1. Overheidsschuld gedaald in tweede kwartaal van 2023

Net als in 2022 sloot de overheid het tweede kwartaal met een af overschot. De overheidsinkomsten waren ruim 1 miljard euro hoger dan de uitgaven. De overheidsschuld nam in het tweede kwartaal van 2023 af met ruim 4 miljard euro naar 470 miljard euro, ofwel 46,9 procent van het bruto binnenlands product (bbp).

Wel zijn de overheidsuitgaven in het tweede kwartaal harder gestegen dan de inkomsten in vergelijking met hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Het overheidssaldo daalde hierdoor met 1 miljard euro ten opzichte van het tweede kwartaal van 2022.

Op jaarbasis, gemeten over de periode van het derde kwartaal 2022 tot en met het tweede kwartaal 2023, is er sprake van een tekort. Uitgedrukt als percentage van het bruto binnenlands product (bbp) bedroeg het tekort 0,2 procent. In de Miljoenennota wordt voor heel 2023 uitgegaan van een tekort van 1,6 procent van het bbp en een overheidsschuld van 47,6 procent bbp.

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,4
'21	3e kwartaal	43,7	46,8
'21	4e kwartaal	43,7	46,0
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,6	43,8
'22	3e kwartaal	43,4	43,7
'22	4e kwartaal	43,4	43,5
23	1e kwartaal	43,3	43,3
23	2e kwartaal	43,3	43,5

1.1 Overheidsinkomsten en -uitgaven op jaarbasis*
		Inkomsten (% bbp)	Uitgaven (% bbp)
'09	1e kwartaal	43,5	44,4
'09	2e kwartaal	43,3	45,2
'09	3e kwartaal	43,2	46,8
'09	4e kwartaal	42,7	47,9
'10	1e kwartaal	42,7	48,2
'10	2e kwartaal	43,0	48,7
'10	3e kwartaal	42,6	48,5
'10	4e kwartaal	42,8	48,2
'11	1e kwartaal	43,1	47,8
'11	2e kwartaal	42,8	47,5
'11	3e kwartaal	43,2	47,3
'11	4e kwartaal	42,7	47,1
'12	1e kwartaal	42,7	47,0
'12	2e kwartaal	43,0	47,0
'12	3e kwartaal	42,8	47,1
'12	4e kwartaal	43,1	47,0
'13	1e kwartaal	43,6	47,2
'13	2e kwartaal	43,8	47,1
'13	3e kwartaal	44,1	47,0
'13	4e kwartaal	43,9	46,8
'14	1e kwartaal	43,6	46,6
'14	2e kwartaal	43,7	46,6
'14	3e kwartaal	43,7	46,3
'14	4e kwartaal	43,8	46,1
'15	1e kwartaal	44,0	46,0
'15	2e kwartaal	43,6	45,6
'15	3e kwartaal	43,2	45,2
'15	4e kwartaal	42,9	44,8
'16	1e kwartaal	42,8	44,5
'16	2e kwartaal	43,3	44,3
'16	3e kwartaal	43,8	44,2
'16	4e kwartaal	43,8	43,6
'17	1e kwartaal	44,1	43,2
'17	2e kwartaal	43,8	42,8
'17	3e kwartaal	43,7	42,5
'17	4e kwartaal	43,8	42,5
'18	1e kwartaal	44,0	42,3
'18	2e kwartaal	44,0	42,1
'18	3e kwartaal	44,1	42,1
'18	4e kwartaal	43,8	42,3
'19	1e kwartaal	44,0	42,4
'19	2e kwartaal	43,9	42,3
'19	3e kwartaal	43,8	42,3
'19	4e kwartaal	43,9	42,1
'20	1e kwartaal	43,7	42,3
'20	2e kwartaal	43,7	44,9
'20	3e kwartaal	43,8	45,9
'20	4e kwartaal	44,1	47,8
'21	1e kwartaal	44,0	49,1
'21	2e kwartaal	43,9	47,4
'21	3e kwartaal	43,7	46,8
'21	4e kwartaal	43,7	46,0
'22	1e kwartaal	43,2	44,7
'22	2e kwartaal	43,6	43,8
'22	3e kwartaal	43,4	43,7
'22	4e kwartaal	43,4	43,5
23	1e kwartaal	43,3	43,3
23	2e kwartaal	43,3	43,5

De inkomsten van de overheid stegen in het tweede kwartaal van 2023 met 10 miljard euro ten opzichte van het tweede kwartaal van 2022. De toename kwam voornamelijk door de gestegen belasting- en premie-inkomsten van de overheid. De vennootschapsbelasting steeg met bijna 5 miljard euro, de loon- en inkomstenheffingen met 3 miljard euro en de overige premie-inkomsten van de overheid met 2 miljard euro. Ook namen de btw-inkomsten en de energiebelasting beide toe met 1 miljard euro. Hiertegenover stond dat de aardgasbaten met bijna 4 miljard euro daalden ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder.

De uitgaven van de overheid stegen in het tweede kwartaal van 2023 met 11 miljard euro in vergelijking met het voorgaande jaar. De sociale uitkeringen namen met bijna 5 miljard euro toe. Hieronder vallen ook de zorguitgaven die met 2 miljard euro stegen. Daarnaast deed de overheid een kapitaalinjectie in netbeheerder TenneT van bijna 2 miljard euro en heeft de Hoge Raad bepaald dat de overheid een schadevergoeding van 1 miljard euro moet betalen aan de obligatiehouders die in 2013 werden onteigend bij de nationalisatie van SNS Reaal en SNS Bank. Tot slot vielen de loonkosten van de overheid ook 2 miljard euro hoger uit ten opzichte van het tweede kwartaal van 2022.

1.2 Overheidsschuldquote (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldquote (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
23	1e kwartaal	60	48,3
23	2e kwartaal	60	46,9

1.2 Overheidsschuldquote (EMU)
		EMU-norm (% bbp)	Overheidsschuldquote (EMU) (% bbp)
'08	1e kwartaal	60	43,9
'08	2e kwartaal	60	43,8
'08	3e kwartaal	60	44,1
'08	4e kwartaal	60	54,7
'09	1e kwartaal	60	57,5
'09	2e kwartaal	60	56,6
'09	3e kwartaal	60	57,2
'09	4e kwartaal	60	56,8
'10	1e kwartaal	60	57,6
'10	2e kwartaal	60	59,2
'10	3e kwartaal	60	59,0
'10	4e kwartaal	60	59,3
'11	1e kwartaal	60	59,4
'11	2e kwartaal	60	60,4
'11	3e kwartaal	60	61,1
'11	4e kwartaal	60	61,7
'12	1e kwartaal	60	62,5
'12	2e kwartaal	60	64,0
'12	3e kwartaal	60	64,9
'12	4e kwartaal	60	66,2
'13	1e kwartaal	60	66,6
'13	2e kwartaal	60	68,3
'13	3e kwartaal	60	67,8
'13	4e kwartaal	60	67,7
'14	1e kwartaal	60	67,1
'14	2e kwartaal	60	68,6
'14	3e kwartaal	60	68,1
'14	4e kwartaal	60	67,9
'15	1e kwartaal	60	68,9
'15	2e kwartaal	60	66,7
'15	3e kwartaal	60	65,8
'15	4e kwartaal	60	64,7
'16	1e kwartaal	60	64,3
'16	2e kwartaal	60	63,3
'16	3e kwartaal	60	61,7
'16	4e kwartaal	60	61,9
'17	1e kwartaal	60	59,7
'17	2e kwartaal	60	59,0
'17	3e kwartaal	60	57,2
'17	4e kwartaal	60	57,0
'18	1e kwartaal	60	55,2
'18	2e kwartaal	60	54,1
'18	3e kwartaal	60	53,0
'18	4e kwartaal	60	52,4
'19	1e kwartaal	60	50,9
'19	2e kwartaal	60	50,9
'19	3e kwartaal	60	49,2
'19	4e kwartaal	60	48,6
'20	1e kwartaal	60	49,4
'20	2e kwartaal	60	55,2
'20	3e kwartaal	60	55,3
'20	4e kwartaal	60	54,7
'21	1e kwartaal	60	55,1
'21	2e kwartaal	60	54,1
'21	3e kwartaal	60	52,2
'21	4e kwartaal	60	51,7
'22	1e kwartaal	60	50,0
'22	2e kwartaal	60	50,0
'22	3e kwartaal	60	48,2
'22	4e kwartaal	60	50,1
23	1e kwartaal	60	48,3
23	2e kwartaal	60	46,9

In het tweede kwartaal van 2023 daalde de overheidsschuld met 4 miljard euro naar 470 miljard euro. De schuld daalde vooral doordat de overheid per saldo ongeveer 6 miljard euro aan leningen afloste. Daarnaast heeft de overheid per saldo voor ruim 1 miljard euro aan obligaties uitgegeven in het tweede kwartaal. Hierbij is sprake van een verschuiving tussen de kort- en langlopende obligaties die per saldo respectievelijk daalden met ruim 11 miljard euro en stegen met bijna 13 miljard euro. De daling van de overheidsschuld viel hoger uit dan het overschot omdat de overheid de aflossing van de schuld voornamelijk heeft gefinancierd met een onttrekking aan de girale deposito’s bij De Nederlandsche Bank (DNB).

Uitgedrukt als percentage van het bbp, daalde de overheidsschuld in het tweede kwartaal van 2023 van 48,3 procent naar 46,9 procent. Daarmee is er twee kwartalen op een rij een daling van de overheidsschuld zowel in absolute zin als uitgedrukt als percentage van het bbp. De overheidsschuld uitgedrukt als percentage bbp is sinds het derde kwartaal van 2008 niet meer zo laag geweest.

Kerncijfers Overheidsfinanciën
		2022	2022	2022	2023	2023
		2e kwartaal	3e kwartaal	4e kwartaal	1e kwartaal	2e kwartaal
Inkomsten	Miljard euro	106,4	95,5	112,0	110,5	116,2
Uitgaven	Miljard euro	104,3	102,9	113,6	104,4	115,0
Saldo	Miljard euro	2,1	-7,4	-1,6	6,1	1,2
Overheidsschuld	Miljard euro	458,2	451,0	480,5	474,4	470,0
Saldo	% bbp¹⁾	-0,2	-0,3	-0,1	-0,1	-0,2
Overheidsschuld	% bbp¹⁾	50,0	48,2	50,1	48,4	46,9
StatLine: Overheidsfinanciën; kerncijfers ¹⁾ Saldo en bbp op jaarbasis, gemeten als de som van vier kwartalen.