Auteur: Fijnanda van Klingeren, Marieke de Vries, Marjolijn Das
Herkomstsegregatie in Nederland: een netwerkanalyse

3. Resultaten

3.1 Exposure

De exposure geeft aan voor hoeveel procent een netwerk bestaat uit mensen met een bepaalde herkomstgroep. De figuren 3.1.1 en 3.1.2 laten de gemiddelde exposure zien van alle herkomstgroepen aan alle herkomstgroepen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen mensen die in het buitenland geboren zijn (migranten) en mensen die in Nederland geboren zijn (de tweede generatie).

Hoge exposure aan eigen en Nederlandse herkomstgroep

Alle inwoners van Nederland, ongeacht eigen herkomst, hebben een hoog percentage mensen met een Nederlandse herkomst in hun netwerk (30 procent tot 85 procent). Daarnaast hebben zij vooral mensen van hun eigen herkomstgroep in hun netwerk, en komen mensen van andere herkomstgroepen weinig tot niet in de netwerken voor. In vrijwel alle buiten-Nederlandse herkomstgroepen zijn mensen vooral blootgesteld aan mensen van hun eigen herkomstland en generatie: binnen een buiten-Nederlandse herkomstgroep hebben mensen die in Nederland geboren zijn een hogere exposure aan anderen die ook in Nederland geboren zijn, en mensen die in het buitenland geboren zijn hebben een hogere exposure aan anderen die in het buitenland geboren zijn.

Exposure aan in Nederland geboren migranten
Exposure van groep Nederland (Exposure aan groep) België (Exposure aan groep) China (Exposure aan groep) Duitsland (Exposure aan groep) Indonesië (Exposure aan groep) Marokko (Exposure aan groep) NL Cariben (Exposure aan groep) Polen (Exposure aan groep) Suriname (Exposure aan groep) Turkije (Exposure aan groep) VK (Exposure aan groep)
België (B) 61,87 6,12 0,11 1,19 1,33 1,13 0,34 0,19 0,71 0,90 0,23
België (NL) 72,65 6,50 0,09 1,39 1,43 0,93 0,34 0,20 0,64 0,77 0,23
China (B) 44,78 0,27 6,81 0,77 1,24 1,30 0,44 0,18 1,30 1,21 0,21
China (NL) 47,52 0,28 10,55 0,80 1,28 1,66 0,54 0,23 1,58 1,54 0,24
Duitsland (B) 61,86 0,44 0,12 6,66 1,51 0,82 0,35 0,21 0,77 1,01 0,25
Duitsland (NL) 75,39 0,44 0,09 6,86 1,49 0,71 0,31 0,19 0,64 0,82 0,21
Indonesië (B) 60,92 0,35 0,13 1,32 11,06 0,97 0,41 0,17 1,02 0,89 0,23
Indonesië (NL) 70,36 0,37 0,11 1,18 8,26 0,94 0,45 0,17 1,08 0,87 0,28
Marokko (B) 30,07 0,23 0,11 0,57 0,89 25,65 0,52 0,17 1,55 2,56 0,14
Marokko (NL) 34,45 0,24 0,15 0,58 0,91 25,69 0,66 0,20 1,91 3,21 0,16
NL Cariben (B) 46,29 0,28 0,16 0,84 1,40 2,08 9,60 0,22 2,64 1,87 0,20
NL Cariben (NL) 52,48 0,29 0,16 0,83 1,46 2,12 10,20 0,24 2,73 1,79 0,23
Polen (B) 47,04 0,30 0,11 0,81 1,01 1,24 0,44 4,19 0,98 1,46 0,16
Polen (NL) 56,40 0,36 0,14 1,13 1,17 1,38 0,53 6,53 1,09 1,46 0,21
Suriname (B) 38,37 0,20 0,18 0,67 1,34 2,31 0,92 0,18 16,57 1,93 0,18
Suriname (NL) 45,74 0,22 0,19 0,70 1,43 2,51 1,12 0,20 15,17 1,95 0,22
Turkije (B) 31,44 0,20 0,12 0,71 0,87 2,70 0,47 0,20 1,31 22,51 0,13
Turkije (NL) 36,64 0,22 0,15 0,72 0,91 3,47 0,61 0,22 1,60 23,04 0,14
VK (B) 56,66 0,37 0,15 1,13 1,82 0,98 0,41 0,20 1,06 0,80 4,22
VK (NL) 68,38 0,40 0,13 1,15 1,84 1,06 0,47 0,20 1,09 0,86 5,74
Nederland 84,52 0,37 0,08 1,22 1,43 0,70 0,33 0,16 0,70 0,70 0,21

Exposure aan in het buitenland geboren migranten
Exposure van groep België (Exposure aan groep, %) China (Exposure aan groep, %) Duitsland (Exposure aan groep, %) Indonesië (Exposure aan groep, %) Marokko (Exposure aan groep, %) NL Cariben (Exposure aan groep, %) Polen (Exposure aan groep, %) Suriname (Exposure aan groep, %) Turkije (Exposure aan groep, %) VK (Exposure aan groep)
België (B) 11,14 0,32 0,95 0,48 0,74 0,40 0,75 0,59 0,73 0,45
België (NL) 4,17 0,20 0,64 0,48 0,53 0,35 0,55 0,47 0,52 0,26
China (B) 0,34 17,96 0,94 0,65 0,74 0,67 0,72 1,21 1,07 0,53
China (NL) 0,26 15,22 0,52 0,49 0,72 0,57 0,56 1,20 0,92 0,31
Duitsland (B) 0,49 0,46 8,28 0,61 0,54 0,47 0,74 0,65 0,97 0,67
Duitsland (NL) 0,29 0,19 2,68 0,56 0,42 0,34 0,47 0,51 0,60 0,25
Indonesië (B) 0,28 0,37 0,68 8,51 0,66 0,52 0,53 1,01 0,75 0,36
Indonesië (NL) 0,27 0,25 0,59 3,34 0,55 0,47 0,49 0,84 0,62 0,34
Marokko (B) 0,25 0,24 0,34 0,36 20,45 0,69 0,67 1,58 2,21 0,19
Marokko (NL) 0,24 0,24 0,31 0,31 15,38 0,67 0,58 1,37 1,82 0,18
NL Cariben (B) 0,24 0,39 0,54 0,53 1,26 13,43 0,90 2,55 1,34 0,28
NL Cariben (NL) 0,22 0,27 0,43 0,43 0,97 10,35 0,66 1,79 1,00 0,25
Polen (B) 0,30 0,30 0,59 0,38 0,85 0,64 24,94 0,96 1,30 0,33
Polen (NL) 0,27 0,24 0,55 0,40 0,70 0,52 15,62 0,81 0,98 0,26
Suriname (B) 0,19 0,38 0,40 0,55 1,57 1,34 0,71 18,46 1,56 0,26
Suriname (NL) 0,19 0,33 0,39 0,44 1,20 1,13 0,61 13,20 1,16 0,26
Turkije (B) 0,21 0,31 0,55 0,36 1,92 0,64 0,89 1,38 21,78 0,22
Turkije (NL) 0,20 0,25 0,43 0,32 1,63 0,65 0,75 1,26 16,68 0,16
VK (B) 0,48 0,55 1,39 0,66 0,63 0,51 0,84 0,87 0,78 7,92
VK (NL) 0,30 0,26 0,62 0,52 0,52 0,44 0,50 0,73 0,55 4,85
Nederland 0,25 0,18 0,48 0,42 0,38 0,32 0,46 0,50 0,45 0,21

3.2 Segregatie

De segregatiescore geeft aan in hoeverre mensen meer gescheiden van elkaar leven dan op grond van toeval verwacht mag worden. De score ligt tussen 0 en 1, waarbij 0 ‘niet gesegregeerd’ en 1 ‘volledig gesegregeerd’ betekent. De hoogte van de segregatiescore geeft op zichzelf weinig informatie over de positie van een herkomstgroep in de samenleving; belangrijker is om te kijken naar verschillen in segregatiescores tussen groepen of tijdperioden.

Nederlandse herkomstgroep het meest gesegregeerd

Mensen met een Nederlandse herkomst leven het meest gesegregeerd van de onderzochte herkomstgroepen. Ook mensen die zelf of van wie een of beide ouders in Turkije, Marokko of Polen zijn geboren leven in verhouding meer gescheiden van andere herkomstgroepen. Het minst gesegregeerd leven mensen met een herkomst uit Duitsland, het Verenigd Koninkrijk of Indonesië.

Bij de meeste herkomstgroepen hebben mensen die in het buitenland geboren zijn een hogere segregatiescore dan de in Nederland geboren tweede generatie. Dit geldt echter niet voor herkomstgroepen Marokko en Turkije: daar heeft de tweede generatie gemiddeld een hogere segregatiescore, en leeft dus meer gesegregeerd dan degenen die daar zelf geboren zijn.

3.2.1 Segregatie per herkomstgroep
JaarTotaal, BelgiëTotaal, ChinaTotaal, DuitslandTotaal, IndonesiëTotaal, MarokkoTotaal, NederlandTotaal, Nederlandse CaribenTotaal, PolenTotaal, SurinameTotaal, TurkijeTotaal, Verenigd KoninkrijkIn Nederland geboren, BelgiëIn Nederland geboren, ChinaIn Nederland geboren, DuitslandIn Nederland geboren, IndonesiëIn Nederland geboren, MarokkoIn Nederland geboren, NederlandIn Nederland geboren, Nederlandse CaribenIn Nederland geboren, PolenIn Nederland geboren, SurinameIn Nederland geboren, TurkijeIn Nederland geboren, Verenigd KoninkrijkGeboren in buitenland, BelgiëGeboren in buitenland, ChinaGeboren in buitenland, DuitslandGeboren in buitenland, IndonesiëGeboren in buitenland, MarokkoGeboren in buitenland, NederlandGeboren in buitenland, Nederlandse CaribenGeboren in buitenland, PolenGeboren in buitenland, SurinameGeboren in buitenland, TurkijeGeboren in buitenland, Verenigd Koninkrijk
20090,0630,1630,0580,0770,2290,3290,1240,1410,1670,230,0710,0560,1080,0500,0700,2320,3290,0880,0530,1420,2150,0580,0720,1840,0770,0890,2250,1460,1720,1890,2440,081
20100,0630,1630,0580,0760,2280,3310,1220,1450,1660,2290,0710,0560,1080,0500,0700,2340,3310,0890,0530,1410,2160,0580,0730,1840,0770,0870,2210,1440,1760,1860,2400,080
20110,0630,1610,0590,0750,2270,3330,1210,1570,1640,2270,0690,0560,1070,050,0690,2360,3330,090,0530,1410,2170,0570,0730,1820,0780,0860,2170,1430,190,1830,2370,078
20120,0640,1630,0590,0740,2270,3350,1210,1720,1630,2260,0680,0560,1070,0500,0690,2380,3350,0910,0540,1410,2180,0570,0750,1840,0790,0860,2150,1420,2070,1820,2350,076
20130,0650,1630,0590,0740,2270,3370,1200,1790,1610,2250,0670,0560,1060,0500,0690,2410,3370,0920,0540,1410,2190,0570,0780,1850,0790,0850,2110,1400,2150,1800,2320,075
20140,0660,1610,0590,0740,2270,3380,1180,1860,1600,2240,0670,0560,1060,0500,0680,2420,3380,0930,0550,140,2190,0570,0810,1820,0770,0840,2080,1370,2240,1780,2290,074
20150,0680,1580,0580,0730,2260,3390,1160,1970,1580,2220,0660,0560,1060,0500,0680,2430,3390,0930,0560,1390,2200,0560,0830,1780,0750,0830,2050,1340,2360,1750,2250,074
20160,0690,1570,0580,0720,2250,3410,1140,1990,1560,2200,0660,0560,1060,0500,0680,2430,3410,0940,0570,1380,2200,0560,0860,1760,0740,0820,2020,1300,2390,1730,2210,073
20170,0700,1550,0570,0720,2240,3430,1130,2000,1540,2180,0650,0560,1060,0500,0680,2430,3430,0940,0580,1370,2190,0550,0880,1740,0730,0820,1980,1280,2390,1710,2160,072
20180,0710,1550,0570,0720,2220,3430,1120,2000,1520,2150,0650,0560,1050,0500,0670,2420,3430,0950,0590,1360,2180,0550,090,1740,0730,0810,1950,1270,2390,1690,2120,072
20190,0720,1550,0580,0710,2210,3420,1120,2000,1510,2130,0650,0550,1040,0500,0670,2410,3420,0950,0610,1350,2170,0550,0920,1750,0740,0800,1930,1260,2390,1670,2090,072
20200,0730,1560,0580,0710,2200,3460,1130,2010,1500,2110,0660,0550,1040,0500,0670,2400,3460,0960,0630,1340,2170,0550,0940,1760,0730,0790,1920,1270,2400,1660,2050,074
 

Segregatie over tijd veelal stabiel

De gemiddelde segregatiescore is voor de meeste herkomstgroepen gelijk gebleven of licht afgenomen: ze leven in 2020 net zo of wat minder gescheiden van elkaar dan in 2009. Bij een paar groepen is de segregatie juist licht toegenomen, onder andere bij de Nederlandse herkomstgroep en bij in Nederland geboren mensen met een Marokkaanse of Turkse herkomst. Bij mensen die zelf in Marokko of Turkije geboren zijn, is de segregatie echter gedaald. Gemiddeld genomen is de segregatie van de Marokkaanse en Turkse herkomstgroep licht gedaald.

Segregatie bij Poolse herkomstgroep toegenomen

Voor mensen met een Poolse herkomst die niet in Nederland zijn geboren, is de segregatie toegenomen. Dit kan mogelijk verklaard worden doordat de groepssamenstelling en het gedrag veranderd is: tussen 2009 en 2014 nam het aantal Poolse migranten fors toe (CBS Statline, 2023b) en mogelijk gingen zij ook meer gesegregeerd wonen en werken dan eerder geïmmigreerde Polen.

3.3 Segregatie en achtergrondkenmerken

Figuur 3.3.1 laat de coëfficiënten zien van een lineaire regressie met als afhankelijke variabele segregatiescore. Coëfficiënten rechts van de nullijn zijn positief; een toename in deze variabelen hangt samen met een toename in de segregatiescore (dus meer gesegregeerd leven). Coëfficiënten links van de nullijn zijn negatief; een toename in deze variabelen hangt samen met een afname in de segregatiescore. In de figuur kan de herkomstgroep geselecteerd worden. Daarbij is de x-as bij de Nederlandse herkomstgroep anders dan bij de andere herkomstgroepen, om zichtbaarheid van de coëfficiënten van de buiten-Nederlandse herkomstgroepen te behouden.

3.3.1 Segregatie en achtergrondkenmerken
VariabeleRegressiecoëfficiënten per herkomstland, NederlandRegressiecoëfficiënten per herkomstland, BelgiëRegressiecoëfficiënten per herkomstland, DuitslandRegressiecoëfficiënten per herkomstland, PolenRegressiecoëfficiënten per herkomstland, Verenigd KoninkrijkRegressiecoëfficiënten per herkomstland, ChinaRegressiecoëfficiënten per herkomstland, TurkijeRegressiecoëfficiënten per herkomstland, SurinameRegressiecoëfficiënten per herkomstland, Nederlandse CaribenRegressiecoëfficiënten per herkomstland, MarokkoRegressiecoëfficiënten per herkomstland, Indonesië
Zeer sterk stedelijk-0,160-0,068-0,0020,0040,0120,0090,0810,0680,0360,0720,015
Sterk stedelijk-0,152-0,0650,004-0,0090,0020,0040,0640,0420,0250,0420,013
Matig stedelijk-0,054-0,0600,0110,0210,0050,0050,0590,0280,0140,0360,009
Weinig stedelijk-0,005-0,012-0,0010,0180,0030,0020,0530,0120,0120,0250,004
Niet stedelijk (ref.)0,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,000
Inkomen 1e 20%-groep (ref.)0,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,000
Inkomen 2e 20%-groep0,095-0,011-0,005-0,0070,006-0,003-0,0030,001-0,008-0,008-0,004
Inkomen 3e 20%-groep0,161-0,010-0,005-0,0130,006-0,029-0,0060,004-0,019-0,013-0,007
Inkomen 4e 20%-groep0,198-0,013-0,007-0,0190,008-0,050-0,0110,004-0,027-0,017-0,012
Inkomen 5e 20%-groep0,228-0,013-0,004-0,0650,017-0,058-0,019-0,001-0,043-0,025-0,016
Werkende (ref.)0,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,0000,000
Ontvanger uitkering-0,037-0,0040,004-0,0120,004-0,0410,0220,0190,0200,0210,011
Ontvanger pensioen0,0520,0090,005-0,0630,005-0,0430,0370,017-0,0170,0420,001
Overige niet werkende0,0240,0320,022-0,0280,022-0,0200,0150,013-0,0060,0230,011
Niet in Nederland geboren0,0000,0320,0210,1670,0250,048-0,0190,0470,047-0,0380,006
 

Nederlandse herkomst: in stad minder gesegregeerd

In de Nederlandse herkomstgroep gaat een hogere stedelijkheidsgraad samen met een lagere segregatiescore: mensen in de stad leven het minst gesegregeerd. Daarnaast geldt voor deze groep: hoe hoger het inkomen, hoe hoger ook de segregatiescore. Dit heeft mogelijk te maken met het feit dat andere herkomstgroepen veelal ondervertegenwoordigd zijn in ‘rijke’ buurten en in hoogbetaald werk. In verdiepende analyses is te zien dat de relatie tussen inkomen en segregatie sterker is in stedelijke gebieden. Daar zijn de huizenprijzen hoger (CBS, 2019a), waardoor het verschil tussen rijke en minder rijke buurten groter is, wat ook de exposure tussen groepen kan beïnvloeden.

Ten opzichte van werkenden leven uitkeringsontvangers minder gesegregeerd, terwijl mensen met een pensioen en andere niet-werkenden juist meer gesegregeerd leven.

Herkomst buiten Nederland: in stad veelal meer gesegregeerd

Voor alle herkomstgroepen behalve Turkije en Marokko is er een positieve relatie tussen in het buitenland geboren zijn en de segregatiescore: mensen die niet in Nederland geboren zijn leven gemiddeld meer gescheiden van andere herkomstgroepen dan degenen die wel in Nederland geboren zijn. De regressieanalyse bevestigt daarmee het beeld uit de beschrijvende analyse (zie 3.2).

De relatie tussen stedelijkheid en segregatie verschilt tussen de herkomstgroepen. Voor Turkije, Marokko, Indonesië, Suriname, Nederlandse Cariben, China en het Verenigd Koninkrijk geldt dat mensen in (zeer) stedelijke gemeenten meer gesegregeerd leven dan mensen op het platteland. In veel steden wonen mensen met dezelfde herkomst in dezelfde buurten en hetzelfde soort huizen (CBS, 2022a; CBS Statline, 2023c), wat de exposure aan de eigen herkomstgroep verhoogt. Bij de Nederlandse, Belgische en Poolse herkomstgroepen is de relatie andersom: mensen die in de minst stedelijke gebieden wonen, zijn juist het meest gesegregeerd. Bij de Duitse herkomstgroep is de relatie niet eenduidig. Voor de mensen met een Poolse herkomst geldt dat zij bovengemiddeld vaak in (niet-stedelijke) gemeenten met land- en tuinbouw en procesindustrie wonen (CBS, 2019b). Mensen met Duitse en Belgische herkomst wonen vaak langs de grens (CBS, 2023g).

Herkomst Nederland en Verenigd Koninkrijk: met hoger inkomen meer gesegregeerd

Ook de relatie tussen inkomen en segregatie verschilt tussen herkomstgroepen. Voor het Verenigd Koninkrijk is net als bij Nederland een hoger inkomen gerelateerd aan een hogere segregatiescore. Voor de meeste andere groepen - vooral Turkije, Marokko, Indonesië, Suriname, Nederlandse Cariben, China en België - is de relatie tegenovergesteld: hier gaat een hoger inkomen juist samen met een lagere segregatiescore. Een mogelijke verklaring is dat er in 'rijkere' buurten en in werkkringen met veel hoogbetaalde banen in verhouding minder mensen met een herkomst buiten Nederland wonen en werken (CBS, 2022a). Het afwijkende patroon bij mensen met een herkomst uit het Verenigd Koninkrijk kan komen doordat zij vaak ‘expats’ zijn (CBS, 2015) en veel dezelfde soort hoogbetaalde banen hebben.

De rol van werk verschilt per herkomstgroep

De rol van werk, uitkering en pensioen bij segregatie verschilt voor verschillende herkomstgroepen. Onder de Duitse, Indonesische, Surinaamse, Turkse, Marokkaanse herkomstgroep en de groep uit het Verenigd Koninkrijk leven werkenden het minst gesegregeerd. Mogelijk is het colleganetwerk voor deze herkomstgroepen gemiddeld meer divers dan hun andere netwerken. Dit geldt echter niet voor de Poolse en Chinese herkomstgroepen, waarbij werkenden juist het meest gesegregeerd leven. Onder de groep met Nederlandse en Nederlands-Caribische herkomst leven gepensioneerden het minst gesegregeerd.