5. Veldwerk ODiN 2023

Het veldwerk bestaat uit het opstellen, verspreiden en verzamelen van enquêtemateriaal. Het ODiN (basisonderzoek en meerwerk) wordt waargenomen met behulp van internetwaarneming waarvoor steekproefpersonen per brief worden uitgenodigd.

Brieven en folders

Iedere persoon die in de ODiN-steekproef is gevallen, ontvangt een aanschrijfbrief met daarin het verzoek om deel te nemen aan het onderzoek. In de brief wordt vermeld over welke dag van de week (de invuldag) de respondent de vragenlijst dient in te vullen. Deze dag is reeds in de steekproeftrekking toegewezen. Het doel van het onderzoek, de samenwerking met het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het feit dat dat deelnemers aan het onderzoek kans maken op een beloning (incentive) worden ook in de aanschrijfbrief aangegeven. De brief eindigt met een informed consent waarin staat dat het CBS de verzamelde gegevens aanvult met enkele reeds bij het CBS aanwezige achtergrondkenmerken uit andere bronnen. Bij de aanschrijfbrief wordt voor personen met een niet-westerse migratieachtergrond een folder bijgevoegd die specifiek is samengesteld voor ODiN.

Twee weken na de aanschrijfbrieven worden rappelbrieven verstuurd. Daarin staat opnieuw het verzoek om deel te nemen aan het onderzoek. De invuldag is daarbij gelijk aan de oorspronkelijk toegekende invuldag. Deze brief wordt alleen verstuurd aan steekproefpersonen waarvan geen respons is ontvangen en die niet bij het CBS hebben aangegeven niet te willen of kunnen deelnemen aan het onderzoek.

Vier weken na de aanschrijfbrieven, en dus twee weken na de eerste rappelbrieven, worden de tweede rappelbrieven verstuurd met wederom het verzoek om deel te nemen aan het onderzoek. De invuldag is ook nu onveranderd en dus gelijk aan de oorspronkelijk toegekende invuldag. Ook deze brief wordt alleen verstuurd aan steekproefpersonen waarvan nog geen respons is ontvangen via internet en die niet hebben aangegeven niet te willen of kunnen deelnemen aan het onderzoek. In de brief staat een uiterste datum tot wanneer de vragenlijst kan worden ingevuld. Daarna worden geen nieuwe rappels meer aan de betreffende steekproefpersoon verzonden.

Voor de uitvoering van de benaderstrategie worden dus drie typen brieven gebruikt: een aanschrijfbrief, een eerste rappel- en een tweede rappelbrief. Voor het invullen van vragenlijsten door kinderen van 6 jaar of ouder wordt door het CBS de volgende standaard werkwijze gehanteerd:

• voor kinderen in de leeftijd van 6 tot en met 12 jaar wordt de vragenlijst door de ouders/verzorgers ingevuld;
• voor kinderen in de leeftijd van 12 tot en met 15 jaar wordt aan de ouders/verzorgers gevraagd of het kind de vragenlijst zelf mag invullen. Indien dit niet het geval is mag de vragenlijst door de ouders/verzorgers worden ingevuld;
• kinderen in de leeftijd van 16 jaar of ouder vullen zelf de vragenlijst in.

Er zijn dus afzonderlijke brieven voor alle drie de leeftijdscategorieën.

De uitzet is verdeeld in weekporties en de brieven worden wekelijks verstuurd. Steekproefpersonen ontvangen op vrijdag in week t de aanschrijfbrief. Respons naar aanleiding van de aanschrijfbrief, kan dan betrekking hebben op week t-1 t/m week t+2. Respons naar aanleiding van de eerste rappelbrief, kan betrekking hebben op week t+1 t/m week t+4. Tenslotte kan respons naar aanleiding van de tweede rappelbrief, betrekking hebben op week t+3 t/m week t+7. Elke weekportie wordt afgesloten op de toegewezen invuldag in week t+7. De doorlooptijd van de internetwaarneming is hiermee voor alle weekporties gelijk, namelijk 45 dagen.

Website

Op de website van het CBS staat een pagina over ODiN (https://www.cbs.nl/onderweg) die is gericht op de respondent. Deze pagina is onder andere gericht op het informeren en enthousiasmeren van de respondent. De site bevat ook de voorlichtingsvideo ‘Onderweg in Nederland’. De site beoogt respons-bevorderend te werken.

Vragenlijst

Voor ODiN wordt een elektronische vragenlijst gebruikt voor de internetwaarneming. Met de vragenlijst wordt in vragenblokken huishoudinformatie, persoonsinformatie en informatie over verplaatsingen en ritten verzameld. In de brieven wordt vermeld welke dag van de week (de invuldag) aan de respondent is toegekend. Bij het inloggen in de vragenlijst wordt automatisch de meest recente datum behorende bij de aan de respondent toegewezen invuldag getoond. Dat kan ook de inlogdatum zelf zijn indien de respondent inlogt op de dag van de week die hem of haar is toegewezen. Deze werkwijze betekent dat een respondent in het uiterste geval maximaal zes dagen terug in de tijd hoeft te kijken. In de vragenlijst van ODiN wordt de respondent dagboeksgewijs aan de hand genomen om de dag door te nemen (place-based). Waar is de respondent geweest, hoe laat kwam hij daar aan, wat deed hij daar, hoe laat vertrok hij weer en welke vervoermiddelen zijn daar vervolgens voor gebruikt. Globaal gezien is er sprake van de volgende blokken in de vragenlijst:

1. Opening (controle persoonsgegevens en tonen van de datum van de invuldag);
2. Locatie uitvraag (tijdstippen, adressen en activiteiten);
3. Ritten uitvraag (tabel met vervoermiddelen, tijdstippen en afstanden en doorvragen over trein en autoverplaatsingen);
4. Vragen over bezit e-fiets, bezit auto, gemiddeld gebruik van vervoermiddelen en vragen over onderwijs en maatschappelijke positie;
5. Vragen over onkostenvergoeding reizen naar het werk
6. Vragen gerelateerd aan vervoersarmoede
7. Vragen en informatie met betrekking tot de verloting van de incentive.

De personen die responderen worden tevens geworven voor deelname aan vervolgonderzoeken. De vragenlijst is niet geschikt om op een smartphone in te kunnen vullen, vanwege de benodigde schermruimte om alles goed in beeld te brengen en te kunnen bedienen. Daarom heeft de vragenlijst een smartphone blokkade toegevoegd. In de brieven wordt dit ook medegedeeld. Mocht een respondent toch inloggen op een smartphone, dan verschijnt er een melding dat de vragenlijst niet werkt op een smartphone. Als een respondent inlogt op een tablet in de portretmodus (verticale stand) dan volgt de melding dat deze alleen werkt in de landschapmodus van een tablet en dat de respondent anders de vragenlijst moet invullen op een computer.

5.1 Realisatie veldwerk in 2023

Een belangrijke indicator voor de realisatie van het veldwerk is het responspercentage. Dit was in 2023 voor het landelijk onderzoek 26,3%. Voor het meerwerk Noordvleugel was het 24,0%, voor het meerwerk MRDH 21,7% en voor het meerwerk in de provincie Utrecht was dit 29,0%. Dit zijn percentages op basis van het veldwerk (volledige responsen ten opzichte van de uitzet) en daarbij is dus geen rekening gehouden met eventuele uitval in het verwerkingsproces.