Auteur: Moniek Coumans, Elise van Muiswinkel
Zingeving

Technische toelichting

In deze technische toelichting wordt ingegaan de operationalisatie en meting van zingeving en de gebruikte analysetechnieken. 

Zingeving

Zingeving is aan de hand van verschillende variabelen uitgevraagd in het ad hoc blok zingeving. Dit zijn variabelen over algemene zingeving en over dimensies van zingeving. Achtergrondvariabelen (geslacht, leeftijd, migratieachtergrond en onderwijsniveau) en vragen over sport en gezondheid zijn uitgevraagd in andere blokken in de enquête. Inkomen, regionale gegevens (de mate van stedelijkheid, landsdeel en provincie), de positie in het huishouden en burgerlijke staat zijn verkregen uit registerdata, waar de enquêtegegevens mee verrijkt zijn. 

Niet alle vragen zijn gesteld aan alle respondenten. Tabel 1 geeft per dimensie van zingeving weer welke items met bijbehorende categorieën uitgevraagd zijn aan welke respondenten. 

1. Dimensies van zingeving en bijbehorende variabelen en antwoord- categorieën Dimensie Zingeving algemeen Sociaal Persoonlijke ontwikkeling Religie/spiritualiteit Transcendentie Oorspronkelijke uitgevraagde categorieën 1. Helemaal mee eens 2. Mee eens 3. Niet mee eens, niet mee oneens 4. Mee oneens 5. Helemaal mee oneens 1. Heel belangrijk 2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 1. Heel belangrijk 2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 6. Niet van toepassing 1. Heel belangrijk 2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 1. Heel belangrijk 2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 1. Dagelijks 2. Wekelijks 3. Maandelijks 4. Minder dan maandelijks 5. Nooit Onderwerp/item De mate waarin men het leven de moeite waard vindt De mate waarin men het gevoel heeft iets bij te dragen aan de samenleving Het belang van sociaal contact Het belang van contact met gezinsleden of huisgenoten Het belang van contact met andere familieleden Het belang van contact met vrienden Het belang van contact met buren Het belang van sociaal contact van activiteiten van sport- of hobby- verenigingen Het belang van sociaal contact van activiteiten zoals het bezoeken van een concert, het theater of een museum Het belang van sociaal contact van activiteiten zoals het bezoeken van een sportwedstrijd of samen naar een wedstrijd kijken Het belang van persoon- lijke ontwikkeling Het belang van het opdoen van nieuwe kennis Het belang van het over- dragen van kennis Het opdoen van nieuwe ervaringen Het aangaan van uitdagingen Het belang van religie/ spiritualiteit De frequentie van kippenvelmomenten Uitgevraagd bij Iedereen Iedereen Huishouden bestaat uit meer dan 1 persoon Niet gesteld aan mensen die aangaven zelden contact te hebben met familieleden Niet gesteld aan mensen die aangaven zelden contact te hebben met vrienden Alleen gesteld aan mensen die aangaven weleens deel te nemen aan activiteiten van een of meerdere verenigingen; Niet gesteld aan mensen die sociale contacten niet belangrijk vinden Iedereen Iedereen Iedereen1. Dimensies van zingeving en bijbehorende variabelen en antwoord-categorieënDimensieZingeving algemeenSociaalPersoonlijke ontwikkelingReligie/spiritualiteitTranscendentieOorspronkelijke uitgevraagde categorieën1. Helemaal mee eens 2. Mee eens 3. Niet mee eens, niet mee oneens 4. Mee oneens 5. Helemaal mee oneens1. Heel belangrijk 2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk1. Heel belangrijk2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 6. Niet van toepassing 1. Heel belangrijk2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 1. Heel belangrijk2. Belangrijk 3. Een beetje belangrijk 4. Niet belangrijk 5. Helemaal niet belangrijk 1. Dagelijks 2. Wekelijks 3. Maandelijks 4. Minder dan maandelijks 5. Nooit Onderwerp/itemDe mate waarin menhet leven de moeite waard vindtDe mate waarin men het gevoel heeft iets bij te dragen aan de samenlevingHet belang van sociaal contactHet belang van contact met gezinsleden of huisgenotenHet belang van contact met andere familieledenHet belang van contact met vriendenHet belang van contact met burenHet belang van sociaal contact van activiteiten van sport- of hobby-verenigingenHet belang van sociaal contact van activiteiten zoals het bezoeken van een concert, het theater of een museumHet belang van sociaal contact van activiteiten zoals het bezoeken van een sportwedstrijd of samen naar een wedstrijd kijkenHet belang van persoon-lijke ontwikkelingHet belang van het opdoen van nieuwe kennisHet belang van het over-dragen van kennisHet opdoen van nieuwe ervaringenHet aangaan van uitdagingenHet belang van religie/spiritualiteitDe frequentie van kippenvelmomentenUitgevraagd bijIedereenIedereenHuishouden bestaat uit meer dan 1 persoonNiet gesteld aan mensen die aangaven zelden contact te hebben met familieleden Niet gesteld aan mensen die aangaven zelden contact te hebben met vrienden Alleen gesteld aan mensen die aangaven weleens deel te nemen aan activiteiten van een of meerdere verenigingen; Niet gesteld aan mensen die sociale contacten niet belangrijk vinden IedereenIedereenIedereen
 

Vraagteksten met betrekking tot zingeving

Algemene zingeving
Tot slot nog enkele vragen over wat u belangrijk vindt in uw leven. Wilt u voor de volgende stellingen aangeven in hoeverre u het hiermee eens of oneens bent?
Ik vind mijn leven de moeite waard.
Ik heb het gevoel dat ik iets bijdraag aan de samenleving.

Belang sociaal contact
In hoeverre zijn uw sociale contacten en relaties belangrijk in uw leven?

Kunt u voor de volgende personen aangeven in hoeverre zij belangrijk zijn voor uw sociale leven?

Uw gezinsleden of huisgenoten
Uw familieleden
Uw vrienden
Uw buren en buurtgenoten

Belang sociaal contact bij activiteiten
Kunt u voor de volgende activiteiten aangeven in hoeverre het daarbij horende sociale contact met anderen belangrijk voor u is?
Kunt u voor de volgende activiteiten aangeven in hoeverre het daarbij horende sociale contact met anderen belangrijk voor u is?
Activiteiten van sport- of hobbyverenigingen
Activiteiten zoals het bezoeken van een concert, het theater of een museum
Activiteiten zoals het bezoeken van een sportwedstrijd of samen met anderen naar een wedstrijd kijken 

Persoonlijke ontwikkeling
De volgende vraag gaat over persoonlijke ontwikkeling. Denk hierbij aan het leren van nieuwe dingen, het opdoen van nieuwe ervaringen en het aangaan van uitdagingen.

In hoeverre is persoonlijke ontwikkeling belangrijk voor u?
Kunt u voor de volgende zaken aangeven in hoeverre dit belangrijk voor u is?
Kunt u voor de volgende zaken aangeven in hoeverre dit belangrijk voor u is?)
Het opdoen van nieuwe kennis
Het overdragen van mijn kennis op anderen
Het opdoen van nieuwe ervaringen
Het aangaan van uitdagingen

Religie/spiritualiteit
In hoeverre is religie of spiritualiteit belangrijk voor u?

Transcendentie/kippenvelmomenten
Mensen kunnen geraakt of ontroerd worden door vaak kleine en bijzondere dingen in het leven. Er wordt dan wel eens gesproken over een kippenvelmoment. 

Hoe vaak maakt u gemiddeld dit soort momenten mee?

Vraagteksten subjectief welzijn

Geluk
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u uzelf een gelukkig mens vindt? Een 1 staat voor volledig ongelukkig en 10 voor volledig gelukkig.

Tevredenheid
Kunt u op een schaal van 1 tot en met 10 aangeven in welke mate u tevreden bent met het leven dat u nu leidt? Een 1 staat voor volledig ontevreden en 10 voor volledig tevreden.

Een score van 1 tot en met 4 wordt geclassificeerd als ongelukkig/ontevreden. Een score van 5 of 6 wordt geclassificeerd als niet gelukkig, niet ongelukkig. Bij een score van 7 tot en met 10 wordt iemand als is als gelukkig/tevreden beschouwd. Deze categorisering voor geluk en tevredenheid is onderzocht en gevalideerd in eerder onderzoek (Van Beuningen, Van der Houwen en Moonen, 2014). In dit rapport wordt de groep die een 7 of hoger scoort (gelukkig/tevreden) afgezet tegen de groep die lager scoort dan een 7 (overig). 

Statistische analyses 

Bij het verkrijgen van overzicht en percentages voor antwoordcategorieën is gebruik gemaakt van frequentietabellen. De variabelen met betrekking tot zingeving zijn gedichotomiseerd, waarbij de ene categorie beslaat de mensen die het (helemaal) eens zijn met de stelling (1), de andere categorie de overige mensen (0). 
Voor de variabelen over de dimensies van zingeving beslaat de ene categorie de mensen die het domein (heel) belangrijk vinden (1) en de andere categorie de overige mensen (0). In het geval van kippenvel is er een variabele gemaakt met aan de ene kant maandelijks (1) en aan de andere kant minder dan maandelijks (0). Aanvullend zijn enkele analyses uitgevoerd op de groep die minstens wekelijks (1) een dergelijk moment ervoer ten opzichte van de groep mensen die dat minder vaak meemaakte (0). 

Met behulp van bivariate analyses (kruistabellen en enkelvoudige logistische regressieanalyses) is gekeken naar eventuele samenhang tussen variabelen. Bij de kruistabellen werd gekeken naar de Chi kwadraat toets en bij de logistische regressieanalyses naar de Odds Ratio (OR). Een OR groter dan 1 geeft een positieve samenhang weer. In het geval van sociale contacten betekent dit bijvoorbeeld dat mensen die deze contacten belangrijk vinden het leven vaker de moeite waard vinden dan mensen die deze contacten minder belangrijk vinden. Bij een OR kleiner dan 1 is er sprake van een negatieve samenhang tussen variabelen. Het gebruikte statistische significantieniveau is 0,05 procent. Met behulp van meervoudige logistische regressieanalyse is nagegaan of een samenhang intact blijft als rekening wordt gehouden met verschillen in achtergrondvariabelen. Deze correctie omvatte standaard geslacht, leeftijd, opleidingsniveau en inkomen. 

De indeling in de verschillende dimensies van zingeving is vooral gekozen op basis van inhoudelijke en conceptuele overwegingen en niet op basis van schaalanalyses. De schaalanalyses zijn wel uitgevoerd om de interne consistentie binnen de (sub-)dimensies te onderzoeken. De interne consistentie voor het belang van sociale contacten was laag (5 items; α = 0,417). Dit gold ook voor het belang van sociaal contact bij verschillende activiteiten (3 items; α = 0,438). Echter, voor beide subdimensies was het aantal items laag wat sowieso leidt tot een lagere interne consistentie. De items hebben ook betrekking op verschillende vormen van contact en diverse activiteiten die niet altijd samen hoeven te gaan, maar wel relevant zijn om deze dimensie meer in de breedte te onderzoeken. 
Voor persoonlijke ontwikkeling liet de schaal een relatief hoge interne consistentie zien (5 items; α = 0,785). De schaalconstructies zijn in het onderzoek niet verder gebruikt, omdat er specifiek interesse was in de aparte aspecten van de verschillende dimensies van zingeving en er ook verschillen te zien zijn voor de verschillende aspecten.