De landbouw in de Nederlandse economie

4. Diversiteit binnen de landbouw

In de voorgaande paragrafen is de landbouw als geheel beschouwd. In werkelijkheid bestaat deze bedrijfstak uit enkele sub-bedrijfstakken. In deze paragraaf wordt bekeken in hoeverre de structuur van de primaire landbouw in de recente jaren is veranderd. Hoe zit het met de verhoudingen tussen plantaardige en dierlijke productie?

Bedrijven

In 2019 telde de landbouw ruim 53 duizend bedrijven, waarvan de helft bestond uit graasdierbedrijven. Het aantal landbouwbedrijven is na 2000 sterk afgenomen. De daling deed zich vooral voor bij de veeteeltcombinatiebedrijven en de tuinbouwbedrijven. Bij de akkerbouwbedrijven was de afname met 5,5 procent het minst sterk. De daling van het aantal graasdierbedrijven in 2016 komt mede door een methodewijziging, waardoor veel kleinere bedrijven niet meer worden meegeteld. Ook zonder deze reeksbreuk blijft de trend dalend. Dit heeft te maken met de eerder besproken schaalvergroting in deze sector.

Productieverhoudingen

In 2019 bedroeg de waarde van de totale productie van de landbouw bijna 29 miljard euro. Daarvan bestond 49,2 procent uit plantaardige productie en 38,5 procent uit dierlijke productie. Diensten en nevenactiviteiten waren goed voor de resterende 12,3 procent.De diensten en nevenactiviteiten bestaan onder meer uit loonwerk in de landbouw, de verhuur van melkquota, de verkopen van de aan het net geleverde zelfgeproduceerde elektriciteit door warmtekrachtkoppeling, en de opbrengsten van agrotoerisme, boerderijzorg en de verhuur van loodsen en gebouwen.



In het afgelopen decennium is het aandeel van plantaardige producten, dierlijke producten en diensten en nevenactiviteiten in de totale productiewaarde van de landbouw weinigv eranderd. De productiewaarde van plantaardige producten was in 2019 ruim 26 procent hoger dan in 2009, die van dierlijke producten 25 procent. In de periode voor 2009 groeide de productie van plantaardige producten veel harder dan die van dierlijke producten. De productie van plantaardige en dierlijke producten waren in 1995 nog gelijk aan elkaar wat betreft productiewaarde, voor beide bedroeg deze destijds bijna 9 miljard euro.



De productiewaarde kan toenemen door prijsstijgingen of door volumegroei. De toename van de productiewaarde van plantaardige producten en diensten kwam na 2009 vooral door prijsstijgingen. De toename van de productiewaarde van dierlijke producten kwam daarentegen ook voor een belangrijk deel door volumegroei.

De volumegroei van dierlijke producten was in de periode tussen 2009 en 2019 met 8,9 procent groter dan in de periode 1999–2009 (2,6 procent). De volumegroei van de plantaardige producten, de diensten en de nevenactiviteiten was in de periode tussen 2009 en 2019 daarentegen kleiner dan in de voorgaande tien jaar.

Plantaardige producten

De plantaardige productie is heel divers en bestaat onder andere uit granen, groenten,planten en bloemen, aardappelen en fruit. In 2019 waren planten en bloemen goed voorde helft van de productiewaarde van plantaardige producten en verse groenten voor 23 procent.

In 2019 bedroeg de waarde van de plantaardige productie 14,1 miljard euro, tegen 11,2 miljard tien jaar eerder. Vooral de productiewaarde van verse groenten nam in die periode sterk toe. Dit kwam overigens vooral door prijsstijgingen.

Veeteelt

De productie van de veeteelt bestaat uit dieren, zoals varkens, koeien en pluimvee, en dierlijke producten, zoals melk en eieren. Melk, varkens en rundvee hadden in 2019 met respectievelijk 45, 26 en 11 procent het grootste aandeel in de dierlijke productie.

In 2019 was vooral de productiewaarde van rauwe melk en varkens hoger dan in 2009.Dit kwam deels doordat 2009 een jaar was waarin de productiewaarde van melk zeer laag was. De prijzen van zowel rauwe melk als varkens zijn sindsdien fors gestegen. De prijsstijging van varkens hangt samen met de uitbraak van de varkenspest in China (CBS,2019). Het productievolume van rauwe melk nam daarnaast met 23 procent toe.