1. Inleiding
Door deze verschillen varieert de rekening van huishouden tot huishouden en van jaar tot jaar. In deze publicatie gaan we in op de ontwikkeling van de energierekening in de afgelopen drie jaar door prijsveranderingen en door veranderingen in het gemiddelde verbruik. We gaan daarbij ook in op de onzekerheid in de prognose voor het verbruik van huishoudens door de coronamaatregelen en op de spreiding in de energierekening tussen verschillende huishoudens.
Voor de meeste huishoudens bestaat de energierekening uit twee onderdelen: de kosten van het gasverbruik en het elektriciteitsverbruik. De kosten van gas en elektriciteit zijn weer opgebouwd uit leveringskosten, transportkosten en belastingen. Er zijn ook huishoudens die geen gasaansluiting meer hebben, maar dit nemen we niet mee in deze publicatie.
Huishoudens kunnen hun rekening deels zelf beïnvloeden. Op de prijs heeft een huishouden relatief beperkte invloed. Het huishouden kan op zoek gaan naar een goedkopere leverancier, maar verder is de prijs afhankelijk van netbeheerders, de inkoopprijs van leveranciers en de belastingtarieven. Het verbruik kunnen huishoudens deels zelf beïnvloeden door gedragskeuzes en het nemen van energiebesparende maatregelen, zoals het aanbrengen van isolatie of de aanschaf van energiezuinige apparaten. Maar een ander deel ligt buiten de invloedssfeer van huishoudens, zoals een zachte of strenge winter. Daarnaast waren mensen door de coronacrisis meer thuis dan ze vooraf hadden voorzien.
Vanaf maart 2020 publiceert het CBS maandelijks de gemiddelde consumentenprijzen voor alle componenten van de energierekening. Met behulp van deze tabel kan een gemiddelde gas- en elektriciteitsrekening berekend worden (zie toelichting Berekening van een gemiddelde energierekening). Daarvoor zijn ook gegevens nodig over het energieverbruik van huishoudens (zie toelichting Gemiddeld gas- en elektriciteitsverbruik). In dit artikel vergelijken we de energierekening op jaarbasis uitgaande van de gemiddelde prijzen in verschillende perioden. Dit doen we op een aantal manieren.
Allereerst laten we in hoofdstuk 2 zien hoe de gemiddelde energierekening daalt door de combinatie van veranderingen in prijs en verbruik. Door een verwacht lager gemiddeld verbruik in 2021 ten opzichte van 2020 was de jaarlijkse energierekening in januari 2021 bijna 40 euro lager dan een jaar eerder. Het gecombineerde effect van de prijs- en verbruiksdaling op de energierekening tussen januari 2020 en januari 2021 bedraagt bijna 100 euro. De afgelopen jaren daalde het gemiddelde energieverbruik gestaag en het is de verwachting dat deze ontwikkeling op de lange termijn doorzet. Door de coronamaatregelen wijkt het energieverbruik van huishoudens in 2020 en 2021 vermoedelijk af van de lange termijn ontwikkeling. De prognoses voor het verbruik in deze jaren zijn daarom met meer onzekerheid omgeven dan andere jaren.
In hoofdstuk 3 gaan we in op zuivere prijseffecten en vergelijken we de nieuwste prijzen van januari 2021 met die van een jaar eerder. Dit geeft antwoord op de vraag hoe energieprijzen voor consumenten zich in de afgelopen twaalf maanden hebben ontwikkeld. Uit deze vergelijking blijkt dat door prijseffecten de gemiddelde jaarlijkse energierekening in januari 2021 60 euro lager was dan een jaar eerder. We laten in hoofdstuk 3 zien waardoor deze prijsdaling is veroorzaakt en welke rol belastingen en de andere prijscomponenten hierin spelen. In dit hoofdstuk laten we ook zien hoe energieprijzen zich in de afgelopen drie jaar van maand-op-maand hebben ontwikkeld. Hieruit blijkt dat prijzen in januari geen goede voorspeller zijn van de prijzen in de rest van het jaar. Vooral de variabele leveringstarieven variëren maandelijks door veranderingen op de mondiale energiemarkt. De tarieven kunnen in het verloop van 2021 dalen, stijgen of stabiel blijven.
De gemiddelde energierekening geeft een beeld van de algemene ontwikkeling. Maar de spreiding rond dit gemiddelde is groot. In hoofdstuk 4 laten we dit zien door de energierekening voor verschillende groepen van huishoudens te vergelijken.