1. Inleiding
In 2018 was het volume van het bruto binnenlands product 9,3 procent groter dan in 2008. De groei kwam vooral door een toename van het aantal gewerkte uren; minder dan de helft kwam door de toename van de arbeidsproductiviteit 1). Vooral in de meest recente jaren 2016, 2017 en 2018 was de groei van het aantal gewerkte uren veruit de belangrijkste trekker van de economische groei. In het verleden was dit doorgaans anders;tussen 1950 en het begin van de kredietcrisis in 2008 kwam de groei van het bbp vrijwel uitsluitend door de groei van de arbeidsproductiviteit (Van den Bergen 2008).
| Uren (%-volumeverandering) | Arbeidsproductiviteit (%-volumeverandering) | |
|---|---|---|
| '96 | 3,130632034 | 0,369367966 |
| '97 | 2,093342903 | 2,206657097 |
| '98 | 2,177686752 | 2,522313248 |
| '99 | 2,806225576 | 2,193774424 |
| '00 | 0,939606817 | 3,260393183 |
| '01 | 1,306207627 | 0,993792373 |
| '02 | -0,500520377 | 0,700520377 |
| '03 | -1,064969958 | 1,264969958 |
| '04 | 0,259673125 | 1,740326875 |
| '05 | -0,332156768 | 2,432156768 |
| '06 | 1,965463651 | 1,534536349 |
| '07 | 2,874877624 | 0,925122376 |
| '08 | 1,594239 | 0,605761 |
| '09 | -1,431929085 | -2,268070915 |
| '10 | -0,70131063 | 2,00131063 |
| '11 | 0,910227814 | 0,689772186 |
| '12 | -0,881712075 | -0,118287925 |
| '13 | -0,948552351 | 0,848552351 |
| '14 | 0,67413271 | 0,72586729 |
| '15 | 0,977662856 | 1,022337144 |
| '16 | 2,345269898 | -0,145269898 |
| '17* | 2,042684751 | 0,857315249 |
| '18* | 2,240975182 | 0,359024818 |
In 2018 was het aantal gewerkte uren 5,3 procent hoger dan in 2008. De arbeidsproductiviteit nam in dezelfde periode met 3,9 procent toe. Tussen 1998 en 2008 bedroeg de groei van het aantal gewerkte uren 10 procent en die van de arbeidsproductiviteit bijna 17 procent. De groei van de arbeidsproductiviteit is dus sterk afgenomen.
In dit artikel wordt onderzocht in hoeverre de toename van het aantal gewerkte uren en de veranderde samenstelling van de werkzame beroepsbevolking een verklaring vormen voor de afname van de groei van de arbeidsproductiviteit. Specifiek wordt gekeken naar waarde toename van het gewerkte aantal uren terecht is gekomen. In hoeverre waren juist de minder productieve mensen en bedrijfstakken verantwoordelijk voor de stijging van het aantal gewerkte uren? In dat geval heeft een stijging van het aantal gewerkte uren namelijk een drukkend effect op de arbeidsproductiviteit.
De toename van het aantal gewerkte uren en de veranderde samenstelling van de werkzame beroepsbevolking zijn niet de enige mogelijke verklaringen voor de terugval van de productiviteitsgroei. In de literatuur zijn ook veel andere mogelijke verklaringen te vinden.Deze worden in paragraaf 2 op een rij gezet. In de paragrafen 3, 4 en 5 wordt nader ingegaan op de veranderde samenstelling van de werkzame beroepsbevolking en de groei van het aantal gewerkte uren.
Omdat demografische ontwikkelingen, zoals vergrijzing, effect kunnen hebben op het aantal gewerkte uren, worden deze in paragraaf 3 kort besproken. Vervolgens wordt in paragraaf 4 bekeken welke mensen meer zijn gaan werken, en of ontwikkelingen in het arbeidsaanbod een verklaring kunnen bieden voor de kleinere groei van de arbeidsproductiviteit. In paragraaf 5 wordt ingegaan op de vraag in welke bedrijfstakken meer uren worden gewerkt dan in 2008, en in hoeverre een verschuiving van de gewerkte uren tussen bedrijfstakken een verklaring biedt voor de afname van de groei van de arbeidsproductiviteit.