2. Methodebeschrijving

In dit hoofdstuk wordt de methode beschreven die is gebruikt om de (elektrische) personenauto’s toe te wijzen aan de locatie van de eindgebruiker. De methode is ontwikkeld voor toewijzing op provincieniveau, en zoals in dit hoofdstuk wordt toegelicht, kunnen niet alle voertuigen ook op gemeenteniveau worden toegewezen.

2.1 Populatie

De onderzoekspopulatie bestaat uit Nederlandse personenauto’s en is gebaseerd op het kentekenregister van RDW. Het betreft alle personenauto’s die actief waren op 1 januari. Voertuigen uit de bedrijfsvoorraad vallen hier dus niet onder.

Zowel de voertuigen van natuurlijke personen (particulieren en zelfstandigen) als die van rechtspersonen worden meegenomen. Ongeveer 88 procent van alle Nederlandse personenauto’s is eigendom van een natuurlijk persoon. Voor deze groep geldt dat de woonlocatie van de eigenaar beschikbaar is via het kentekenregister, dus de gemeente van de eindgebruiker is in dit geval al bekend. Bij de resterende groep voertuigen, ongeveer 1 miljoen kentekens in bezit van rechtspersonen, is alleen de administratieve locatie beschikbaar, die vaak afwijkt van de locatie van de eindgebruiker.

2.2 Databronnen

Om de voertuigen toe te wijzen aan de eindgebruiker wordt gebruik gemaakt van de volgende databronnen:

• Kentekenregister/basisregistratie voertuigen (RDW)
  Bevat de technische kenmerken van voertuigen (o.a. brandstofsoort en gewicht van het voertuig). Daarnaast is informatie over de administratieve voertuigeigenaar opgenomen. Het bestand wordt gebruikt om de populatie af te bakenen. Variabelen zoals type eigenaar, uitstoot en catalogusprijs worden gebruikt bij de toewijzing naar regio.
• Wagenparkopgaven (Belastingdienst)
  Dit bestand wordt door de Belastingdienst samengesteld op basis van data die wordt aangeleverd door leasemaatschappijen. Zij leveren data aan over leasecontracten en de juridische eigenaar van lease- en huurauto’s. Belangrijke variabelen zijn de begin- en einddata van contracten en KVK-nummers.
• Algemeen Bedrijven Register (ABR)
  In het ABR worden bedrijven en instellingen, met hun identificatie- en structuurgegevens, vastgesteld en geregistreerd. Belangrijke variabelen zijn de bedrijfseenheid, het aantal medewerkers en de branche (SBI).
• Polisadministratie (UWV)
  In dit databestand zijn kwantitatieve en kwalitatieve gegevens opgenomen over banen en lonen van werknemers bij Nederlandse bedrijven. De registratie bevat data over welke medewerkers een auto van de zaak hebben en hoeveel bijtelling daarvoor wordt betaald.
• Vestigingslocaties
  Bestand samengesteld door CBS dat de vestigingslocaties van bedrijven in Nederland bevat.
• Gemeentelijke basis administratie (GBA), Basisregistratie personen (BRP)
  Basisregistratie Personen (BRP) bevat persoonsgegevens van inwoners van Nederland (ingezetenen) en van personen die Nederland hebben verlaten (niet-ingezetenen). Personen die korter dan 4 maanden in Nederland wonen kunnen ook als niet-ingezetenen in de BRP staan. Bijvoorbeeld omdat ze tijdelijk werken of studeren in Nederland. Voor dit onderzoek is alleen de woonlocatie van personen gebruikt.
• Onderweg in Nederland (ODiN)
  Het onderzoek Onderweg in Nederland (ODiN) verschaft informatie over de dagelijkse mobiliteit van de Nederlandse bevolking beschreven naar plaats van herkomst, bestemming, tijdstip waarop het vervoer plaatsvindt, gebruikte vervoermiddelen en de reismotieven voor de verplaatsingen. In de enquête wordt ook gevraagd naar de aanwezigheid van een elektrische (lease)auto in het huishouden, dat gegeven is in dit onderzoek gebruikt.

2.3 Onderzoeksmethode

Bij kentekens op naam van een natuurlijk persoon wordt verondersteld dat de geregistreerde locatie van de juridisch eigenaar (in de bron basisregistratie voertuigen van RDW) de locatie van de eindgebruiker en dus de standplaats weergeeft. Herverdeling is hier niet noodzakelijk. Dit geldt voor auto’s van particulieren maar ook voor een groep auto’s waarbij wel bedrijfsactiviteiten zijn, namelijk de grote groep ondernemers die de rechtsvorm hebben van éénmanszaak, zzp’er, VOF of maatschap. Voor deze groep is de locatie bekend, zowel op provincie- als op gemeenteniveau (zie voor de voertuigaantallen op peildatum 1-1-2022, de tabel 2.4.1 in paragraaf 2.4).

Wat overblijft is de groep personenauto’s van rechtspersonen. Dat zijn meer dan één miljoen kentekens die wel moeten worden herverdeeld. De groep personenauto’s van rechtspersonen – zoals BV’s, NV’s, maar ook stichtingen, kerkgenootschappen,  Overheidsinstellingen – is complex en allerminst homogeen van aard. Bijvoorbeeld, het bevat zowel personenauto’s aangeschaft door bedrijven (‘auto’s van de zaak’ genoemd, het bedrijf is juridisch eigenaar en aansprakelijk, niet een persoon) als ook leaseauto’s. Bij leaseauto’s geldt vaak de leasemaatschappij als juridisch eigenaar, wat betekent dat deze leaseauto’s in grote aantallen in de bron basisregistratie voertuigen op de locatie van de leasemaatschappij staan en niet bij de berijder van de auto.

Het bestand ‘wagenparkopgaven’ van de Belastingdienst, dat informatie over leasecontracten op kentekenniveau bevat, wordt gekoppeld aan de basisregistratie voertuigen van RDW. Zo wordt een stap gezet om van de locatie van de leasemaatschappij naar de locatie van het bedrijf of van de particulier te komen dat de betreffende auto leaset. Als via deze koppeling de auto bij een particulier terecht is gekomen, dan is de eindgebruiker en daarmee ook de locatie van de auto bekend. Als de auto door een bedrijf geleased wordt, dan wordt het kenteken met andere bronnen gekoppeld om zo de eindgebruiker te achterhalen. Via data uit de polisadministratie, waarin informatie over bedrijven en hun vestigingen en werknemers staan, kan een deel van de auto’s van rechtspersonen aan een locatie toegewezen worden. Een andere bron waarmee gekoppeld wordt is de enquêtedata van het CBS onderzoek ‘Onderweg in Nederland’ (ODiN), via deze bron komt het kenteken op de locatie van de eindgebruiker terecht.

Na bovenstaande koppelslagen is van de groep auto’s van rechtspersonen ruim een derde toegekend aan een eindgebruiker. Van deze groep (de zogenaamde ‘gekoppelde groep’) is de woonlocatie bekend, zowel op provincie- als op gemeenteniveau.

De resterende groep kentekens wordt modelmatig over de provincies verdeeld (niet over de gemeenten). Aan de hand van een beslisboom worden bepaalde keuzes geforceerd. Bij de auto’s van de zaak wordt informatie over vestigingslocaties en het aantal medewerkers per vestigingslocatie gebruikt om de restgroep te verdelen over de provincies.

Bij leaseauto’s wordt op bedrijfsniveau getracht de kentekens te verdelen over de woonprovincies van medewerkers van het bedrijf die bijtelling betalen, op basis van polisdata. Indien de verhouding tussen het aantal kentekens en het aantal medewerkers uit balans is, wordt data over vestigingslocaties of informatie uit de wagenparkopgaven en de basisregistratie voertuigen gebruikt voor de verdeling.

Wanneer resterende kentekens geregistreerd staan bij een leasebedrijf of autohandel is vanwege de specifieke kenmerken van deze branches voor een aparte verdeelsleutel gekozen op basis van de informatie over bijtellingsbetalers uit de polis of op basis van de wagenparkopgaven en basisregistratie voertuigen.

De verdeelsleutels die worden gebruikt zijn niet gedetailleerd genoeg voor een toewijzing op gemeenteniveau. Daarom wordt deze groep (de zogenaamde ‘restgroep’) alleen op provincieniveau toegewezen.

2.4 Koppelresultaat

In tabel 2.4.1 hieronder zijn de aantallen personenauto’s weergegeven per 1-1-2022. Zoals in de methodebeschrijving in paragraaf 2.3 al aan bod kwam, bestaat het grootste deel van de populatie uit personenauto’s van natuurlijke personen, waardoor voor 88,4 procent van alle personenauto’s de locatie van de eigenaar al bekend is op zowel provincie- als gemeenteniveau. Bij volledig elektrische en plug-in hybride auto’s is de verhouding tussen natuurlijke personen en rechtspersonen echter anders. Hier staat slechts 42,1 procent op naam van een natuurlijk persoon.

Voor de auto’s van rechtspersonen (ruim een miljoen personenauto’s) is de locatie van de eindgebruiker nog niet bekend. Hiertoe behoren bijna 225 duizend volledig elektrische auto’s (FEVs) en plug-in hybride auto’s (PHEVs). Door koppeling met de wagenparkopgaven, de polisadministratie en de data van ODiN konden uiteindelijk bijna 357 duizend kentekens van rechtspersonen (35 procent van de kentekens van rechtspersonen, 4,1 procent van het totaal) aan een gemeente worden toegewezen. Bij de FEVs en PHEVs is het koppelpercentage iets hoger: 39,7 procent van de rechtspersonen en 23 procent van het totaal.

Hierna blijft er een restgroep over van ruim 664 duizend personenauto’s (65 procent van de kentekens van rechtspersonen, 7,5 procent van het totaal), waaronder ruim 135 duizend FEVs en PHEVs (60,3 procent van de rechtspersonen en 34,9 procent van het totaal), die modelmatig over de provincies is verdeeld en niet te verdelen is naar gemeente.

Hoe ziet het resultaat per provincie eruit? In de grafiek hieronder zijn de aantallen volledig elektrische en plug-in hybride personenauto’s per provincie uitgesplitst naar natuurlijk persoon (locatie op basis van het kentekenregister) en rechtspersoon. De personenauto’s van rechtspersonen zijn opgesplitst in de gekoppelde groep (waarvan de locatie is gebaseerd op de woonlocatie van de eindgebruiker), en de restgroep (waarvan de locatie op verschillende databronnen en verdeelsleutels is gebaseerd).