3. Resultaten
3.1 Prevalentie van straatintimidatie
Twee derde van de 12- tot 25-jarige vrouwen geïntimideerd op straat
In totaal zegt 50 procent van alle jongeren dat ze in 2020/’21 te maken hebben gehad met straatintimidatie, maar voor vrouwen ligt dit aandeel hoger dan voor mannen. 2 op de 3 vrouwen in de leeftijd van 12 tot 25 jaar zijn in 2021 weleens (minstens 1 keer) lastiggevallen op straat. Vrouwen van 18 tot 21 jaar geven dit het vaakst aan, en vrouwen van 12 of 13 jaar het minst vaak. Van de mannen heeft 1 op de 3 in 2021 met straatintimidatie te maken gehad. Bij hen geven juist jongere leeftijdsgroepen dit vaker aan dan oudere.| Aandeel weleens (% weleens) | ||
|---|---|---|
| Vrouw | Totaal | 66,8 |
| Vrouw | 12 of 13 jaar | 49,3 |
| Vrouw | 14 of 15 jaar | 67,8 |
| Vrouw | 16 of 17 jaar | 71 |
| Vrouw | 18 tot 21 jaar | 72,7 |
| Vrouw | 21 tot 25 jaar | 66,7 |
| Man | Totaal | 33,4 |
| Man | 12 of 13 jaar | 39,5 |
| Man | 14 of 15 jaar | 36,8 |
| Man | 16 of 17 jaar | 34,9 |
| Man | 18 tot 21 jaar | 34 |
| Man | 21 tot 25 jaar | 28,4 |
Helft van de jonge vrouwen wordt weleens nagefloten
Vrouwen hebben het vaakst te maken met ongewenst nagefloten worden. De helft van de 12- tot 25-jarige vrouwen zegt dat dit in 2020/’21 weleens is gebeurd. Nageroepen worden met vervelende opmerkingen of beledigingen en ongewenst sissen of klakken ervaren vrouwen met ongeveer 40 procent minder vaak. Naar tienermeisjes wordt vaker geroepen dan gesist en naar jongvolwassen vrouwen vaker gesist dan geroepen. Ongeveer een kwart van de 12- tot 25-jarige vrouwen zegt dat zij weleens achterna werden gelopen of achtervolgd.
Bij jonge mannen is nageroepen worden met vervelende opmerkingen of beledigingen de vaakst voorkomende vorm van straatintimidatie. Ruim 1 op de 5 geeft aan dit in 2021 weleens te hebben meegemaakt.
1 op de 5 jonge vrouwen minstens vijf keer ongewenst nagefloten
In 2021 is 19 procent van de jonge vrouwen vijf keer of vaker ongewenst nagefloten. Nasissen en naroepen kwamen bij 1 op de 10 vrouwen minimaal vijf keer voor. De andere vormen kwamen veel minder vaak voor.
| Meer dan 10 keer (% 12 tot 25-jarigen) | 5-10 keer (% 12 tot 25-jarigen) | 3-4 keer (% 12 tot 25-jarigen) | 1-2 keer (% 12 tot 25-jarigen) | |
|---|---|---|---|---|
| Vrouw | ||||
| Nagefloten | 9,3 | 9,7 | 11,8 | 19,1 |
| Nagesist of nageklakt | 5,4 | 6,6 | 8,5 | 15,2 |
| Nageroepen | 4,6 | 6,3 | 8,5 | 20,4 |
| Achternagelo- pen/achtervolgd | 1,3 | 2,3 | 4,9 | 15,8 |
| Anders | 3,1 | 4,5 | 6,3 | 17,5 |
| Man | ||||
| Nagefloten | 2,9 | 0,9 | 1,2 | 2,5 |
| Nagesist of nageklakt | 0,5 | 0,7 | 1,4 | 3,1 |
| Nageroepen | 1,4 | 2,4 | 4,9 | 13,3 |
| Achternagelo- pen/achtervolgd | 0,3 | 0,6 | 1 | 6,7 |
| Anders | 0,7 | 1,6 | 4,1 | 11,7 |
3.2 Impact straatintimidatie
34 procent van jonge vrouwen voelde zich weleens onveilig door straatintimidatie
Uit het Belevingenonderzoek blijkt dat 42 procent van alle vrouwen van 12 tot 25 jaar zich in 2020/’21 weleens ongemakkelijk voelde omdat ze werden nagefloten, nagesist of nageklakt, nageroepen of achternagelopen, 30 procent was hierdoor weleens boos of geïrriteerd en 34 procent voelde zich weleens onveilig of bang.1) Van alle jonge mannen voelde 6 procent zich weleens onveilig of bang door straatintimidatie.
| Aandeel dat zich weleens zo voelde (% 12 tot 25-jarigen) | |
|---|---|
| Vrouw | |
| Ongemakkelijk | 42,4 |
| Geïrriteerd/boos | 29,5 |
| Onveilig/bang | 34,3 |
| Man | |
| Ongemakkelijk | 8,9 |
| Geïrriteerd/boos | 10,1 |
| Onveilig/bang | 5,9 |
| 1) De cijfers hebben betrekking op nafluiten, nasissen of naklakken, naroepen, en nagelopen worden. Bij deze vraag waren meerdere antwoorden mogelijk. | |
Nafluiten vinden vrouwen het minst bedreigend, achternalopen het meest
Van de onderzochte vormen van straatintimidatie zijn ongewenst nafluiten en nasissen voor vrouwen het minst belastend: ongeveer 60 procent van de slachtoffers ervaart deze vormen vooral als ongemakkelijk en bij een deel van de vrouwen maakt nafluiten (21 procent) of nasissen (15 procent) helemaal geen indruk. Toch voelt circa een derde van hen zich onveilig of bang als ze nagefloten of nagesist worden. Naroepen belast meer: de helft van de vrouwen raakt geïrriteerd of wordt boos, en bijna de helft voelt zich onveilig of bang. Achternagelopen of achtervolgd worden is het meest bedreigend: 85 procent van de vrouwen voelt zich onveilig of bang wanneer dit gebeurt.
Bij mannen heeft straatintimidatie minder impact (zie tabellenbijlage). Achternagelopen of achtervolgd worden heeft de sterkste impact: 43 procent voelt zich dan onveilig of bang. Nageroepen worden maakt hen het vaakst geïrriteerd of boos (39 procent).
| Doet me niks (% geïntimideerde vrouwen) | Voel me ongemakkelijk (% geïntimideerde vrouwen) | Voel me geïrriteerd of boos (% geïntimideerde vrouwen) | Voel me onveilig of bang (% geïntimideerde vrouwen) | Iets anders (% geïntimideerde vrouwen) | |
|---|---|---|---|---|---|
| Nafluiten | 20,7 | 60,8 | 31,9 | 32,7 | 2,7 |
| Nasissen of klakken | 14,9 | 58,6 | 41,4 | 35,8 | 1,6 |
| Naroepen | 12,6 | 45,2 | 51,2 | 45,7 | 3,8 |
| Achternalopen | 3,3 | 31,5 | 22,1 | 85,4 | 2 |
| 1)Meerdere antwoorden mogelijk. | |||||
Impact straatintimidatie het grootst op jongvolwassen vrouwen
Jongvolwassen vrouwen voelen zich bij straatintimidatie vaker ongemakkelijk, geïrriteerd en onveilig dan tienermeisjes (zie tabellenbijlage). Zo voelt 36 procent van de 18- tot 25-jarige vrouwen zich geïrriteerd als ze nagefloten worden, tegen 25 procent van de 12- tot 18-jarigen. En 52 procent van de jongvolwassen vrouwen voelt zich onveilig wanneer ze nageroepen worden, tegen 38 procent van de tienermeisjes.
3.3 Reactie op straatintimidatie
Ruim 1 op de 3 vrouwen zoekt iemand op als ze lastiggevallen worden
De meeste 12- tot 25-jarigen, 60 procent, negeren het als ze op straat worden lastiggevallen. Vrouwen doen dit met 64 procent vaker dan mannen (51 procent). Behalve negeren reageren vrouwen ook op andere manieren dan mannen: ze zoeken vaker gezelschap van andere mensen of bellen iemand (37 procent), ze maken vaker een afwijzend of boos gebaar (26 procent) en ze pakken vaker iets waarmee ze zich kunnen verdedigen, zoals sleutels, deodorant of pepperspray (18 procent). Mannen lachen er eerder om, maken een afwijzend gebaar of spreken de daders erop aan (17 tot 19 procent).
| Aandeel van geïntimiteerden (% geïntimideerde jongeren) | |
|---|---|
| Vrouw | |
| Negeer het | 64,2 |
| Lach erom | 11,1 |
| Reageer afwijzend of boos | 25,5 |
| Spreek dader(s) aan | 13,1 |
| Zoek/bel anderen op | 37,2 |
| Meld het bij de politie | 2 |
| Pak verdedigingswapen | 17,6 |
| Iets anders | 3,4 |
| Man | |
| Negeer het | 50,8 |
| Lach erom | 19,2 |
| Reageer afwijzend of boos | 16,8 |
| Spreek dader(s) aan | 17,9 |
| Zoek/bel anderen op | 8,9 |
| Meld het bij de politie | 2,4 |
| Pak verdedigingswapen | 7,2 |
| Iets anders | 5,9 |
| 1) Meerdere antwoorden mogelijk. | |
3.4 Vermijdingsgedrag straatintimidatie
Vermijden van oogcontact meest genoemde preventiestrategie vrouwen
Ongeveer de helft van de 12- tot 25-jarige vrouwen probeert door het mijden van contact te voorkomen dat ze worden lastiggevallen op straat: 54 procent zegt vaak of regelmatig oogcontact te vermijden, en 48 procent vermijdt vaak of regelmatig bepaalde groepen. Ook ‘met iemand appen of bellen, of doen alsof’, en ‘met iemand meelopen of –fietsen’ worden relatief vaak genoemd (ongeveer 40 procent). Het vermijden van bepaalde plekken wordt het minst vaak genoemd (24 procent). Jongvolwassen vrouwen vertonen vaker preventief gedrag dan tienermeisjes (zie tabellenbijlage).
Mannen vertonen minder vaak vermijdingsgedrag: ongeveer 1 op de 7 zegt vaak of regelmatig oogcontact te mijden of bepaalde groepen te mijden. Anders dan bij de vrouwen geldt bij de mannen dat tieners vaker intimidatie proberen te voorkomen dan jongvolwassenen (zie tabellenbijlage).
| Vaak (% 12 tot 25-jarigen) | Regelmatig (% 12 tot 25-jarigen) | |
|---|---|---|
| Vrouw | ||
| Vermijd oogcontact | 33,2 | 20,6 |
| Vermijd bepaalde groepen | 25,3 | 23,1 |
| Bel iemand (of doe alsof) | 23,1 | 17,7 |
| Loop/ fiets met iemand mee | 15,9 | 19,6 |
| Vermijd bepaalde plekken | 9,8 | 14,4 |
| Iets anders | 7,1 | 7 |
| Man | ||
| Vermijd oogcontact | 6,9 | 8,3 |
| Vermijd bepaalde groepen | 4,6 | 8,8 |
| Loop/ fiets met iemand mee | 2,6 | 5 |
| Vermijd bepaalde plekken | 2 | 3,7 |
| Bel iemand (of doe alsof) | 1,6 | 2,4 |
| Iets anders | 0,9 | 1,4 |
3.5 Verschillen naar stedelijkheid
3 op de 4 jonge vrouwen in grote steden weleens lastiggevallen op straat
In steden komt straatintimidatie meer voor dan op het platteland. Het percentage jonge vrouwen dat weleens te maken heeft met straatintimidatie, loopt uiteen van 55 procent in niet-stedelijke gemeenten tot 75 procent in zeer sterk stedelijke gemeenten. Bij de jonge mannen varieert dit van 28 tot 38 procent. In de vier grootste steden Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht geeft gemiddeld 77 procent van de jonge vrouwen aan in 2020/’21 op straat lastiggevallen te zijn. Jongvolwassen vrouwen uit deze steden rapporteren dit met 83 procent vaker dan tienermeisjes (68 procent).
Voor elk van de vier onderzochte vormen van straatintimidatie geldt dat ze vaker voorkomen in (zeer) sterk stedelijke gebieden dan in niet-stedelijke gebieden. Al valt het op dat klakken of sissen tegen vrouwen alleen in (zeer) sterk stedelijke gebieden ongeveer even vaak voorkomt als het naroepen. Daarentegen komt naroepen in de minder stedelijke gebieden veel vaker voor dan klakken of sissen (zie tabellenbijlage).
| % 12 tot 25-jarigen (% 12 tot 25-jarigen) | |
|---|---|
| Vrouw | |
| Zeer sterk stedelijk | 75,3 |
| w.o. G4 | 77,4 |
| Sterk stedelijk | 67,4 |
| Matig stedelijk | 62,7 |
| Weinig stedelijk | 60,9 |
| Niet stedelijk | 54,6 |
| Man | |
| Zeer sterk stedelijk | 37,8 |
| w.o. G4 | 39,7 |
| Sterk stedelijk | 34,8 |
| Matig stedelijk | 30,3 |
| Weinig stedelijk | 29,9 |
| Niet stedelijk | 27,5 |
Slachtoffers trekken zich meer aan van de intimidatie naarmate ze meer stedelijk wonen: ze raken vaker geïrriteerd en voelen zich vaker onveilig. Ze reageren ook vaker met een boos, afwijzend gebaar, spreken de dader er vaker op aan en zoeken vaker een ‘verdedigingswapen’ (sleutels, deodorant etc.) dan slachtoffers op het platteland (zie tabellenbijlage).
Jongeren uit stedelijke gebieden proberen ook vaker vervelende toenaderingen op straat te vermijden, door bijvoorbeeld vermijden van oogcontact, niet alleen zijn en vermijden van bepaalde plekken. Zo geeft 32 procent van de jonge vrouwen uit zeer sterk stedelijke gebieden aan vaak tot regelmatig bepaalde plekken te vermijden om niet lastiggevallen te worden, terwijl dit bij vrouwen op het platteland 13 procent is.
| Vaak (% 12 tot 25-jarigen) | Regelmatig (% 12 tot 25-jarigen) | |
|---|---|---|
| Vrouw | ||
| Zeer sterk stedelijk | 14,2 | 17,8 |
| w.o. G4 | 15,6 | 18,7 |
| Sterk stedelijk | 9,9 | 14,7 |
| Matig stedelijk | 7,6 | 14,6 |
| Weinig stedelijk | 6,9 | 11,4 |
| Niet stedelijk | 5 | 8,2 |
| Man | ||
| Zeer sterk stedelijk | 3 | 4,9 |
| w.o. G4 | 3,7 | 5 |
| Sterk stedelijk | 2 | 4,1 |
| Matig stedelijk | 1,5 | 3,6 |
| Weinig stedelijk | 1,5 | 2,6 |
| Niet stedelijk | 0,8 | 1 |
3.6 Uitkomsten Belevingen 2021 vergeleken met andere onderzoeken
Onderzoek naar straatintimidatie heeft tot nog toe alleen op lokaal niveau plaatsgevonden en dan vooral in de grote steden. De uitkomsten van deze lokale onderzoeken kunnen niet een-op-een vergeleken worden met de uitkomsten van het Belevingenonderzoek. Zo verschillen bijvoorbeeld de doelgroep en de veldwerkperiode tussen de verschillende onderzoeken. Maar ook het concept straatintimidatie wordt niet door alle onderzoekers hetzelfde omschreven (zie ook paragraaf 2).
Uit onderzoek naar straatintimidatie in Amsterdam, gehouden in de periode mei-augustus 2020, blijkt dat 74 procent van de jonge vrouwen in de leeftijd van 15 tot 35 jaar aangaf in de twaalf maanden voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer te zijn geweest van een of meer vormen van straatintimidatie (Van der Beek en Smeets, 2020).
Onderzoek van de Erasmus Universiteit Rotterdam (Fischer en Vanderveen, 2021) laat zien dat, zowel in 2016 als in 2020, 68 procent van de jongvolwassen vrouwen (18 tot 25 jaar) in Rotterdam geconfronteerd werd met seksuele straatintimidatie. Dit werd geoperationaliseerd als gedrag dat irriteert, tot last is, kwetst, beledigt, bedreigt, of beperkt in gevoel van persoonlijke vrijheid.
Uit onderzoek in Den Haag, gehouden in november/december 2020, blijkt dat 63 procent van alle jongvolwassenen (alle 18-tot 25-jarigen, dus vrouwen en mannen samen) in het jaar voorafgaand aan het onderzoek slachtoffer werd van straatintimidatie (Van Engeland en Samuels, 2021).
Ten slotte laat onderzoek in Utrecht (gehouden in november 2019) zien dat 67 procent van de jongvolwassenen (alle 16- tot 30-jarigen, vrouwen en mannen samen) in het jaar voorafgaand aan het onderzoek geconfronteerd werd met straatintimidatie (Janssen, Linssen, Naaktgeboren-Wijnands en Polman, 2019).
Uit Belevingen 2021, dat is gehouden in de periode februari-april 2021, komt naar voren dat in de vier grote steden gemiddeld 77 procent van de 12- tot 25-jarige vrouwen in het jaar voorafgaand aan het onderzoek te maken kreeg met straatintimidatie, waarbij dit bij jongvolwassen vrouwen met 83 procent het vaakst voorkwam (zie paragraaf 3.5). Voor alle jongvolwassenen (mannen en vrouwen) bedraagt dit percentage 62 procent. Deze bevindingen uit het Belevingenonderzoek zijn in lijn met het beeld dat uit de lokale onderzoeken naar voren komt ten aanzien van de prevalentie van straatintimidatie in de grote steden.