
'01	5,075	2,201	0,92	0,375	1,669
'02	5,304	2,335	0,911	0,359	1,593
'03	5,431	2,512	0,996	0,454	1,652
'04	5,347	2,142	0,792	0,447	1,613
'05	5,531	2,242	0,823	0,403	1,457
'06	5,77	2,52	1,356	0,501	1,397
'07	6,208	2,491	1,344	0,533	1,51
'08	6,083	2,382	1,072	0,64	1,591
'09	5,903	2,071	1,08	0,549	1,579
'10	6,284	2,724	1,343	0,598	1,684
'11	6,215	2,143	1,259	0,622	2,103
'12	6,193	2,33	1,404	0,616	2,317
'13	6,421	2,588	1,653	0,755	2,074
'14	6,506	2,383	1,143	0,647	1,996
'15	6,578	2,946	1,321	0,676	1,793
'16	6,812	2,61	1,561	0,693	1,791
'17	7,022	2,462	1,478	0,801	2,055
'18*	6,78	2,66	1,602	0,816	2,025
'19*	6,717	3,044	1,48	0,675	2,176

4.4 Productiewaarde plantaardige producten (werkelijke prijzen)
	Planten en bloemen (mld euro)	Verse groenten (mld euro)	Aardappelen (incl. pootgoed) (mld euro)	Fruit (mld euro)	Andere plantaardige producten (o.m. maïs, suikerbieten, granen, zaaigoed) (mld euro)
'95	3,998	2,033	0,822	0,31	1,663
'96	4,183	2,115	0,62	0,312	1,674
'97	4,46	2,365	0,571	0,332	1,696
'98	4,655	2,376	0,725	0,304	1,597
'99	4,68	2,182	0,882	0,29	1,619
'00	4,998	2,287	0,677	0,324	1,635
'01	5,075	2,201	0,92	0,375	1,669
'02	5,304	2,335	0,911	0,359	1,593
'03	5,431	2,512	0,996	0,454	1,652
'04	5,347	2,142	0,792	0,447	1,613
'05	5,531	2,242	0,823	0,403	1,457
'06	5,77	2,52	1,356	0,501	1,397
'07	6,208	2,491	1,344	0,533	1,51
'08	6,083	2,382	1,072	0,64	1,591
'09	5,903	2,071	1,08	0,549	1,579
'10	6,284	2,724	1,343	0,598	1,684
'11	6,215	2,143	1,259	0,622	2,103
'12	6,193	2,33	1,404	0,616	2,317
'13	6,421	2,588	1,653	0,755	2,074
'14	6,506	2,383	1,143	0,647	1,996
'15	6,578	2,946	1,321	0,676	1,793
'16	6,812	2,61	1,561	0,693	1,791
'17	7,022	2,462	1,478	0,801	2,055
'18*	6,78	2,66	1,602	0,816	2,025
'19*	6,717	3,044	1,48	0,675	2,176

Veeteelt

De productie van de veeteelt bestaat uit dieren, zoals varkens, koeien en pluimvee, en dierlijke producten, zoals melk en eieren. Melk, varkens en rundvee hadden in 2019 met respectievelijk 45, 26 en 11 procent het grootste aandeel in de dierlijke productie.

In 2019 was vooral de productiewaarde van rauwe melk en varkens hoger dan in 2009.Dit kwam deels doordat 2009 een jaar was waarin de productiewaarde van melk zeer laag was. De prijzen van zowel rauwe melk als varkens zijn sindsdien fors gestegen. De prijsstijging van varkens hangt samen met de uitbraak van de varkenspest in China (CBS,2019). Het productievolume van rauwe melk nam daarnaast met 23 procent toe.

4.5 Productiewaarde dierlijke producten (werkelijke prijzen)
	Rauwe melk (mld euro)	Varkens (mld euro)	Rundvee (mld euro)	Pluimvee (mld euro)	Eieren (mld euro)	Andere dieren (o.m. schapen, geiten, eenhoevigen) (mld euro)	Andere dierlijke producten (o.m. wol) (mld euro)
'95	3,584	2,57	1,533	0,631	0,377	0,157	0,043
'96	3,442	2,941	1,318	0,676	0,487	0,161	0,037
'97	3,492	3,22	1,424	0,77	0,472	0,158	0,041
'98	3,716	1,914	1,419	0,759	0,4	0,153	0,039
'99	3,534	1,892	1,315	0,651	0,329	0,199	0,035
'00	3,661	2,307	1,212	0,692	0,466	0,271	0,052
'01	3,919	2,428	1,019	0,783	0,43	0,281	0,048
'02	3,633	1,904	1,125	0,626	0,42	0,407	0,076
'03	3,629	1,66	1,223	0,386	0,393	0,336	0,066
'04	3,6	1,957	1,398	0,529	0,303	0,374	0,064
'05	3,58	2,066	1,453	0,552	0,313	0,376	0,117
'06	3,681	2,238	1,466	0,581	0,408	0,338	0,111
'07	3,926	2,1	1,553	0,658	0,534	0,317	0,101
'08	4,266	2,511	1,423	0,734	0,532	0,279	0,127
'09	3,304	2,362	1,423	0,71	0,633	0,287	0,112
'10	4,036	2,318	1,333	0,738	0,566	0,322	0,114
'11	4,475	2,55	1,407	0,698	0,5	0,325	0,156
'12	4,2	2,864	1,447	0,764	0,838	0,351	0,171
'13	5,088	2,818	1,545	0,832	0,613	0,341	0,165
'14	5,074	2,52	1,482	0,803	0,628	0,362	0,181
'15	4,401	2,033	1,623	0,864	0,737	0,385	0,177
'16	4,57	2,319	1,553	0,815	0,639	0,391	0,146
'17	5,475	2,66	1,459	0,765	0,694	0,453	0,145
'18*	5,006	2,279	1,477	0,758	0,687	0,446	0,132
'19*	4,956	2,898	1,253	0,748	0,627	0,439	0,111

4.5 Productiewaarde dierlijke producten (werkelijke prijzen)
	Rauwe melk (mld euro)	Varkens (mld euro)	Rundvee (mld euro)	Pluimvee (mld euro)	Eieren (mld euro)	Andere dieren (o.m. schapen, geiten, eenhoevigen) (mld euro)	Andere dierlijke producten (o.m. wol) (mld euro)
'95	3,584	2,57	1,533	0,631	0,377	0,157	0,043
'96	3,442	2,941	1,318	0,676	0,487	0,161	0,037
'97	3,492	3,22	1,424	0,77	0,472	0,158	0,041
'98	3,716	1,914	1,419	0,759	0,4	0,153	0,039
'99	3,534	1,892	1,315	0,651	0,329	0,199	0,035
'00	3,661	2,307	1,212	0,692	0,466	0,271	0,052
'01	3,919	2,428	1,019	0,783	0,43	0,281	0,048
'02	3,633	1,904	1,125	0,626	0,42	0,407	0,076
'03	3,629	1,66	1,223	0,386	0,393	0,336	0,066
'04	3,6	1,957	1,398	0,529	0,303	0,374	0,064
'05	3,58	2,066	1,453	0,552	0,313	0,376	0,117
'06	3,681	2,238	1,466	0,581	0,408	0,338	0,111
'07	3,926	2,1	1,553	0,658	0,534	0,317	0,101
'08	4,266	2,511	1,423	0,734	0,532	0,279	0,127
'09	3,304	2,362	1,423	0,71	0,633	0,287	0,112
'10	4,036	2,318	1,333	0,738	0,566	0,322	0,114
'11	4,475	2,55	1,407	0,698	0,5	0,325	0,156
'12	4,2	2,864	1,447	0,764	0,838	0,351	0,171
'13	5,088	2,818	1,545	0,832	0,613	0,341	0,165
'14	5,074	2,52	1,482	0,803	0,628	0,362	0,181
'15	4,401	2,033	1,623	0,864	0,737	0,385	0,177
'16	4,57	2,319	1,553	0,815	0,639	0,391	0,146
'17	5,475	2,66	1,459	0,765	0,694	0,453	0,145
'18*	5,006	2,279	1,477	0,758	0,687	0,446	0,132
'19*	4,956	2,898	1,253	0,748	0,627	0,439	0,111