1. Inleiding
1.1 Aanleiding en doel van het onderzoek
Het overheidsprogramma ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ beschrijft dat de bescherming van kinderen en volwassenen in onveilige thuissituaties verbeterd kan worden1). In de huidige situatie sluiten ondersteunende organisaties onvoldoende op elkaar aan krijgen en gezinnen vaak niet op tijd passende hulp. Hierdoor kunnen problemen onnodig voortduren of zelfs escaleren. Effectieve hulpverlening wordt verder gecompliceerd doordat huishoudens met veiligheidsproblematiek vaak te maken krijgen met een stapeling aan problemen, zoals armoede, verslaving, schulden, huisvestingsonzekerheid en psychische problematiek. De ministeries van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en Justitie en Veiligheid (JenV) hebben daarom in maart 2021, samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), het programma ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ opgezet. De doelgroep van dit programma bestaat niet alleen uit kinderen die te maken hebben met kindermishandeling en ontwikkelingsonveiligheid, maar ook uit volwassenen die huiselijk geweld en geweld in afhankelijkheidsrelaties ondervinden. In opdracht van de ministeries en de VNG, heeft het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) een onderzoek uitgevoerd dat bij moet dragen aan het verder afbakenen van doelgroep van het programma op een data-gedreven manier. Deze doelgroepenanalyse brengt de omvang en kenmerken van de mogelijke doelgroep in kaart, die volgens de gehanteerde definitie(s) van het programmaplan ondersteuning, hulp en bescherming nodig heeft. De resultaten van dat onderzoek worden omschreven dit rapport.
Het centrale doel van het programma ‘Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming’ is om bedreiging van de veiligheid in thuissituaties zo vroeg mogelijk te constateren of zelfs te voorkomen, door het bieden van tijdige en samenhangende hulp. Daarom is het belangrijk om te weten welke problematiek zich voordoet bij verschillende soorten huishoudens. In dit onderzoek wordt daarbij specifiek gekeken naar huishoudens die te maken krijgen met jeugdzorg, en de verscheidene problemen die zij ervaren. Wanneer geconstateerd wordt dat bepaalde problematiek zich vooral voordoet bij bepaalde gezinstypen kan daar een beter preventie- en behandelplan voor worden ontwikkeld.
Nadere analyse van de doelgroep helpt om onderbouwde keuzes te maken bij de inrichting van het toekomstige stelsel. Het toekomstscenario schetst op hoofdlijnen een beeld van hoe kind- en gezinsbescherming er tussen 2026 en 2031 uit zou kunnen zien. Hierbij is draagvlak en afstemming met de vele partners en organisaties in het veld essentieel. Bruikbare cijfers kunnen dit doel ondersteunen. Ook kunnen de onderzoeksresultaten door beleidsmakers gebruikt worden om de consequenties van de herziening van de doelgroep in kaart te brengen voor professionals en organisaties in het sociale domein.
1.2 Leeswijzer
In hoofdstuk 2 wordt in het kort de methode van het onderzoek besproken. In hoofdstuk 3 worden de resultaten beschreven, hieruit volgen de conclusies in hoofdstuk 4. In de bijlagen worden de definities en bronbestanden beschreven. De onderzoeksresultaten zijn in meer detail te vinden in een tabellenset, die apart gepubliceerd is en waarvan een overzicht van de tabellen in de bijlage is opgenomen. De tabellen kunt u ook hier gepubliceerd vinden.