1. Relevantie van sociaal vertrouwen

Het onderlinge vertrouwen van de burgers is een belangrijke bouwsteen van de sociale cohesie in de samenleving (Delhey en Newton, 2003). Uit talrijke studies blijkt dat dit sociaal vertrouwen relevant is voor het welzijn van mensen zoals hun ervaren geluk, (psychische) gezondheid, en tevredenheid met het leven. Maar ook is het vertrouwen van belang voor de deelname aan de samenleving zoals sociale contacten, vrijwilligerswerk, actief zijn in verenigingen en politieke betrokkenheid. Tevens is vertrouwen relevant voor economische groei en welvaart. Kortom: vertrouwen wordt gezien als een voorwaarde voor het welzijn van de individuele burger, alsook voor het welzijn van de samenleving. 

Deze relevantie van het sociaal vertrouwen wordt niet alleen erkend in wetenschappelijke studies (OECD, 2017), maar ook door de politiek. Zo werd in het vorige regeerakkoord Vertrouwen in de toekomst van het vorige kabinet Rutte III een brede inkijk geboden in de plannen om het vertrouwen te herstellen. Onder meer werd gesteld dat “Onderling vertrouwen en sociale cohesie dreigen bij al te grote migratieschokken af te kalven” (Rijksoverheid, 2017, p. 50). Ook in het recente coalitieakkoord van Rutte IV wordt op diverse plekken gewezen op het herstel van het vertrouwen, zoals: “Wij willen het vertrouwen tussen burgers en overheid herstellen. Dat zal alleen gaan als de overheid betrouwbaar is, vertrouwen heeft in burgers en oog heeft voor de menselijke maat” (Rijksoverheid, 2021a, p. 1).  
De gedachte dat het slecht gesteld is met het vertrouwen in de samenleving wordt mede gevoed door  het overheersende beeld en de uitgedragen uitingen in de wetenschap, politiek en media dat het vertrouwen – in navolging van de Verenigde Staten (Putnam, 2000; Putnam en Garret, 2020) – sterk is afgenomen. Zo gaf, alweer ruim 10 jaar geleden, Fukuyama aan dat Nederland was afgegleden van een high-trust naar een low-trust samenleving (Fukuyama, 2010). Meer recent illustreerde Terlouw dit met de beeldende uitspraak over het ‘touwtje uit-de-brievenbus’. Het onderlinge vertrouwen van vroeger, dat was er niet meer, en zou weer terug moeten komen.¹⁾

Hoe is het gesteld met het sociaal vertrouwen in Heerlen, voor en tijdens de pandemie? En wat kunnen we verwachten van het Heerlens-Heitje project waarin burgers gestimuleerd worden om als vrijwilliger klusjes tegen een geringe vergoeding op te pakken?