2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar gepresenteerd. De ODiN-bestanden van 2019, 2020, 2021 en 2022 bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only).

Bij het vergelijken van de cijfers in dit hoofdstuk dient rekening te worden gehouden met het feit dat het aantal kilometers per jaar afhankelijk is van het aantal dagen van het jaar (schrikkeljaren), maar dat dit bijvoorbeeld ook afhankelijk kan zijn van het aantal doordeweekse dagen, weekenddagen en werkdagen in een jaar (zie bijlage C voor een overzicht met de verschillen per jaar).

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland inclusief binnenlandse vakanties en serieverplaatsingen voor alle dagen van de week naar vervoerwijze. Zoals gebruikelijk bij ODiN zijn de cijfers exclusief (beroepsmatig) wegvervoer met vrachtwagens. De doelpopulatie bestaat uit inwoners van 6 jaar of ouder van het rapportagegebied Noordvleugel in particuliere huishoudens. De reizigerskilometers zijn gebaseerd op de ritafstanden³⁾.

Het totale aantal reizigerskilometers in het rapportagegebied Noordvleugel is in 2022 in vergelijking met ODiN 2021 significant toegenomen met ruim 2,8 miljard kilometer. Door de toename met 12 procent bedraagt de totale vervoersprestatie in Noordvleugel in 2022 bijna 26 miljard reizigerskilometers. Dat is significant minder (-11 procent) dan in 2019 toen er nog geen mobiliteitsbeperkende overheidsmaatregelen van kracht waren om de gevolgen en uitbreiding van de coronapandemie te beperken.

De vervoersprestatie met de trein is met een derde toegenomen van 2021 naar 2022 (34 procent, significant). Ook de vervoersprestatie met bus/tram/metro is in 2022 significant toegenomen met ruim een derde (37 procent). Met een toename van 12 procent ten opzichte van 2021, is de vervoersprestatie met de fiets door inwoners van Noordvleugel in 2022 eveneens significant toegenomen. De vervoersprestatie voor lopen is in 2022 significant afgenomen met 9 procent vergeleken met 2021.

De totale vervoersprestatie was in Noordvleugel in 2022 significant lager dan in 2019 (-11 procent). De vervoersprestatie van de openbaar vervoermodaliteiten is in 2022 ook significant lager dan in 2019. De vervoersprestatie van de trein in 2022 verschilt ruim 41 procent met 2019 en de vervoersprestatie met ‘bus, tram en metro’ verschilt bijna een derde (-32 procent) met 2019. Het totaal aantal kilometers dat is gelopen door de inwoners van Noordvleugel is in 2022 ruim een derde hoger dan in 2019 (34 procent, significant).

Er was in 2022 geen verschil in de vervoersprestatie van personenauto als bestuurder, personenautopassagier, brom- en snorfiets, en ‘overig’ van inwoners van Noordvleugel ten opzichte van 2021. Ten opzichte van 2019 was er geen significant verschil tussen de vervoersprestatie van personenauto als bestuurder, personenauto als passagier, brom-/snorfiets, fiets en ‘overig inclusief bestelauto’ met 2022. Behoudens de resultaten met betrekking tot de vervoersprestatie met de auto (als bestuurder en als passagier) waarbij geen significante verschillen zijn gevonden van 2021 naar 2022 en ook niet van 2022 met 2019, komen deze bevindingen in grote lijnen overeen met het landelijke beeld.

Tabel 2.2 bevat de reguliere reizigerskilometers van 2019, 2020, 2021 en 2022 onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers uit tabel 2.2 in 2022 is -825 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2021 was het aantal kilometers afgelegd tijdens serieverplaatsingen 1,43 miljard en in 2019 736 miljoen.

De afname van het aantal reizigerskilometers gemaakt tijdens serieverplaatsingen van 2022 ten opzichte van 2021 is ook waargenomen bij de landelijke analyse. Uit een extra analyse uitgevoerd op landelijk niveau bleek dat er een significante afname had plaatsgevonden in kilometers van serieverplaatsingen met de bestelauto. Aangezien bestelauto’s tijdens serieverplaatsingen veelal gebruikt worden voor het halen en brengen van goederen, is een afname aannemelijk. Uit andere CBS-onderzoeken volgt dat de Nederlander in 2022 minder goederen online koopt en dat de omzet van de internetverkopen in 2022 is afgenomen met 5,8 procent in vergelijking met 2021 (CBS 2022a en CBS 2022b). Mogelijk speelt dit ook in het rapportagegebied Noordvleugel.

Uit de gegevens in tabel 2.2 volgt dat het totale aantal reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van Noordvleugel van 2022 op 2021 significant is toegenomen met 13 procent tot bijna 25 miljard kilometer.

Uit de verdeling naar vervoerwijze blijkt dat ook het aantal reizigerskilometers voor een deel van de in de tabel onderscheiden vervoerwijzen significant is toegenomen.

In 2022 is het aantal reguliere reizigerskilometers gereden door bestuurders van een personenauto bijna 11,6 miljard. Dat is een significante toename van 11 procent. De reizigerskilometers met trein en ‘bus, tram en metro’ zijn beide significant toegenomen met ruim een derde. Ook bij de fiets is het aantal reizigerskilometers significant toegenomen ten opzichte van 2021, en wel met 12 procent. Lopen is daarentegen met -9 procent significant afgenomen in deze periode.

Het verschil in reguliere reizigerskilometers tussen 2022 en 2019 was voor drie vervoerwijzen en het ‘totaal vervoermiddelen’ significant. Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers was in 2022 ruim een tiende deel lager dan in 2019 (-11 procent). Het aantal reizigerskilometers afgelegd met trein en ‘bus, tram en metro’ was respectievelijk 42 en 32 procent lager dan in 2019.

Uitzondering op al deze afnames is ‘lopen’. Het aantal kilometers te voet was zowel in 2020 als in 2021 significant toegenomen ten opzichte van 2019. In 2022 is het aantal lopend afgelegde kilometers na twee jaren van toename, afgenomen. Ook na deze afname is in 2022 het aantal loopkilometers ruim een derde hoger dan in 2019 (35 procent). Er is geen significant verschil tussen 2019 en 2022 in afgelegde kilometers voor de modaliteiten personenautobestuurder, autopassagier, brom-/snorfiets, fiets en ‘overig inclusief bestelauto’.

In tabel 2.3a en 2.3b zijn de reizigerskilometers uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. In 2022 is het aantal kilometers met niet-beroepsmatige motieven significant toegenomen met 13 procent vergeleken met 2021. Dat is een toename van ruim 2,9 miljard reizigerskilometers. Ten opzichte van 2019 is het aantal afgelegde kilometers dat een niet-beroepsmatig motief heeft 10 procent lager (significant).

De kilometers met alleen beroepsmatige motieven in 2022 zijn niet significant gewijzigd ten opzichte van 2021, maar verschillen wel significant met 2019. Vergeleken met 2019 zijn de reizigerskilometers met enkel beroepsmatige motieven lager (-39 procent). Het aandeel enkel beroepsmatig gemaakte reguliere reizigerskilometers is klein. In ODiN 2022 bedroeg dit 2,2 procent, in ODiN 2021 was dit 2,7 procent van de totale reguliere reizigerskilometers en in 2020 was dit aandeel 2,9 procent.

Gelet op de verdeling van de reguliere niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze blijkt uit de gegevens van tabel 2.3a dat het aantal afgelegde reizigerskilometers door inwoners van Noordvleugel in 2022 voor de meeste vervoerwijzen significant is gewijzigd. Het aantal reizigerskilometers van de personenauto als bestuurder is 11 procent hoger dan in 2021. De reizigerskilometers met de trein en met de modaliteitengroep ‘bus, tram en metro’ zijn beide toegenomen met respectievelijk, 35 en 34 procent . Ook zijn er meer kilometers per fiets afgelegd, namelijk 12 procent meer in 2022 dan in 2021 (significant). De kilometers voor de modaliteit lopen zijn met (-9 procent) afgenomen in 2022 vergeleken met een jaar eerder.

Vergeleken met 2019 blijkt dat het aantal kilometers afgelegd voor niet-beroepsmatige motieven met de trein en met ‘bus, tram en metro’ significant lager was dan in 2019 (achtereenvolgens -41 procent en -33 procent). Het aantal reizigerskilometers dat lopend is afgelegd, was in 2022 significant hoger dan in 2019 (35 procent).

Verder blijkt uit tabel 2.3b met beroepsmatig gereden kilometers in 2022, dat het aantal respondenten voor de categorieën ‘trein/bus/tram/metro', 'bestelauto' en 'overig' te klein is (minder dan 50) of de relatieve marge te groot is (meer dan 50%) om van een betrouwbaar cijfer te kunnen spreken. Daarom is bij deze waarden een punt gezet. Voorts zijn er geen significante verschillen gevonden met betrekking tot enkel beroepsmatig afgelegde reizigerskilometers binnen de vervoerwijzen tussen 2022, 2021 en 2020 en ook niet van 2022 vergeleken met 2019. Enkel het ‘totaal’ aan reizigerskilometers gemaakt voor beroepsmatige motieven is in 2022 significant lager dan in 2019 (-39 procent).

De tabellen 2.4 bevatten reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. In 2021 waren er 261 doordeweekse dagen. De 'doordeweekse' reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen.

Uit deze resultaten volgt dat in ODiN 2022 op doordeweekse dagen bijna 17,3 miljard reguliere reizigerskilometers zijn afgelegd in Nederland door bewoners van 6 jaar of ouder wonende in Noordvleugel. Dat is significant meer dan in 2021. Ten opzichte van 2021 is het aantal doordeweekse reguliere reizigerskilometers toegenomen met 12 procent.

Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit reguliere reizigerskilometers gemaakt voor beroepsmatige motieven in 2021 op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is gebaseerd op slechts 22 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden.

Uit tabel 2.4b blijkt dat het totaal aantal reguliere kilometers voor niet-beroepsmatige motieven op doordeweekse dagen eveneens significant is toegenomen met 13 procent in 2022 in vergelijking met 2021.

Gelet op de verdeling naar vervoerwijze van reizigerskilometers afgelegd op doordeweekse dagen naar: totaal ‘alle motieven’ (tabel 2.4a) en naar totaal ‘niet-beroepsmatige motieven’ (tabel 2.4b). blijkt dat trein significant is toegenomen vergeleken met een jaar eerder (tabel 2.4a: 37 procent, tabel 2.4b: 39 procent). Ook ‘bus, tram en metro’ in 2022 zijn significant toegenomen ten opzichte van 2021 (in zowel tabel 2.4a als in tabel 2.4b: 34 procent). Dit geldt ook voor de reizigerskilometers die fietsend zijn afgelegd (tabel 2.4a: 13 procent, tabel 2.4b: 14 procent). Significant afgenomen van 2021 naar 2022 is het aantal kilometers ‘lopen’ voor totaal ’alle motieven’ en ook lopen voor ’niet-beroepsmatige motieven’ (beide, -10 procent).

Uit een vergelijking van de gegevens van 2022 en 2019 in tabellen 2.4a en 2.4b blijkt dat het aantal kilometers op doordeweekse dagen voor niet-beroepsmatige motieven significant lager is in 2022 (tabel 2.4a: -14 procent) dan in 2019.

Het totaal aantal treinreizigerskilometers van inwoners van Noordvleugel is op doordeweekse dagen voor zowel ‘alle motieven’ als voor ‘niet-beroepsmatige motieven’ significant lager in 2022 dan in 2019 (tabel 2.4a: -42 procent, tabel 2.4b: -41 procent). In 2022 zijn ook minder reizigerskilometers gemaakt met ‘bus, tram en metro’ verdeeld naar ‘alle motieven’ en naar ‘niet-beroepsmatige motieven’ dan in 2019 (tabel 2.4a: -35 procent, tabel 2.4b: -36 procent).

Op een brom- of snorfiets zijn ook significant minder reizigerskilometers gemaakt vergeleken met 2019. Deze bedroegen in 2022 meer dan een derde minder dan in 2019 (tabel 2.4a: -38 procent, tabel 2.4b: -39 procent). Het aantal kilometers te voet tussen 2022 en 2019 is daarentegen significant hoger (tabel 2.4a: 32 procent, tabel 2.4b: 33 procent).

Tabellen 2.5 bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten namelijk de resultaten op werkdagen, dat wil zeggen de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag met uitzondering van feestdagen. Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in de tabellen 2.5a en de tabellen 2.4a is het aantal kilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen. Dit verschil (gebaseerd op 105 respondenten) bedraagt in 2022 circa 330 miljoen kilometers ofwel bijna 2 procent van de kilometers op doordeweekse dagen.

In het rapportagegebied Noordvleugel is het verschil tussen de schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b gebaseerd op alle motieven enerzijds en de niet-beroepsmatige motieven anderzijds. Dit verschil is gebaseerd op slechts 21 waarnemingen. Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden.

Het totaal aantal reizigerskilometers op werkdagen voor ‘alle motieven’ (tabel 2.5a) als ook het aantal reizigerskilometers op werkdagen voor ‘niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.5b) is in 2022 met respectievelijk 13 procent en 14 procent significant toegenomen ten opzichte van 2021. Daarnaast is het aantal reizigerskilometers op werkdagen voor zowel álle motieven (tabel 2.5a) als ook voor enkel niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.5b) significant toegenomen voor de OV-modaliteiten: trein (tabel 2.5a: 41 procent, tabel 2.5b: 42 procent) en ‘bus, tram en metro’ (tabel 2.5a: 34 procent, tabel 2.5b: 33 procent). Daarnaast is op werkdagen voor alle motieven in het algemeen alsook voor enkel ‘niet-beroepsmatige’ motieven het aantal reizigerskilometers met de fiets door inwoners van Noordvleugel van 6 jaar of ouder significant toegenomen met 13 procent. Ook op werkdagen zien we dat het aantal kilometers te voet significant is afgenomen met een tiende voor zowel ‘alle motieven’ als ook voor ‘niet-beroepsmatige motieven’.

Ten opzichte van 2019 zijn er in ODiN 2022 voor de meeste vervoerwijzen significante verschillen gevonden in het aantal afgelegde reizigerskilometers op werkdagen voor zowel ‘alle motieven’ als ‘niet-beroepsmatige motieven’. De afgelegde reizigerskilometers op werkdagen zijn in 2022 significant lager dan in 2019 voor de modaliteiten: trein (-41 procent voor ‘alle motieven’, -40 procent voor ‘niet-beroepsmatige motieven’), ’bus, tram en metro’ (-35 procent voor ‘alle motieven’, -36 procent voor ‘niet-beroepsmatige motieven’), brom- en snorfiets (-37 procent voor ‘alle motieven’ en -39 procent voor niet-beroepsmatige motieven). Uitzondering vormt het aantal kilometers ‘lopen’ op werkdagen. Dit is in 2022 significant hoger dan in 2019; 31 procent voor ‘alle motieven’ en ook 31 procent voor niet-beroepsmatige motieven.

In de tabellen 2.6 zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van Noordvleugel binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b bevat cijfers voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen).

In ODiN 2022 en 2021 is 68 procent van alle reguliere reizigerskilometers gemaakt door inwoners van Noordvleugel van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen, in ODiN 2020 en ODiN 2019 was dat 69 procent.

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers gemeten over alle dagen van de week was met bijna 25 miljard kilometer significant hoger (13 procent) in ODiN 2022 dan in ODiN 2021.

Voor alle dagen van de week (tabel 2.6a) blijkt dat er voor drie afzonderlijke motieven een significante toename van het aantal reizigerskilometers was in 2022 ten opzichte van 2021. Dit gold voor de motieven ‘Van en naar het werk’ (18 procent), ‘Zakelijk en beroepsmatig’ (45 procent) en ‘Onderwijs of cursus volgen’ (68 procent). Het aantal reizigerskilometers gemaakt voor het motief ‘Diensten en verzorging’ daalde in die periode significant met ruim een kwart.

Op werkdagen (tabel 2.6b) is in 2022 vergeleken met 2021 het aantal reizigerskilometers voor dezelfde drie motieven significant toegenomen. Kilometers afgelegd voor ‘Diensten en verzorging’ op werkdagen verschillen in tegenstelling met ‘alle dagen’ niet significant tussen 2021 en 2022.

Hoe staat het met de verschillen tussen 2022 en 2019 op ‘alle dagen’ en op werkdagen? Vergeleken met 2019 blijkt dat in 2022 het aantal reguliere reizigerskilometers overbrugd door inwoners van Noordvleugel op ‘alle dagen’ (tabel 2.6a) enkel voor het motief ‘Van en naar het werk’ significant lager ligt dan in 2019 (-29 procent). Op werkdagen is het aantal reizigerskilometers voor het motief ‘Van en naar het werk’ ook 29 procent lager dan in 2019. Daarnaast is voor ‘Diensten en verzorging’ het aantal reizigerskilometers op werkdagen 30 procent lager dan in 2019.