2. Reizigerskilometers

In dit hoofdstuk worden reizigerskilometers per jaar gepresenteerd. De ODiN-bestanden bevatten de totale reizigerskilometers van inwoners van 6 jaar of ouder in particuliere huishoudens in Nederland gebaseerd op uitvraag via internet (cawi-only). 

De totale vervoersprestatie in tabel 2.1 betreft alle reizigerskilometers per jaar in Nederland van inwoners in particuliere huishoudens van de regio MRDH van 6 jaar of ouder voor alle dagen van de week. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie²⁾. De totale vervoersprestatie omvat zowel reizigerskilometers van reguliere verplaatsingen als van serieverplaatsingen: 

Totale vervoersprestatie = reizigerskilometers reguliere verplaatsingen + reizigerskilometers serieverplaatsingen

Daarbij zijn serieverplaatsingen clusters van 3 of meer achtereenvolgende verplaatsingen met altijd een werkgerelateerd motief (dat zijn de twee motieven: 'Van en naar het werk' en 'Zakelijk en beroepsmatig')³⁾. Zo'n cluster van verplaatsingen dat een serieverplaatsing vormt is in de vragenlijst als een geheel uitgevraagd.

Reguliere verplaatsingen bevatten zowel verplaatsingen met werkgerelateerde motieven (de twee hierboven genoemde motieven) als verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven (zoals 'Onderwijs of cursus volgen' en 'Winkelen en boodschappen doen'). De verplaatsingen met werkgerelateerde motieven die behoren tot de reguliere verplaatsingen zijn enkel afzonderlijk uitgevraagde verplaatsingen en dus niet de clusters van 3 of meer opeenvolgende werkgerelateerde verplaatsingen die als een geheel zijn uitgevraagd (de serieverplaatsingen).

Het werkgerelateerde motief 'Zakelijk en beroepsmatig' is te splitsen in een deel 'Zakelijk' en een deel 'Beroepsmatig'. In dit hoofdstuk is een aantal tabellen met reguliere reizigerskilometers opgedeeld naar het motief 'Beroepsmatig':

Reguliere reizigerskilometers = beroepsmatige reguliere reizigerskilometers + niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers

Beroepsmatige reguliere reizigerskilometers zijn afgesplitst van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'. Niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers bevatten dus alle reguliere verplaatsingen met niet-werkgerelateerde motieven plus de kilometers van reguliere verplaatsingen met het motief 'Van en naar het werk' en het deel 'Zakelijk' van het motief 'Zakelijk en beroepsmatig'.

In ODiN worden reizigerskilometers ten behoeve van en tijdens binnenlandse vakanties bij de reguliere verplaatsingen meegeteld. Wegvervoer (beroepsmatig) met vrachtwagens behoort niet tot de scope van het onderzoek en is dus geen onderdeel van de cijfers. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers zijn de afstanden gebaseerd op de ritinformatie.

De vervoersprestatie in tabel 2.1 is uitgesplitst naar vervoerwijze. Zoals gebruikelijk voor de reizigerskilometers in ODiN zijn de afstanden gebaseerd op ritinformatie. Het totale aantal reizigerskilometers in de metropoolregio Rotterdam Den Haag is in 2020 in vergelijking met ODiN 2019 significant gedaald met ruim 8,3 miljard kilometer. Door de daling met een derde bedraagt de totale vervoersprestatie in de metropoolregio in 2020 ruim 16,8 miljard reizigerskilometers. Voor alle modaliteiten behalve lopen is de vervoersprestatie significant gedaald. Lopen is door de inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag in 2020 juist significant toegenomen met 15 procent ten opzichte van 2019. Dit komt in grote lijnen overeen met het landelijke beeld.

De verhoudingsgewijs sterkste daling van 2020 op 2019 komt voor bij het openbaar vervoer en bij de vervoersprestatie van de overige vervoerwijzen inclusief de bestelauto. De vervoersprestatie van de trein daalde in 2020 significant met 69 procent, en ook bus, tram en metro (-61 procent) en de overige vervoerwijzen (-44 procent) daalden elk significant in vergelijking met 2019.

De vervoersprestatie van de personenauto als bestuurder is eveneens significant gedaald met 26 procent, en die van de personenautopassagiers daalde ook significant met 29 procent ten opzichte van een jaar eerder. Ook het aantal kilometers op de fiets daalde in 2020 significant, maar minder dan openbaar vervoer en auto. Bewoners van de metropoolregio fietsten 14 procent minder kilometers dan in 2019. 

In tabel 2.2a en 2.2b zijn de reizigerskilometers weergegeven uitgesplitst naar enerzijds niet-beroepsmatige reguliere reizigerskilometers en anderzijds beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. 

In 2020 is het aantal kilometers met niet-beroepsmatige motieven significant gedaald met 33 procent vergeleken met 2019. De kilometers met beroepsmatige motieven zijn sterker afgenomen ten opzichte van 2019, namelijk met 37 procent. Het aandeel enkel beroepsmatig gemaakte reguliere reizigerskilometers is klein. In ODiN 2019 bedroeg dit 3,5 procent van de totale reizigerskilometers, in 2020 is dit aandeel 3,2 procent.

Het aantal niet-beroepsmatig gemaakte reizigerskilometers in 2020 is ten opzichte van 2019 afgenomen met bijna 8 miljard, het aantal beroepsmatig afgelegde reizigerskilometers is afgenomen met 323 miljoen. 

Gelet op de verdeling van de reguliere niet-beroepsmatige kilometers naar vervoerwijze blijkt uit de gegevens van tabel 2.2a dat voor bijna alle vervoerwijzen het aantal kilometers significant is gedaald. Uitzondering hierop is ’lopen’ dat significant is toegenomen met 16 procent. 

De mate waarin de significante afname (bij lopen toename) in kilometers in 2020 bij de diverse vervoerwijzen heeft plaatsgenomen komt grotendeels overeen met de dalingen in tabel 2.1 (totale vervoersprestatie). 

Verder blijkt uit tabel 2.2b met de beroepsmatig gereden kilometers dat het aantal respondenten voor de categorieën 'trein/bus/tram/metro', ‘fiets en lopen’, 'bestelauto' en 'overig' het aantal respondenten te klein is (minder dan 50) of de relatieve marge te groot is (50 procent of meer) om van een betrouwbaar cijfer te kunnen spreken. Daarom is bij deze waarden een punt gezet. 

Tabel 2.3 bevat de reguliere reizigerskilometers van 2019 en 2020 onderverdeeld naar vervoerwijze. Het verschil tussen de totale vervoersprestatie in tabel 2.1 met het totaal aantal reizigerskilometers uit tabel 2.3 in 2020 is bijna 69 miljoen kilometers afgelegd tijdens (werkgerelateerde) serieverplaatsingen. Deze worden immers alleen bij de totale vervoersprestatie meegeteld in tabel 2.1. In 2019 was het aantal kilometers afgelegd tijdens serieverplaatsingen 93 miljoen.

De totale reizigerskilometers in tabel 2.3 gemaakt door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag zijn van 2019 op 2020 significant afgenomen met bijna een derde tot bijna 16,8 miljoen kilometer. 

Uit de verdeling naar vervoerwijze blijkt dat ook het aantal reizigerskilometers voor alle onderscheiden vervoerwijzen significant is afgenomen, behalve voor ‘lopen’. Het aantal reguliere kilometers te voet is in 2020 significant toegenomen met 15 procent in vergelijking met een jaar eerder.

Voor de personenauto als bestuurder en de personenauto als passagier is het aantal reguliere reizigerskilometers significant afgenomen met ruim een kwart (respectievelijk -26 procent en -29 procent). 

Het aantal reguliere kilometers met het openbaar vervoer is met circa twee derde deel gedaald (trein -69 procent, bus, tram en metro -61 procent). Op de fiets zijn in 2020 280 miljoen kilometer minder afgelegd dan in 2019. Een daling van 14 procent. Het aantal kilometers met ‘overige vervoerwijzen’ is in dezelfde periode afgenomen met ruim 43 procent.

De tabellen met nummer 2.4a en 2.4b bevatten reizigerskilometers gemaakt op de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag, ongeacht of het een feestdag is of niet. In 2020 waren er 262 doordeweekse dagen. De doordeweekse reizigerskilometers zijn vervolgens uitgesplitst naar reguliere reizigerskilometers (inclusief beroepsmatige kilometers) en reguliere reizigerskilometers exclusief beroepsmatige reguliere reizigerskilometers. Ook in deze tabel zijn dus geen kilometers van (werkgerelateerde) serieverplaatsingen van ODiN opgenomen.

Uit deze resultaten volgt dat in ODiN 2020 op doordeweekse dagen bijna 12 miljard reguliere reizigerskilometers zijn afgelegd in Nederland door bewoners van 6 jaar of ouder wonende in de metropoolregio Rotterdam Den Haag. Dat is significant minder dan in 2019. Ten opzichte van 2019 is het aantal doordeweekse reguliere reizigerskilometers afgenomen met ruim een derde.

Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.4a en tabel 2.4b bestaat uit reguliere beroepsmatige verplaatsingen in 2020 op doordeweekse dagen. Echter dit verschil is gebaseerd op slechts 34 waarnemingen, hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. 

Uit tabel 2.4b blijkt dat het totaal aantal reguliere kilometers exclusief beroepsmatige kilometers op doordeweekse dagen met -34 procent eveneens significant is gedaald in 2020 in vergelijking met 2019. 

Voor zowel de verdeling van het totaal van alle motieven (tabel 2.4a) als het totaal van niet-beroepsmatige motieven (tabel 2.4b) naar vervoerwijze blijkt dat het aantal gereden personenautobestuurderskilometers op doordeweekse dagen in 2020 ten opzichte van 2019 significant is gedaald (tabel 2.4a: -27 procent, tabel 2.4b: -27 procent). De trein is significant afgenomen met ruim twee derde (tabel 2.4a: -68 procent, tabel 2.4b: -68 procent), dit geldt ook voor bus, tram en metro (tabel 2.4a: -63 procent, tabel 2.4b -63 procent). Ook de kilometers met brom- of snorfiets zijn significant gedaald. Deze bedroegen in 2020 maar 61 procent van die in 2019 (-39 procent). Het totaal aantal op doordeweekse dagen afgelegde kilometers op de fiets daalde met respectievelijk 16 procent (alle motieven) en ook 16 procent voor alle niet beroepsmatige motieven. Ook deze afnames zijn significant. Het totaal aantal reizigerskilometers voor lopen is significant toegenomen met 11 procent.

Tabel 2.5a en tabel 2.5b bevatten een indeling die vergelijkbaar is met die van de twee voorgaande tabellen. Het verschil is de selectie van het type dag. De tabellen 2.5a en 2.5b bevatten namelijk de resultaten op werkdagen, dat wil zeggen de doordeweekse dagen maandag tot en met vrijdag met uitzondering van feestdagen. In 2020 waren er 253 doordeweekse werkdagen (262 doordeweekse dagen minus 9 doordeweekse feestdagen). Het verschil tussen het totaal aantal kilometers in tabel 2.5a en tabel 2.4a is het aantal kilometers afgelegd op doordeweekse feestdagen in 2019 door inwoners van de metropoolregio. Dit verschil bedraagt in 2020 circa 280 miljoen kilometers ofwel bijna 2,3 procent van de kilometers op doordeweekse dagen.

In de metropoolregio Rotterdam Den Haag is het verschil tussen de schattingen in tabel 2.5a en tabel 2.5b gebaseerd op alle motieven enerzijds en de niet-beroepsmatige motieven anderzijds. Dit verschil is gebaseerd op slechts 31 waarnemingen! Hiermee dient bij de interpretatie rekening te worden gehouden. Omdat het verschil in waarden tussen tabel 2.5a en tabel 2.5b niet significant is, beperken we ons bij het bespreken van de verschillen tussen 2019 en 2020 tot tabel 2.5a. 

Het totaal aantal reizigerskilometers op werkdagen exclusief doordeweekse feestdagen (tabel 2.5a) van ODiN 2020 is significant gewijzigd ten opzichte van 2019. Het is afgenomen met 35 procent. Het aantal reizigerskilometers op werkdagen (exclusief feestdagen) is bij alle vervoerwijzen behalve bij 'lopen' significant afgenomen: personenauto als bestuurder (-27 procent), personenautopassagier (-28 procent), trein (-68 procent), bus, tram en metro (-63 procent), brom- en snorfiets met (-39 procent), fiets (-16 procent) en 'overige vervoerwijzen inclusief bestelauto' (-44 procent). De kilometers die te voet zijn afgelegd op werkdagen (exclusief feestdagen) zijn toegenomen met bijna 10 procent in 2020 ten opzichte van 2019.

In de tabellen 2.6a en 2.6b zijn de reguliere reizigerskilometers afgelegd door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag binnen Nederland, uitgesplitst naar reismotief. Tabel 2.6a bevat cijfers voor alle dagen van de week (zondag tot en met zaterdag) en tabel 2.6b bevat cijfers voor werkdagen (doordeweekse dagen uitgezonderd feestdagen).

In ODiN 2020 is 69 procent van alle reguliere reizigerskilometers door inwoners van de metropoolregio Rotterdam Den Haag van 6 jaar of ouder afgelegd op werkdagen, in ODiN 2019 was dat 71 procent. 

Het totaal aantal reguliere reizigerskilometers gemeten over alle dagen van de week is met bijna 16,8 miljard kilometer in ODiN 2020 significant lager (33 procent minder) dan in ODiN 2019. Voor alle afzonderlijke motieven was de afname in 2020 in vergelijking met 2019 significant. Het aantal reguliere reizigerskilometers afgelegd voor het motief 'Zakelijk en beroepsmatig‘ was in 2020 maar de helft van dat in 2019 (-55 procent). Het aantal reizigerskilometers ‘Van en naar het werk' nam in 2020 af met 39 procent ten opzichte van 2019. Het aantal afgelegde reizigerskilometers voor 'Onderwijs of cursus volgen' was in 2020 meer dan de helft minder (-52 procent), voor 'Diensten en verzorging' en 'Recreatief en totaal' werden door inwoners van de metropoolregio ruim een kwart minder kilometers overbrugd. Tot slot, voor 'Winkelen en boodschappen doen' werden in 2020 ruim een vijfde minder kilometers overbrugd door inwoners van de metropoolregio dan in 2019.

Op werkdagen (tabel 2.6b) is het aantal reizigerskilometers om te gaan winkelen en boodschappen te doen niet significant gewijzigd in 2020 in vergelijking met een jaar eerder, voor alle andere motieven was de daling wél significant. De afname in kilometers op werkdagen voor alle andere motieven was in grote lijnen vergelijkbaar met de afname op ‘alle dagen’ (tabel 2.6a). Maar met name het aantal kilometers 'Van en naar het werk (-41 procent), voor 'Diensten en verzorging' (-35 procent) en voor 'Onderwijs of cursus volgen' (-54 procent) zijn op werkdagen iets sterker afgenomen dan op 'alle dagen'.

²⁾ Dit is de meest zuivere bepaling. Verplaatsingen kunnen met meerdere vervoerwijzen worden gemaakt, bijvoorbeeld fiets-trein-bus-lopen. In dat geval wordt bij de hier gehanteerde afleiding de afgelegde afstand per rit van al de vier gebruikte vervoerwijzen binnen de hele verplaatsing ook toegekend aan elk van de vier gebruikte vervoerwijzen. ODiN kent daarnaast voor die gevallen een hoofdvervoerwijze toe voor de gehele verplaatsing op basis van de langst afgelegde afstand binnen de verplaatsing. Deze hoofdvervoerwijze speelt echter geen rol bij de toekenning van de hier gepresenteerde afstanden.
³⁾ Een serieverplaatsing wordt vrijwel altijd voorafgegaan door een afzonderlijk uitgevraagde werkgerelateerde verplaatsing.