Strategisch doel 1: Maatschappelijke opgaven centraal

Ontwikkelingen op Caribisch Nederland kunnen soms snel gaan, onder invloed van ontwikkelingen wereldwijd. Voorbeelden zijn de COVID-19-pandemie, stijgende energieprijzen en een snelle groei van de bevolking door migratie (met name op Bonaire). Er kan dan een behoefte aan up-to-date statistische informatie ontstaan. Het CBS wil daar met betrouwbare, objectieve informatie op inspelen en het inzicht bieden waar overheid en samenleving naar vragen.

Het CBS voert op verzoek van overheden (veelal meerjarig) statistisch onderzoek uit voor Caribisch Nederland. Deze statistieken worden deels bekostigd via de basisfinanciering van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat en deels rechtstreeks door belanghebbende overheden. Al deze statistieken zijn integraal onderdeel van het totale werkprogramma van het CBS en verschillen niet in maatschappelijke waarde.

Samen met anderen

In de planperiode voert het CBS zijn reguliere werkprogramma voor Caribisch Nederland uit. Het katern werkprogramma in dit meerjarenprogramma geeft een uitputtend overzicht van het reguliere werkprogramma voor Caribisch Nederland. Op basis van de externe consultatie die is uitgevoerd om de behoefte aan statistische informatie voor Caribisch Nederland in kaart te brengen, legt het CBS in de komende planperiode de focus op een aantal grote maatschappelijke opgaven. Het CBS zoekt daarbij actief de samenwerking met andere partijen om in de informatiebehoefte die deze maatschappelijke opgaven met zich mee brengen, te voorzien. Zo werkt het CBS samen met de andere statistische bureaus in het Koninkrijk in DCSS verband, maar zoekt het CBS ook nauw contact met bronhouders zoals de Kamer van Koophandel en het Kadaster om mogelijkheden voor nieuwe statistieken te onderzoeken, en staat het in goed contact met de Openbare Lichamen op de drie eilanden.

Focus op opgaven

Voorzien in de behoefte aan samenhangende statistische informatie die inzicht biedt in maatschappelijke opgaven vormt het eerste strategische doel van het CBS. Daarvoor ontwikkelt het CBS nieuwe informatie en presenteert het bestaande informatie meer in samenhang. Op basis van de externe consultatie kiest het CBS binnen dit strategische doel om de aandacht en bestuurlijke- en innovatiekracht in eerste instantie in te zetten op de volgende opgaven voor Caribisch Nederland:

Armoede

De belangrijkste maatschappelijke opgave op Caribisch Nederland is die van armoede. Het verbeteren van de levensstandaard en het bestrijden van armoede is al jaren een zeer belangrijk beleidsdoel voor verschillende kabinetten¹⁾, ook in de recent gepresenteerde begroting op Prinsjesdag 2023 had dit thema grote aandacht²⁾. De sociaal- economische zorgen zijn groot en de behoefte naar meer informatie op gebied van armoede daarmee ook. Dit omvat zowel behoefte aan informatie over de stijgende prijzen (meer actueel, meer gedetailleerd en meer achtergrondinformatie over waarom de prijzen stijgen) en meer actuele informatie over inkomens en over de koopkracht van huishoudens. Maar ook informatie over het al dan niet kunnen meedoen in de maatschappij (maatschappelijke participatie), beperkingen op gebied van wonen en gevolgen van armoede, zoals gezondheidsproblemen of criminaliteit.

De Commissie sociaal minimum Caribisch Nederland heeft recent een rapport gepubliceerd over onderzoek naar wat mensen minimaal nodig hebben om een waardig bestaan te leiden en te participeren in de maatschappij³⁾. De Commissie kaart aan dat het gebrek of afwezigheid van data een van de grote uitdagingen was voor de onderzoekers. De Commissie stelt vast dat aan het begin van het onderzoek (maart 2023) er sprake is van omvangrijke armoede en dat niet iedereen bereikt wordt met de maatregelen die reeds genomen zijn of dat de maatregelen de armoede nog onvoldoende bestrijden. De Commissie doet een voorstel voor een nieuwe norm voor het sociaal minimum voor een aantal huishoudenstypen. De komende jaren zal armoede en meer specifiek het sociaal minimum voor politiek en beleid een belangrijk thema blijven om te monitoren.

Het CBS zal de komende jaren inzetten op meer gedetailleerde informatie over prijzen en onderzoek naar de mogelijkheden van versnelling van informatie over inkomens en koopkracht. Het CBS blijft in nauw contact met stakeholders over informatie van inkomens ten opzichte van het (ijkpunt) sociaal minimum en het op behoefte beschikbaar maken van informatie over maatschappelijke participatie. Daarnaast zal het CBS in nauw contact staan met partners over de beschikbaarheid van gewenste microdata voor onderzoek.

Wonen

De informatiebehoefte over wonen op Caribisch Nederland is groot. Beschikbaarheid en betaalbaarheid van woningen zijn op de BES eilanden belangrijke maatschappelijke opgaven, zeker in het licht van een groeiende bevolking en in relatie tot de armoede- problematiek. De stijging van de huizenprijzen en de huren zijn een groot knelpunt voor de bevolking.

Door gebrek aan brondata is het niet duidelijk hoeveel woningen er op de BES eilanden zijn of wat voor soort woningen dat zijn. Tevens is er vraag naar informatie over de betaalbaarheid van wonen, de hoogte van de huren en hoe groot het aandeel wonen is in de uitgaven van mensen. Als laatste is er behoefte aan informatie over de woonbehoefte van mensen, in relatie tot de beschikbaarheid van woningen.

De komende jaren zal het CBS in opdracht van het ministerie van BZK inzetten op meer informatie over dit thema, bijvoorbeeld door het helpen opzetten van een Basisregistratie Adressen en Gebouwen (BAG) middels een woningtelling, een enquête naar de hoogte van huren en het uitvoeren van een woonbehoefte enquête.

Monitor Brede Welvaart: informatie in samenhang

In 2022 is, in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat, een Monitor Brede Welvaart voor Caribisch Nederland (MBW-CN) ontwikkeld. Een eerste versie verscheen in november 2022, met informatie over 7 Sustainable Development Goals (SDGs); de Duurzame ontwikkeldoelen: geen armoede, goede gezondheid en welzijn, gendergelijkheid, waardig werk en economische groei, ongelijkheid verminderen, duurzame steden en gemeenschappen, en vrede, justitie en sterke publieke diensten.

De MBW-CN is er bij uitstek op gericht om informatie in samenhang te publiceren. Verschillende indicatoren geven in samenhang de stand van zaken van de drie verschillende eilanden over één overkoepelende SDG weer. De komende jaren zal het CBS de MBW-CN verder uitbreiden met meer indicatoren, zodat over meer SDG’s kan worden gepubliceerd.

Over de MBW-CN wordt ook in DCSS verband gesproken. Daarbij wordt onderzocht of de drie Caribische landen van het Koninkrijk kunnen aansluiten, zodat vergelijkbare informatie over de zes Caribische eilanden van het Koninkrijk beschikbaar komt.