3.2 Gronden van discriminatie

3.2.1 Totaalbeeld

Discriminatie kan op een of meerdere gronden zijn ervaren. Van de bevolking van 15 jaar en ouder voelden de meeste mensen (ruim 4 procent) zich gediscrimineerd op grond van hun ras of huidskleur. Dit is vergelijkbaar met 2021. Bijna 4 procent voelde zich gediscrimineerd op grond van hun nationaliteit, iets meer dan in 2021. Daarna volgt discriminatie op grond van man of vrouw zijn (3 procent). In 2021 was dit nog 2 procent, maar de formulering van het item was toen met ‘discriminatie op grond van geslacht’ iets anders. Discriminatie op grond van leeftijd of op grond van godsdienst of levensovertuiging werden beide door 2 procent ervaren. De overige gronden voor discriminatie werden door 1 procent of minder van de bevolking genoemd. 2 procent zei dat ze zich gediscrimineerd voelden op basis van een andere, niet nader genoemde grond. Dat is minder dan in 2021, maar hier speelt mee dat in 2023 de formulering van enkele gronden is gewijzigd en er gronden zijn toegevoegd. Ook kan het in 2021 gaan om discriminatie die ervaren werd als gevolg van coronamaatregelen. Uit cijfers van instanties die meldingen van discriminatie registreren blijkt dat een aanzienlijk deel van de meldingen in 2021 hiermee te maken had (Movisie en Art.1, 2024).

Van de gronden van discriminatie wordt een vijftal (ras/huidskleur, man of vrouw zijn, seksuele oriëntatie, leeftijd en godsdienst/levensovertuiging) in de paragrafen 3.2.2 tot en met 3.2.6 nader uitgesplitst naar bevolkingsgroepen. In paragraaf 3.2.7 wordt een voorbeeld gegeven hoe discriminatie op meerdere gronden tegelijk kan voorkomen.

3.2.2 Ras of huidskleur

Van de mensen die zelf in Nederland zijn geboren maar hun ouder(s) niet, geeft 13 procent aan zich gediscrimineerd te hebben gevoeld op grond van ras of huidskleur. Dat is hoger dan bij mensen die in het buitenland zijn geboren (11 procent). Mensen met een Nederlandse herkomst worden het minst vaak gediscrimineerd op grond van ras of huidskleur (1 procent).

Van de mensen met een herkomst buiten Nederland zijn het met name degenen met een herkomst buiten Europa die het vaakst aangeven zich gediscrimineerd te hebben gevoeld op basis van ras of huidskleur.

Nederlands-Surinaamse tweede generatie ervaart vaakst discriminatie op grond van ras/huidskleur

Bijna een derde van de mensen die zelf in Nederland zijn geboren, maar hun ouder(s) in Suriname voelde zich in 2023 gediscrimineerd op grond van hun ras of huidskleur. Ook mensen die in Suriname geboren zijn, geven met 23 procent relatief vaak aan dat zij zich gediscrimineerd hebben gevoeld. Vergelijkbare percentages worden gevonden voor mensen die in de Nederlandse-Cariben zijn geboren, en voor mensen die in Nederland geboren zijn maar hun ouder(s) in de Nederlandse Cariben, Marokko, overig Afrika of overig Azië.

3.2.3 Man of vrouw zijn

Van de mannen voelde 2 procent zich in 2023 gediscrimineerd op grond van hun man-zijn. Vrouwen krijgen vaker met dit soort discriminatie te maken; 4 procent heeft zich gediscrimineerd gevoeld op grond van hun vrouw-zijn. Van de non-binair/genderqueer personen geeft 15 procent dit aan.

Jongere vrouwen ervaren vaker discriminatie op grond van vrouw-zijn dan oudere vrouwen

Het zijn vooral jonge vrouwen⁵⁾ die zich gediscrimineerd hebben gevoeld op grond van hun vrouw-zijn. 7 procent van alle 15- tot 25-jarige en 25- tot 45-jarige vrouwen heeft zich in 2023 gediscrimineerd gevoeld op grond van hun vrouw-zijn tegen 1 procent van de vrouwen van 65 jaar of ouder.

3.2.4 Seksuele oriëntatie

Homoseksuele mannen (18 procent) en homoseksuele vrouwen (14 procent) voelen zich het vaakst gediscrimineerd op grond van hun seksuele oriëntatie. Van de bi-plus mannen en vrouwen gaat het om ongeveer 3 procent. Dat aandeel is lager dan bij homoseksuele mensen, maar nog altijd hoger dan bij heteroseksuele of aseksuele mensen (0,9 procent of lager).

3.2.5 Leeftijd

Het percentage dat zich in 2023 gediscrimineerd voelde op grond van leeftijd ligt bij de jongeren tussen de 15 en 25 jaar (2,5 procent) iets hoger dan bij de oudere leeftijdsgroepen (ongeveer 2 procent) (zie tabellenset).

3.2.6 Godsdienst of levensovertuiging

De verschillen in ervaren discriminatie naar geloof of levensovertuiging zijn relatief groot. Van de moslims voelde 16 procent zich gediscrimineerd op grond van hun geloof en van de joden 10 procent. Bij de hindoes ging het om 5 procent, en bij de protestanten en boeddhisten om 2 procent. Minder dan 1 procent van de rooms-katholieken en van de mensen zonder religie of levensbeschouwing voelde zich in 2023 gediscrimineerd op grond van hun godsdienst of levensbeschouwing (dan wel op grond van het niet hebben hiervan).

3.2.7 Ervaren discriminatie op meerdere gronden tegelijk

Mensen kunnen meerdere sociale identiteiten tegelijk hebben. Iemand kan zich bijvoorbeeld identificeren als man, oudere, Marokkaan en moslim. Op grond van een of meer van deze identiteiten kan discriminatie worden ervaren.

Het percentage dat zich op meerdere gronden gediscrimineerd heeft gevoeld is iets hoger dan het percentage dat op één grond discriminatie heeft ervaren, namelijk 6 tegen 5 procent. 3 procent kreeg te maken met discriminatie op twee gronden, 2 procent met discriminatie op drie gronden en 1 procent met discriminatie op vier of meer gronden. Combinaties die relatief vaak voorkomen zijn discriminatie op grond van ras/huidskleur en nationaliteit, discriminatie op grond van ras/huidskleur en man of vrouw zijn, discriminatie op grond van geslacht en leeftijd, en discriminatie op grond van ras/huidskleur, nationaliteit en godsdienst.

Nadere analyse wijst uit dat bijvoorbeeld moslims zich ongeveer even vaak gediscrimineerd voelden op grond van hun ras/huidskleur en nationaliteit als op grond van hun geloof. Dit geldt eveneens voor de joden. Hindoes ervoeren meer discriminatie op grond van ras/huidskleur dan op grond van nationaliteit. Nog minder vaak ervoeren ze godsdienstdiscriminatie. Ook boeddhisten voelden zich vaker gediscrimineerd op grond van ras/huidskleur en nationaliteit dan op grond van hun godsdienst. Ook kregen ze naar eigen zeggen vaker te maken met discriminatie op grond van hun man of vrouw zijn dan met godsdienstdiscriminatie.