1. Inleiding

Sinds het schooljaar 2014/’15 krijgen de leerlingen in groep 8 van de basisschool vóór 1 maart een schooladvies voor het voortgezet onderwijs. Met dit eerste schooladvies zoeken de leerlingen een school voor vervolgonderwijs. Zij moeten zich op 1 april hebben aangemeld bij een school voor voortgezet onderwijs. Vervolgens maken de leerlingen tussen half april en half mei verplicht een eindtoets. Als het advies op basis van de toets hoger is dan het advies van de school, is de school verplicht om het advies te heroverwegen. De school is echter niet verplicht om het advies naar boven bij te stellen. Een bijstelling naar beneden vindt nooit plaats. Na een eventuele bijstelling, in overleg tussen school en ouders, krijgt de leerling een definitief schooladvies. Dit advies bepaalt naar welke soort voortgezet onderwijs de leerling definitief gaat.
De basisschool kan een schooladvies voor één schooltype (enkelvoudig advies) of voor twee schooltypen (dubbel advies) geven. Bijvoorbeeld een havo-advies of een vmbo-gt/havo-advies. Een school voor voortgezet onderwijs mag van een basisschool niet vragen om een schooladvies voor één schooltype te geven. Een school voor voortgezet onderwijs mag een leerling niet meer afwijzen op basis van een te lage score op de eindtoets.

Vóór 2014/’15 was het voor scholen voor voortgezet onderwijs nog mogelijk een leerling af te wijzen op basis van een te lage score op de eindtoets. Toen kregen de leerlingen in groep 8 het schooladvies nadat in februari al een eindtoets was gemaakt. Voor de plaatsing in het vervolgonderwijs was de score op de eindtoets leidend en had de leerkracht uit groep 8 een adviserende rol.
De gedachte achter het huidige adviessysteem is dat de basisschool, op basis van de prestaties van het kind gedurende de basisschool, een beter beeld heeft van wat een leerling kan en dat dit tot een eerlijker schooladvies leidt dan een toets, die slechts een momentopname is (Warrens et al, 2019). In de praktijk komt het echter voor dat kinderen met gelijke capaciteiten niet altijd in hetzelfde soort voortgezet onderwijs terechtkomen (Traag, 2016; Borghans, 2016; Borghans et al 2018; Marreveld, 2019; Warrens et al, 2019; OIS, 2019). Die schooladviezen kunnen verschillen doordat leerkrachten in het advies naast cognitieve capaciteiten ook leerlingkenmerken als motivatie, concentratie, werkhouding en thuissituatie meewegen (Driessen en Cuppen, 2012; Inspectie van het Onderwijs, 2018). Ook speelt het onderwijsniveau van de ouders een rol. Kinderen met hoogopgeleide ouders krijgen bij een gelijke toetsscore vaker een hoger schooladvies dan kinderen met lager opgeleide ouders (Traag, 2016).

Covid-19 en de eindtoets

Vraagstelling