2. Arbeidsmarktpositie één maand later

2.1 Arbeidsmarktpositie één maand later: alle werknemers

In januari 2020¹⁾ , vlak voordat in Nederland de coronacrisis uitbrak, waren er volgens de in dit artikel gebruikte Polisadministratie ruim 8 miljoen werknemers met een baan. Het aantal werknemers lag hoger dan in januari 2019 en nog hoger dan in januari 2018. Gedurende heel 2019 lag het aantal werknemers op een hoger niveau dan in 2018. Half maart 2020 werd vanwege de coronapandemie in Nederland de eerste lockdown ingevoerd. In maart en april daalde het aantal werknemers sterk om in mei te stabiliseren. Vanaf juni nam het aantal werknemers toe, tot in oktober de maatregelen weer werden aangescherpt. Vanaf half december gold opnieuw een zogeheten harde lockdown. Van oktober tot en met december nam het aantal werknemers weer af. Uit eerder onderzoek van het CBS (CBS, 2021) is al bekend dat er tijdens de lockdowns minder nieuwe banen bijkwamen en dat er in april 2020 een piek in het aantal beëindigde banen was. In januari 2021 was het aantal werknemers 7,9 miljoen, bijna 150 duizend minder dan een jaar eerder. In de maanden erna werden de coronamaatregelen versoepeld en nam het aantal werknemers sterk toe. In mei 2021 lag het aantal hoger dan in mei 2019.

Het aantal werknemers in een verslagmaand is de resultante van onderliggende stromen. In figuur 2.1.2 worden de verschillende stromen weergegeven. Figuur a geeft de werknemers weer die één maand later dezelfde baan hadden. Figuur b laat de werknemers zien die één maand later een andere werknemersbaan hadden, de doorstromers. Figuur c laat de werknemers zien die één maand later geen werknemersbaan meer hadden, de uitstromers. Figuur d laat de werknemers zien die één maand eerder nog geen werknemersbaan hadden, de instromers.

De cijfers over de arbeidsmarkttransities zijn niet gecorrigeerd voor seizoeneffecten. Hierdoor is over een kalenderjaar heen een patroon te zien dat in 2018 en 2019 vrijwel identiek was. Ook in de eerste twee maanden van 2020 werd het eerdere patroon nog doorgezet, maar in maart 2020 veranderde dit. Het aandeel werknemers dat een maand later nog dezelfde baan had, bereikte in maart met 95,4 procent een dieptepunt. In de voorafgaande twee jaar was dit gemiddeld 96,1 procent. Het aandeel werknemers dat een maand later uitstroomde, bereikte in maart 2020 met 3,1 procent een piek. Dit was in de voorafgaande twee jaar 1,9 procent. Vooral flexwerkers raakten hun baan kwijt. De instroom bereikte in april 2020 met 1,6 procent een dieptepunt. In de voorafgaande twee jaar lag dit op 2,5 procent. Ook de doorstroom was in april 2020 erg laag: 1,3 procent tegen gemiddeld 1,9 procent in de voorafgaande twee jaar.

Na de ongunstige ontwikkelingen aan het begin van de lockdown (minder baanbehoud, minder instroom en doorstroom, meer uitstroom) treedt hierna althans gedeeltelijk een kentering op. In de maanden april tot en met augustus is het aandeel werknemers dat de baan behoudt aanzienlijk hoger dan in voorafgaande jaren en de uitstroom lager. De instroom ligt alleen in juni en juli iets hoger dan in de voorafgaande twee jaar. De doorstroom naar een andere baan blijft daarentegen in heel 2020 lager dan in de voorafgaande twee jaar. Kennelijk blijven werknemers die tijdens de crisis hun baan konden behouden in diezelfde baan werken en veranderen zij minder snel van baan. Dit zijn voornamelijk de werknemers met een vast contract.

Na de eerste lockdown werd vanaf mei 2020 stapsgewijs versoepeld. In oktober dat jaar werd echter weer een gedeeltelijke lockdown ingevoerd, die in december werd omgezet in een harde lockdown. Deze werd vanaf maart 2021 stapsgewijs versoepeld. In de hele periode april 2020 tot en met mei 2021 bleef het percentage werknemers dat dezelfde baan hield hoger dan in de overeenkomstige maand een of twee jaar eerder. De doorstroom bleef gedurende deze hele periode juist kleiner. Ook de uitstroom was kleiner, behoudens een groot deel van het najaar van 2020. De instroom is telkens kleiner, behalve in de maanden juni / juli van 2020 en in mei 2021.

In de eerste vijf maanden van 2021 wordt iets van een herstel zichtbaar. Met name de instroom trekt aan. Deze ligt vanaf maart boven het niveau van de overeenkomstige maand in 2020 en vanaf april op een vergelijkbaar niveau met de jaren 2018 / 2019. Ook de doorstroom ligt vanaf maart boven 2020-niveau, maar nog wel onder dat van 2018 / 2019. De uitstroom blijft vrijwel alle maanden onder het niveau van 2020 en de jaren daarvoor; het percentage blijvers ligt daar juist vrijwel alle maanden boven.

2.2 Arbeidsmarktpositie één maand later: horeca en cultuur, sport en recreatie

In de horeca en de bedrijfstak cultuur, sport en recreatie zijn flinke veranderingen in de dynamiek zichtbaar als gevolg van de coronamaatregelen. In maart en oktober 2020 kennen beide bedrijfstakken hoge pieken in het aantal werknemers dat een maand later is uitgestroomd. In de horeca zijn de veranderingen het heftigst. Wel laat cultuur, sport en recreatie in december 2020 een derde hoge piek in de uitstroom zien. Tussen de lockdowns in, als de maatregelen worden versoepeld, neemt in beide bedrijfstakken de instroom in banen weer toe. De instroom bereikt een piek voor de horeca in juni 2020 en voor cultuur, sport en recreatie een maand later. De doorstroom naar een andere baan lag in beide bedrijfstakken in vrijwel heel 2020 lager dan in 2019. Alleen in september en oktober was de doorstroom vanuit de horeca hoger dan een jaar eerder.