4. Drugsgebruik en (mentale) gezondheid

Hoe ervaren drugsgebruikers hun gezondheid in het algemeen? Hoe is hun mentale gezondheid als het gaat om psychische klachten, angst, slaapproblemen en depressieve klachten? En hoe ziet het drugsgebruik er uit bij mensen met een minder goede (mentale) gezondheid? Om deze samenhang tussen drugsgebruik en gezondheid in kaart te brengen zijn op basis van data uit de Gezondheidsenquête drugsgebruikers en niet-gebruikers op verschillende gezondheidsaspecten met elkaar vergeleken. Daarbij is telkens rekening gehouden met verschillen in geslacht, leeftijd en onderwijsniveau. Opgemerkt wordt dat een eventuele samenhang tussen drugsgebruik en gezondheid niet hoeft te betekenen dat ook een causaal verband tussen beide bestaat.

4.1 Drugsgebruik en (mentale) gezondheid in 2021-2022

Drugsgebruikers ervaren vaker (mentale) gezondheidsproblemen

In de periode 2021/2022 geeft 24 procent van de niet-gebruikers aan hun gezondheid over het algemeen als minder goed te ervaren. Bij drugsgebruikers ligt dit met 30 procent hoger.

Drugsgebruikers ervaren ook vaker mentale gezondheidsproblemen dan niet-gebruikers. Zo ervaart 35 procent van de drugsgebruikers slaapproblemen (tegen 23 procent van de niet-gebruikers), geeft 25 procent aan psychische klachten te ervaren (tegen 13 procent), heeft 29 procent te maken gehad met angstige periodes (tegen 16 procent) en heeft 22 procent volgens eigen zeggen last (gehad) van een depressie (tegen 9 procent).

Gebruikers van uitsluitend cannabis en combigebruikers ervaren meeste mentale gezondheidsproblemen

Van de verschillende type drugsgebruikers ervaren personen die uitsluitend cannabis gebruiken hun algemene gezondheid het vaakst als minder goed. Ook ervaren zij van alle drugsgebruikers het vaakst slaapproblemen. Het ervaren van psychische klachten, en meer specifiek angst en depressie, wordt het vaakst aangegeven door combigebruikers. Gebruikers van andere drugs geven het minst vaak aan (mentale) gezondheidsproblemen te ervaren, al ligt dit aandeel bij hen nog altijd hoger dan bij niet-gebruikers.

4.2 Trends in drugsgebruik en (mentale) gezondheid

Ervaren gezondheid blijft onder drugsgebruikers gelijk

Sinds 2015 is het aandeel drugsgebruikers dat hun eigen gezondheid als minder goed ervaart vrijwel gelijk gebleven. Dit geldt ook voor de groep niet-gebruikers.

Wel ervaren gebruikers van andere drugs hun gezondheid in 2021/2022 vaker als minder goed dan in 2015/2016 (21 tegen 27 procent). Hoewel de ervaren gezondheid van combigebruikers door de jaren heen schommelt, zijn er bij hen geen significante verschillen tussen 2015/2016 en 2021/2022. Ook bij personen die alleen cannabis gebruiken blijft de ervaren gezondheid vrijwel gelijk.

Toename van slaapproblemen bij gebruikers van uitsluitend cannabis en combigebruikers

In 2021/2022 ervaren drugsgebruikers vaker slaapproblemen dan in 2017/2018 (35 tegen 30 procent)³⁾. Bij niet-gebruikers is deze toename niet te zien.

De toename in het aandeel drugsgebruikers met slaapproblemen is toe te schrijven aan de stijging van slaapproblemen bij personen die alleen cannabis gebruiken en bij combigebruikers. Gebruikers van andere drugs ervaren in 2017/2018 en 2021/2022 evenveel slaapproblemen.

Drugsgebruikers ervaren steeds vaker psychische en depressieve klachten

Sinds 2015/2016 is een toename zichtbaar in het aandeel drugsgebruikers met psychische klachten. Waar in 2015/2016 nog 20 procent van de drugsgebruikers last had van psychische klachten is dit in 2021/2022 gestegen naar 25 procent. Ook bij niet-gebruikers is een stijging te zien (van 11 naar 13 procent).

Het zijn met name combigebruikers die in 2021/2022 aanzienlijk vaker psychische klachten ervaren dan in de jaren daarvoor. Ook bij gebruikers van andere drugs is een toename zichtbaar in het ervaren van psychische klachten. Bij personen die alleen cannabis gebruiken is de toename vergelijkbaar met de stijging in psychische klachten bij niet-gebruikers.

Zowel drugsgebruikers als niet-gebruikers geven sinds 2015/2016 vaker aan depressieve klachten te ervaren. De toename is bij drugsgebruikers procentueel wel hoger. Waar in 2015/2016 nog 16 procent van de drugsgebruikers naar eigen zeggen met een depressie te maken had, is dit in 2021/2022 gestegen naar 22 procent.

Bij alle typen drugsgebruikers is een toename te zien in het aandeel personen dat aangeeft een depressie te hebben (gehad). Bij combigebruikers is de toename met 10 procentpunt het sterkst, gevolgd door gebruikers van uitsluitend cannabis met 6 procentpunt. Gebruikers van andere drugs laten procentueel de kleinste stijging zien met 3 procentpunt.

Meer drugsgebruikers hebben contact met een psycholoog, psychiater of psychotherapeut

Drugsgebruikers ervaren niet alleen vaker psychische klachten, zij maken ook vaker gebruik van psychische zorg dan niet-gebruikers: 23 procent van de drugsgebruikers geeft aan contact te hebben gehad met een psycholoog, psychiater of psychotherapeut, tegenover 10 procent van de niet-gebruikers. Tussen de verschillende typen drugsgebruikers zijn er geen verschillen in het aandeel volwassenen dat psychische zorg heeft gebruikt.

Conform de verwachting daarover, zijn het met name drugsgebruikers met (zelfgerapporteerde) psychische klachten die vaak contact hebben met een psycholoog, psychiater of psychotherapeut. Dit is niet anders bij niet-gebruikers met psychische klachten. Wel ligt het aandeel bij drugsgebruikers met 48 procent hoger dan bij niet-gebruikers (32 procent).

4.3 (Mentale) gezondheid en drugsgebruik in 2021-2022

Volwassenen met een minder goede mentale gezondheid gebruiken vaker drugs

Eerder bleek dat drugsgebruikers vaker psychische klachten ervaren dan niet-gebruikers. Andersom geldt ook dat volwassenen met psychische klachten vaker drugs gebruiken dan volwassenen zonder dergelijke klachten dat doen (17 tegen 9 procent). Ook volwassenen met slaapproblemen, angst en/of depressieve klachten gebruiken vaker drugs dan volwassenen die deze klachten niet ervaren (zie ook bijlagetabellen). Zo gebruikt 13 procent van de volwassenen met slaapproblemen weleens drugs. Bij 18-plussers met angst is dat 18 procent en bij 18-plussers met depressieve klachten is dat 21 procent.

Volwassenen met mentale gezondheidsproblemen gebruiken het vaakst weleens cannabis of een combinatie van cannabis en andere drugs. Met name bij 18-plussers met depressieve klachten is het gebruik van uitsluitend cannabis en combigebruik relatief hoog. Het gebruik van andere drugs is bij volwassenen met mentale gezondheidsproblemen aanzienlijk lager.

Van de volwassenen die geen mentale gezondheidsproblemen ervaren gebruikt ongeveer 9 procent weleens drugs. Dit is vergelijkbaar met het drugsgebruik onder de totale bevolking van 18 jaar of ouder (10 procent, zie figuur 3.2). Ook de verdeling naar de verschillende typen drugsgebruikers is bij de groep zonder mentale gezondheidsproblemen ongeveer gelijk als bij de totale groep 18-plussers.

Volwassenen met een minder goede algemene gezondheid gebruiken even vaak drugs als volwassenen met een goede gezondheid  
Het drugsgebruik bij volwassenen die hun gezondheid als minder goed ervaren verschilt niet significant van het gebruik bij volwassenen die hun gezondheid als (zeer) goed ervaren. Het gaat om respectievelijk 9 en 11 procent van de 18-plussers die weleens drugs gebruikt (zie ook bijlagetabellen).

4.4 Trends in (mentale) gezondheid en drugsgebruik

Drugsgebruik toegenomen bij volwassen met depressieve klachten

Waar in 2015/2016 gemiddeld nog 16 procent van de volwassenen met depressieve klachten drugs gebruikte, ligt dit aandeel in 2021/2022 met 21 procent hoger. Bij 18-plussers die psychische klachten of slaapproblemen ervaren is het drugsgebruik vrijwel gelijk gebleven in deze periode. Ook bij volwassen die hun algemene gezondheid als minder goed ervaren is het drugsgebruik in 2021/2022 vergelijkbaar met 2015/2016.