4. Hout

In 2020 was 93,7 procent aan naaldhout, hardhout en plaatmateriaal dat door Nederlandse groothandelsbedrijven in hout en plaatmaterialen werd geïmporteerd voorzien van een CoC-certificaat voor duurzaam bosbeheer. In 2019 was 91,9 procent CoC-gecertificeerd. Het volume van de import, gecertificeerd en niet-gecertificeerd, groeide in 2020 met 16,2 procent ten opzichte van 2019 en bedroeg ruim 2 miljoen kubieke meter (m³). Dit volume bestond uit 1,1 miljoen m³ naaldhout, 0,3 miljoen m³ hardhout en 0,6 miljoen m³ plaatmaterialen. Het aandeel gecertificeerd bedroeg voor naaldhout 98,8 procent, voor hardhout 67,2 procent en voor plaatmaterialen 98,2 procent (VVNH/Probos 2021).

Wereldwijde productie van duurzaam geproduceerd hout

In 2019 was er wereldwijd 434,5 miljoen hectare (ha) duurzaam beheerd bos. Dit duurzaam gecertificeerde areaal bedraagt bijna 11 procent van het totale areaal aan bos (productiebos en overig bos). Hierbij is rekening gehouden met dubbeltellingen. Een areaal kan namelijk meerdere keurmerken hebben. Volgens UNECE was in 2016 naar schatting 29 procent van de wereldproductie aan rondhout duurzaam gecertificeerd en dat omvatte circa 511 miljoen m³ gecertificeerd rondhout. 
In de figuur zijn de arealen per keurmerk weergegeven, omdat er geen recente gegevens over de laatste jaren beschikbaar zijn over gecertificeerde houtvolumes (m³). Medio 2020 bedroeg het areaal dat zowel PEFC als FSC gecertificeerd is 95 miljoen hectare (PEFC, 2021b).

Zowel FSC als PEFC publiceert jaarlijks gedetailleerde cijfers over de arealen gecertificeerde bossen, maar niet over de geproduceerde volumes gecertificeerd hout.

4.1 Achtergrondinformatie en handelsstromen, hout

Hout heeft een grote verscheidenheid aan eigenschappen en is daardoor geschikt voor allerlei toepassingen. Het wordt gebruikt als bouwmateriaal, verpakkingsmateriaal, als grondstof voor onder andere papier en spaanplaat en als energiebron. Er komt steeds meer vraag naar nieuwe bronnen voor houtige producten, zoals snoeihout uit stedelijk en landelijk gebied voor de productie van energie. Ook wordt hout steeds belangrijker voor de biochemische industrie (Probos, 2012).

Bij de productie van hout worden drie stromen onderscheiden (Probos, 2012):

• Primair: hout met een vochtgehalte van ongeveer 50 procent dat rechtstreeks van de bron afkomstig is (bijvoorbeeld rondhout uit het bos en chips van snoeihout uit het landschap) en resthout van de rondhoutverwerkende industrie (primaire houtverwerking).
• Secundair: houtige biomassa die al een bewerking heeft ondergaan, zoals gezaagd hout en plaatmateriaal, of het resthout dat vrijkomt bij de bewerking van gezaagd hout en plaatmateriaal. Het vochtgehalte van secundair hout is ongeveer 15 procent.
• Tertiair: gebruikt hout, zoals bouw- en sloophout, weggegooide pallets en kisten. Resthout van de bewerking van plaatmateriaal kan zowel tot secundair als tot tertiair worden gerekend en zal dan ook in beide stromen voorkomen.

Productie

Het wereldareaal aan bos neemt af. In 2019 was er 42,5 miljoen hectare bos minder dan in 2010. Dat is gelijk aan tien keer de landoppervlakte van Nederland. Het aandeel bos van het wereldlandareaal was 31 procent in 2019 en had een oppervlakte van bijna 4,1 miljard hectare (FAOSTAT, 2021a). Het meeste bos is te vinden in Rusland, Brazilië, Canada en de Verenigde Staten (FAOSTAT, 2021a).

In 2020 is wereldwijd 3,9 miljard m³ rondhout geproduceerd, waarvan 2,0 miljard m³ industrieel rondhout, en 1,9 miljard m³ brandhout. De productie van gezaagd hout bedroeg 0,5 miljard m³. De grootste producent van industrieel rondhout en gezaagd hout is de Verenigde Staten. India is de grootste producent van brandhout (voor eigen gebruik). De productie van plaathout bedroeg bijna 0,4 miljard m³ met China als de grootste producent.

Nederland beschikte in 2020 over 369,5 duizend hectare (ha) bos, waarvan ongeveer de helft in privaat eigendom is. Van het areaal bos is  3,0 duizend ha specifiek bestemd voor houtproductie, 221,2 duizend ha voor multifunctioneel gebruik en 145,3 duizend ha is beschermd bosgebied (FAO, 2021). Van het Nederlandse bos is 171,1 duizend ha gecertificeerd, bijna volledig met het FSC keurmerk (98 procent) (FSC, 2021b & PEFC, 2021a).

Handelsstromen

In 2019 was de hoeveelheid in Nederland geoogst rondhout 2 805 duizend m³ onderverdeeld in 742 duizend m³ industrieel rondhout en 2 063 miljoen m³ brandhout. Er is 283 duizend m³ industrieel rondhout geïmporteerd en 498 duizend m³ geëxporteerd. De Nederlandse productie van gezaagd hout bedroeg 141 duizend m³ en er werd 3 355 duizend m³ gezaagd hout ingevoerd en 767 duizend m³ uitgevoerd. Van plaatmateriaal was de Nederlandse productie 29 duizend m³, de import 1 757 duizend m³ en de export 357 duizend m³ (FAOSTAT, 2021a).

Het in Nederland verwerkte industrieel rondhout dat werd ingevoerd bedroeg circa 0,28 miljoen m³ in 2019. Dit rondhout is vooral afkomstig uit België, Duitsland en Frankrijk en betreft voor 58 procent naaldhout (FAOSTAT, 2021a). In 2019 werd gezaagd naaldhout vooral uit Zweden en Duitsland ingevoerd en plaatmateriaal uit Duitsland en België.

4.2 Convenant en certificering, hout

Doelstelling, deelnemers en indicator

In 2013 werd de Green Deal “Bevorderen duurzaam bosbeheer” ondertekend door publieke en private partijen, zoals de ministeries van Infrastructuur en Milieu, Economische Zaken en Buitenlandse Zaken, de houtsector, branches in de bouw-, meubel- en retail-keten, FNV Bouw, CNV Vakmensen, het Initiatief Duurzame Handel en Tropenbos International. De doelstelling van de Green Deal was het aandeel hout uit duurzaam beheerd bos op de Nederlandse markt te vergroten. Eind 2015 liep de Green Deal af. In 2017 kwam er een vervolg op deze Green Deal met het convenant “Bevorderen duurzaam bosbeheer”. In dit convenant hebben 23 partijen hun krachten gebundeld om duurzaam bosbeheer te bevorderen en internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen in de gehele houtketen te versterken. Het streven van het convenant was de houtketen verder te verduurzamen door duurzaam geproduceerd hout de norm te maken. Doelstellingen zijn onder andere gericht op vereenvoudiging van certificering, uitbreiding van het areaal onder duurzaam bosbeheer en de marktvraag naar duurzaam geproduceerd hout vergroten. De doelstelling was dat in 2020:

• 100% van het plaatmateriaal dat op de Nederlandse markt wordt gebracht duurzaam geproduceerd en/of geïmporteerd is met een FLEGT-vergunning waarbij geldt dat ten minste 90% duurzaam is.
• 100% van het naaldhout dat op de Nederlandse markt wordt gebracht en gebruikt duurzaam geproduceerd is.
• Ten minste 60% van het gematigd loofhout dat op de Nederlandse markt wordt gebracht en gebruikt duurzaam geproduceerd is.
• Ten minste 95% van het tropisch loofhout dat op de Nederlandse markt wordt gebracht en gebruikt duurzaam geproduceerd is en/of geïmporteerd met een FLEGT-vergunning waarbij geldt dat tenminste 75% duurzaam is.

Het convenant had een looptijd van drie jaar. In december 2020 werd het convenant afgesloten. In het convenant zijn geen afspraken gemaakt over monitoring van de doelstellingen.

De indicatoren waar het convenant zich op richt hebben alleen betrekking op de primaire houtproducten op de Nederlandse markt. Kant-en-klare houtproducten, zoals tafels, stoelen en tuinschermen, vallen niet binnen de scope van de marktmeting. Ook houtige biomassa, die vooral voor de opwekking van energie wordt gebuikt, valt buiten de scope.

Certificering

Duurzaam geproduceerd hout wordt gedefinieerd als hout dat aantoonbaar afkomstig is uit een gecertificeerd bos, waarbij het certificatiesysteem geaccepteerd moet zijn voor het duurzaam inkoopbeleid van de Nederlandse overheid. De basis voor dat inkoopbeleid zijn de inkoopcriteria van de Nederlandse overheid voor duurzaam geproduceerd hout (Timber Procurement Assessment System, TPAS). Forest Stewardship Council International (FSC) en Programme for Endorsement of Forest Certification International (PEFC) inclusief het Malaysian Timber Certification Scheme (MTCS) zijn goedgekeurd binnen het duurzaam inkoopbeleid. Hout met een FLEGT-vergunning wordt door partijen die deelnemen aan het convenant niet beschouwd als duurzaam geproduceerd, maar omdat de FLEGT-vergunning een belangrijke opstap is voor duurzaam bosbeheer in tropische landen wordt het gebruik ervan wel gestimuleerd.

4.3 Monitoring van de doelstelling

Binnen het convenant zijn geen afspraken gemaakt over monitoring van de doelstelling. Er is daarom vanuit het convenant ook niet gemonitord. Stichting Probos stelt in opdracht van VVNH (Koninklijke Vereniging van Nederlandse Houtondernemingen) jaarlijks een rapportage op waarmee het door de VVNH-leden gerapporteerde aandeel aantoonbaar duurzaam geïmporteerde of ingekochte hout wordt gemonitord. Voor de jaren 2005, 2008, 2011, 2013, 2015 en 2017 heeft Stichting Probos in opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit ook marktmetingen uitgevoerd. De indicatoren waar de marktmeting zich op richt sluiten goed aan op de doelstelling uit het convenant.

Gegevensverzameling totale volumes hout

Voor de meting door Stichting Probos worden de Nederlandse primaire houtverwerkers en de importeurs van primaire houtproducten ondervraagd. De totale Nederlandse productie van primaire houtproducten is afgeleid uit de jaarlijkse Probos-rondhoutenquête. De cijfers over de import en export heeft Probos afgeleid uit de CBS-handelsstatistieken.

Voor de productgroep “gezaagd hout en plaatmateriaal” wordt in de eerste plaats geïnventariseerd bij de leden van de verschillende brancheorganisaties die dit hout invoeren en mogelijk uitvoeren, met daaraan toegevoegd de Chain of Custody (CoC) gecertificeerde bedrijven en de overige bedrijven die volgens het “Houtadresboek” hout importeren.

Gegevensverzameling volumes duurzaam geproduceerd hout

Voor het verkrijgen van gegevens over het verhandelde en verwerkte volume Nederlands FSC-rondhout en buitenlands FSC- en PEFC-rondhout is gebruik gemaakt van de jaarlijkse Probos-rondhoutenquête.

Bij de eigenaren van Nederlands FSC-gecertificeerd bos is de hoeveelheid geoogst hout opgevraagd. Voor het monitoren van de geëxporteerde en in Nederland verwerkte volumes van het bij de Nederlandse boseigenaren geoogste FSC-rondhout, werden alle FSC-CoC-gecertificeerde bedrijven benaderd die aangesloten zijn bij de Algemene Vereniging Inlands Hout (AVIH).

Voor het volume duurzaam geproduceerd gezaagd hout en plaatmateriaal is in de eerste plaats bij de verschillende brancheorganisaties geïnventariseerd wie van de leden dit hout invoeren (en mogelijk uitvoeren). Aan deze bedrijven zijn enquêtes verstuurd. Daaraan toegevoegd zijn FSC en PEFC CoC-gecertificeerde bedrijven en overige bedrijven die volgens het Houtadresboek hout importeren.

Berekeningen

Nadat de gegevens zijn verzameld, ontbrekende gegevens zijn geïmputeerd, opvallende gegevens zijn gecontroleerd en zo nodig gecorrigeerd, worden de totalen (uitgesplitst naar onder andere certificering, land van herkomst en houtsoort) berekend. Daarna worden de totalen voor non-respons geschat in overleg met de houtsector. Voor kleinere bedrijven (die in de enquête ontbreken) is in overleg met de brancheverenigingen een bijschatting binnen alle productgroepen gehanteerd. De verschillende hoeveelheden hout worden vervolgens omgerekend naar rondhoutequivalent. Daarna is het aandeel duurzaam geproduceerd hout voor de Nederlandse markt en per uitsplitsing (onder andere naar certificering, land van herkomst en productgroep) bepaald.

Kantar heeft in opdracht van de embalage -en palletindustrievereniging (EPV) een brancheonderzoek uitgevoerd onder EPV-leden waarin ook onderzoek is gedaan naar het aandeel aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout. Hiervoor heeft Kantar een vragenlijst uitgezet onder EPV-leden. Voor non-respons is gecorrigeerd middels een ophoogfactor.