3. Respons

In 2023 waren er 342 gemeenten in Nederland. Hiervan hebben er 272 de enquête geretourneerd. Dit komt overeen met een respons van 80 procent. Van de 272 gemeenten die hebben gerespondeerd, hebben er 19 aangegeven geen waarschuwingen te registreren. Deze respons is niet bruikbaar voor het schatten van het totale aantal waarschuwingen en daarom zijn deze gemeenten in de analyse behandeld als non-respons. Dit betekent dat het aantal waarschuwingen voor 89 gemeenten (70 non-respons plus 19 zonder registratie) is geschat op basis van de respons van 253 gemeenten.

Om vast te kunnen stellen of de responderende gemeenten representatief zijn voor heel Nederland, is voor de hulpvariabelen (zie paragraaf 2.2) bekeken in hoeverre de verdeling van deze gemeenten overeenkomt met de verdeling van alle Nederlandse gemeenten op:

• inwoneraantal, ofwel gemeentegrootteklasse;
• het aantal ingestroomde fraudevorderingen in 2023, ontstaan vanuit de algemene bijstand op grond van de Participatiewet.

3.1 Representativiteit naar gemeentegrootteklasse

De grootteklasse van een gemeente wordt bepaald op basis van het aantal inwoners. De gemeenten zijn ingedeeld in acht grootteklassen:

1. Minder dan 5 000 inwoners
2. 5 000 tot 10 000 inwoners
3. 10 000 tot 20 000 inwoners
4. 20 000 tot 50 000 inwoners
5. 50 000 tot 100 000 inwoners
6. 100 000 tot 150 000 inwoners
7. 150 000 tot 250 000 inwoners
8. 250 000 inwoners of meer

Het responspercentage was het laagst in de grootteklasse 50 000 tot 100 000 inwoners, namelijk 77 procent. Bij de G4, de vier grootste gemeenten, was de respons 100 procent.

Om te bepalen of de respons representatief is voor heel Nederland, is de verdeling van de grootteklassen van de responderende gemeenten vergeleken met die van alle gemeenten in Nederland. 
In figuur 3.1.1 is te zien dat de relatieve verdeling van de responderende gemeenten over de grootteklassen nagenoeg overeenkomt met de relatieve verdeling van alle gemeenten over deze klassen. Dit betekent dat de responderende gemeenten qua inwonertal representatief zijn voor alle gemeenten van Nederland.

In figuur 3.1.2 is per grootteklasse het totaal aantal gemeenten weergegeven, hoeveel gemeenten daarvan hebben gerespondeerd en hoeveel gemeenten daarvan (volgens de opgave in de enquête) waarschuwingen hebben geregistreerd in 2023.

3.2 Representativiteit naar aantal ingestroomde fraudevorderingen

In figuur 3.2.1 zijn de gemeenten op basis van het aantal nieuw ingestroomde fraudevorderingen in 2023 in vier ongeveer gelijke groepen ingedeeld: kwartielgroepen. Deze informatie is afkomstig uit de BDFS.⁴⁾

De 25 procent gemeenten met het kleinste aantal nieuwe fraudevorderingen in 2023 zijn ingedeeld in de eerste categorie en de 25 procent gemeenten met het grootste aantal nieuwe fraudevorderingen zijn ingedeeld in de vierde categorie. Op deze manier bevat elke categorie ongeveer een kwart van de Nederlandse gemeenten. In de figuur is te zien hoeveel van alle gemeenten in elke kwartielgroep vallen, hoeveel hiervan gerespondeerd hebben en hoeveel daarvan (volgens hun opgave in de enquête) waarschuwingen registreren.

Het aandeel gemeenten dat gerespondeerd heeft, ligt in de groep gemeenten met de minste fraudevorderingen het hoogst. Het gaat om 79 van 93 gemeenten, oftewel 85 procent. Groep 3, de gemeenten met de op één na meest ingestroomde fraudevorderingen, heeft met 73 procent (61 van 84 gemeenten) het laagste aandeel responderende gemeenten.

Ook in de relatieve aandelen van de responderende gemeenten die waarschuwingen registreren, zijn kleine verschillen zichtbaar. In de tweede kwartielgroep zijn er met 68 procent relatief de minste registrerende gemeenten (56 van 82 gemeenten). In de overige drie groepen is dat aandeel tussen de 70 en 82 procent. 

Al eerder is opgemerkt dat in totaal 253 van de 272 responderende gemeenten, dus 93 procent, waarschuwingen registreren. In alle kwartielgroepen ligt het percentage responderende gemeenten dat waarschuwingen registreert hoog: 89 procent in de eerste groep, 89 procent in de tweede groep, 97 procent in de derde groep en 99 procent in de vierde groep.

Samenvattend kan geconstateerd worden dat de respons representatief is voor gemeenten van verschillende grootteklassen en voor gemeenten met een verschillend aantal ingestroomde fraudevorderingen volgens de BDFS.