3. Verschillen tussen ODiN 2023 en ODiN 2022
Het onderzoek ODiN is in 2023 grotendeels op dezelfde wijze uitgevoerd als in het voorgaande onderzoeksjaar. Er zijn enkele verschillen en deze worden in dit hoofdstuk toegelicht.
Een wijziging die meerdere procesonderdelen raakt is de overgang naar een nieuwe herkomstindeling. Het CBS stapt namelijk over op twee nieuwe indelingen van het persoonskenmerk herkomst over de migratieachtergrond van een persoon. Onderzocht is welke herkomstindeling voor ODiN het beste alternatief is als het doel is de methodebreuk te minimaliseren. In plaats van de indeling naar westerse en niet-westerse migratieachtergrond kwam uit analyses de indeling naar herkomstland als beste naar voren. Het gebruik van deze indeling geeft de minste verschillen ten opzichte van de huidige herkomstvariabele. De voor ODiN gebruikte onderverdeling van herkomstland is een driedeling: Nederland, Europa (excl. Nederland) en Buiten Europa.
Bij deze indeling speelt het geboorteland van de ouders een rol indien de persoon in Nederland is geboren. Wanneer de moeder in het buitenland is geboren, dan is dat leidend in het bepalen van de herkomst. Wanneer de moeder in Nederland is geboren of het geboorteland van de moeder onbekend is, dan wordt het geboorteland van de vader gebruikt. Dit leidt tot de nu volgende toekenningen:
- Herkomstland is Nederland als de persoon en zijn beide ouders in Nederland zijn geboren.
- Herkomstland is Europa als
- de persoon in Europa (exclusief Nederland) is geboren
- òf als de persoon in Nederland is geboren en de moeder elders in Europa is geboren
- òf als de persoon en de moeder in Nederland zijn geboren en de vader elders in Europa is geboren.
- Het herkomstland wordt Buiten-Europa als
- de persoon buiten Europa is geboren
- òf als de persoon in Nederland is geboren en de moeder buiten Europa is geboren
- òf als de persoon en de moeder in Nederland zijn geboren en de vader buiten Europa is geboren.
De nieuwe herkomstindeling is in ODiN 2023 doorgevoerd in de verwerking, de weging en het databestand. In de StatLine-tabellen zal de variabele herkomst(land) met ingang van ODiN 2023 niet meer gepubliceerd worden. Bij ODiN 2024 wordt de indeling naar herkomstland ook doorgevoerd in de steekproeftrekking en de respondentbenadering.
3.1 Steekproeftrekking
In deze paragraaf staan de wijzigingen in de steekproeftrekking ten opzichte van ODiN 2022.
Wijzigingen meerwerk
Voor het meerwerk Noordvleugel is in 2023 een responswens binnen de gemeente Amsterdam gehanteerd voor het stadsdeel Zuidoost en voor het stadsgebied Weesp van elk 250 respondenten. In de steekproeftrekking is hiermee rekening gehouden.
3.2 Vragenlijst
De vragenlijst is niet gewijzigd ten opzichte van ODiN 2022.
3.3 Verwerkingsproces
In het verwerkingsproces zijn uiteraard wijzigingen doorgevoerd die vrijwel jaarlijks optreden zoals van jaartallen, gewijzigde regionale indelingen (waaronder gemeentelijke herindelingen en wijzigingen in het meerwerk), mutaties in treinstations en spoorwegverbindingen en dergelijke. Ook wijzigingen in de steekproeftrekking, de vragenlijst en het databestand hebben daar waar nodig geleid tot aanpassingen van het verwerkingsproces. Hieronder staan de wijzigingen in het proces beschreven waarvan de aard van de wijzigingen niet evident is.
Weging - regionale indelingen
De weegvariabelen met regionale indelingen in het weegmodel van ODiN 2023 zijn gewijzigd vanwege het toevoegen van twee oversamplingsgebieden: stadsgebied Weesp en stadsdeel Zuidoost. In de voorweging heeft het geleid tot het vervangen van de variabele oversampling51 door oversampling53. In de eindweging is de variabele Regio65 vervangen door Regio66 en de variabele Regio61 door Regio62 vanwege het wegnemen van Weesp uit de basisregio Gooi en Vechtstreek. Het gebruik van herkomstland (in plaats van herkomst) in het weegmodel heeft bij kruising met regio geleid tot een indeling in 55 gebieden (Regio55). Deze ingedikte indeling was nodig om voor elk gebied te zorgen voor voldoende waarnemingen per herkomstland.
Weging – voorweging
Net als voorgaande jaren wordt in de voorweging corrigeert voor verschillen in insluitkansen die met het steekproefontwerp te maken hebben en ook deels voor selectieve respons tussen de verschillende groepen. Zoals hiervoor al aangegeven is de regionale component met twee gebieden uitgebreid vanwege de wijzigingen in het meerwerk. Voor de periode-indeling is dit onderzoeksjaar een tweedeling toegepast op basis van het maandelijkse aantal respondenten. Januari, maart en november hadden relatief de hoogste aantallen respondenten, vandaar dat deze samen een periode vormen en de overige maanden deel uit maken van de tweede periode.
Weging – eindweging
In de eindweging is de variabele Herkomst3 vervangen door de variabele HerkLand3. Daartoe is ook de regio-variabele Regio55 gecreëerd.
3.4 Databestand
In deze paragraaf staan de belangrijkste wijzigingen in de codering en labels van het databestand ten opzichte van ODiN 2022 beschreven. Niet alle wijzigingen zijn beschreven: jaarlijkse wijzigingen in verband met het nieuwe kalenderjaar, gemeentelijke herindelingen en wijzigingen in treinstations zijn hieronder bijvoorbeeld niet opgenomen. Alle wijzigingen zijn uiteraard ook doorgevoerd in het codeboek.
Variabele HerkLand
De variabele Herkomst is vervangen door de variabele HerkLand (Herkomstland). Deze variabele kent de volgende indeling:
- Nederland
- Europa (excl. Nederland)
- Buiten-Europa (incl. onbekend)
Variabele BuurtAdam
De gemeente Amsterdam is overgestapt op een nieuwe indeling in wijken en buurten. Ook de codering van wijken buurten is aangepast. De codering is niet numeriek meer, maar is nu alfanumeriek. Deze wijziging is doorgevoerd in het gehele onderzoeksproces van ODiN 2023.
Variabelen MRA, VertMRA en AankMRA
De variabelen met de gebiedsindeling van het meerwerk Noordvleugel zijn aangepast vanwege de herindeling van de gemeenten Amsterdam en Weesp. Weesp is daarom uit de regio Gooi en Vechtstreek verwijderd en toegevoegd aan de gemeente Amsterdam1). In de indeling van de variabelen MRA, VertMRA en AankMRA wordt het stadsgebied Weesp voortaan vermeld onder het stadsdeel dat als laatste werd opgevoerd (stadsdeel Zuidoost op positie 7). Stadsgebied Weesp krijgt dus waarde 8 en alle gebieden buiten de gemeente Amsterdam schuiven daarom een waarde op. Daarmee is de indeling van de variabele MRA (Metropoolregio Amsterdam) met ingang van ODiN 2023 als volgt:
- Stadsdeel Centrum
- Stadsdeel Noord
- Stadsdeel West (incl. Westpoort)
- Stadsdeel Nieuw-West
- Stadsdeel Zuid
- Stadsdeel Oost
- Stadsdeel Zuidoost
- Stadsgebied Weesp
- Basisregio Waterland
- Basisregio Zaanstreek
- Basisregio IJmond
- Basisregio Zuid-Kennemerland
- Basisregio Meerlanden
- Basisregio Amstelland
- Basisregio Gooi en Vechtstreek
- Basisregio Almere + Zeewolde
- Basisregio Lelystad + Dronten
- Noord-Holland Noord – Regio Alkmaar
- Noord-Holland Noord – West-Friesland
- Noord-Holland Noord – Kop van Noord-Holland
- Urk & Noordoostpolder
- Rest Nederland
Bovenstaande wijziging is op dezelfde wijze ook doorgevoerd in de verplaatsingsvariabelen VertMRA en AankMRA.