Nieuwe indeling bevolking naar herkomst

In 2022 gaat het CBS over op een andere manier van publiceren over wat tot nu toe de bevolking met een eerste- of tweedegeneratie, en westerse of niet-westerse migratieachtergrond werd genoemd. De verandering bestaat uit twee onderdelen: 

1. Geboren in Nederland: de indeling naar geboorteland van een persoon en van de ouders vervangt de begrippen eerste en tweede generatie. Bij de herkomstindeling wordt voortaan het meest bepalend of iemand zelf in Nederland of het buitenland geboren is, en pas in tweede instantie of de ouders hier of elders geboren zijn. Ook wordt meer onderscheid gemaakt naar het aantal ouders dat in het buitenland geboren is (een of beide ouders).
2. Herkomstland: een nieuwe hoofdindeling op basis van werelddelen en veelvoorkomende immigratielanden vervangt de indeling naar westerse of niet-westerse migratieachtergrond. De nieuwe indeling is een geografische indeling op basis van werelddelen, die uit verschillende niveaus is opgebouwd en uiteindelijk terug te voeren is op afzonderlijke herkomstlanden. 

Waar mogelijk worden statistieken binnen het thema migratie en integratie zowel naar wel of niet geboren in Nederland als naar het herkomstland uitgesplitst. Afhankelijk van de wensen en getalsmatige mogelijkheden die onderzoeken en statistieken op basis van steekproeven of registraties bieden, wordt gekozen voor de meest informatieve én praktisch haalbare indeling naar herkomstland. In hoofdstuk 4 wordt de nieuwe indeling in meer detail beschreven.

Geleidelijke invoering vanaf begin 2022

Het invoeren van een nieuwe hoofdindeling voor migranten en hun in Nederland geboren kinderen is niet eenvoudig, gezien de implicaties voor de statistieken en dataverzameling van het CBS en voor het onderzoek en de informatiebehoefte van samenwerkingspartners en opdrachtgevers. De indeling westers/niet-westers wordt niet alleen in veel publicaties gebruikt, ook bij statistische processen als steekproeftrekkingen en weegmodellen speelt deze een rol. Daarom zal de nieuwe indeling vanaf begin 2022 geleidelijk worden doorgevoerd in de statistieken, tabellen in StatLine en overige publicaties.

De indeling westers/niet-westers wordt sinds de jaren 1990 door het CBS gehanteerd. In eerste instantie werd de indeling gebruikt bij het opstellen van de bevolkingsprognose, later werd het ook een veelgebruikte indeling voor reguliere CBS-publicaties over andere thema’s.

Zorgvuldig gebruik

Ongeacht de gehanteerde indeling dient het maken van statistieken waarbij mensen naar geboorteland (van de ouders) en naar herkomstland onderscheiden worden, zorgvuldig te gebeuren. In 2021 heeft het CBS een brede discussie gevoerd met externe experts op het kennisgebied van migratie en integratie over het doen van onderzoek naar herkomst. Dit resulteerde in het Afwegingskader voor migratie- en integratiestatistieken (CBS, 2021b) dat het CBS voor zijn publicaties binnen dit thema hanteert. Het afwegingskader heeft als uitgangspunt dat er altijd inhoudelijke en methodologische overwegingen moeten zijn om uitkomsten naar herkomst te detailleren. Daarnaast wordt regelmatig uitgezocht of waargenomen verschillen naar herkomst feitelijk zijn terug te voeren op verschillen naar bijvoorbeeld inkomen of opleidingsniveau. Dit wordt dan in beschrijvende publicaties vermeld.

Een of twee ouders geboren in het buitenland

Door in de nieuwe hoofdindeling rekening te houden met het gegeven of iemand wel of niet in Nederland is geboren en of een of beide ouders in Nederland zijn geboren, wordt meer recht gedaan aan feitelijke verschillen in uitgangspositie die mensen vanaf de geboorte hebben. Uit onderzoek bleek bijvoorbeeld dat in Nederland geboren kinderen met één in het buitenland geboren ouder betere schoolprestaties hadden dan degenen van wie beide ouders in het buitenland zijn geboren (CBS, 2016; CBS, 2012). Deze betere prestaties hangen vermoedelijk onder meer samen met het gegeven dat kinderen met ten minste één in Nederland geboren ouder een gemiddeld betere taalkennis hebben en, via het netwerk van de ouder(s), beschikken over een grotere hoeveelheid sociaal kapitaal.

Westers/niet-westers

De afgelopen jaren is het gebruik van de termen en de indeling naar westerse en niet-westerse herkomst meer en meer ter discussie komen te staan. Zowel uit de brede rondgang die het CBS heeft gemaakt bij het opstellen van het Afwegingskader voor migratie- en integratiestatistieken, als uit rondetafelgesprekken met stakeholders (zie onder) kwam naar voren dat er een vertekend beeld bestaat bij een deel van de mensen in Nederland over de indeling westers/niet-westers. Geografisch is de term westers en niet-westers niet juist. Daarbij is de diversiteit binnen de twee groepen groot, terwijl volgens de geconsulteerde betrokkenen het beeld is ontstaan dat het qua cultuur, economie, religie tegengestelde groepen zouden zijn. Ook is het een moeilijk navolgbare indeling, met verschillende tegen-intuïtieve details. Zo worden Japan en Indonesië gerekend tot westers en bijvoorbeeld Zuid-Korea en Maleisië tot niet-westers, terwijl deze vier landen allemaal in Azië liggen.

Gesprekken met stakeholders

Om tot een nieuwe hoofdindeling te komen heeft het CBS een zorgvuldig proces opgezet waarbij het in gesprek is gegaan met zowel interne betrokkenen als met experts vanuit de wetenschap, beleid en maatschappij. Aan de door het CBS geïnitieerde rondetafelgesprekken (CBS, 2021c) nam een brede vertegenwoordiging deel van onder meer de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR), het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI), verschillende ministeries en universiteiten, consultancybureaus en belangenverenigingen. Alle partijen waarmee is gesproken konden zich vinden in het besluit om de indeling westers/niet-westers niet meer te gebruiken. De gesprekken hebben verder geleid tot de formulering van een aantal uitgangspunten voor een nieuwe indeling.

3.1 Uitgangspunten nieuwe indeling

Het CBS heeft op basis van de consultatieronden de volgende uitgangspunten gebruikt om tot een nieuwe hoofdindeling voor migranten en hun kinderen te komen:

• De hoofdindeling moet zo neutraal mogelijk zijn voor het gebruik in standaardpublicaties, zoals StatLinetabellen. Daarbij moet helder zijn tot welke categorie afzonderlijke landen behoren. De indeling en de gebruikte begrippen mogen dan ook niet te complex of academisch zijn.
• De afzonderlijke categorieën moeten optellen tot een totaal om tabellen en publicaties zo begrijpelijk mogelijk te maken. In de praktijk betekent dit dat er mogelijk categorieën ‘overig’ worden weergegeven. Wanneer deze categorieën ‘overig’ niet worden weergegeven, gaan mensen deze mogelijk zelf uitrekenen en dat kan verwarring opleveren.
• De nieuwe hoofdindeling moet zo veel mogelijk tijdbestendig zijn. Een standaardindeling gebaseerd op vooral welvaartsniveau en levensverwachting zoals de Human Development Index (HDI) (United Nations Development Programme, 2021), op normen en waarden zoals gemeten in de World Values Study (WVS, 2021), of het al dan niet behoren tot een bepaald statenverband zoals de Europese Unie (EU) kent een dynamiek in de tijd. Zo zouden landen als Polen en Tsjechië bij statistieken met verslagjaren vóór 2004 tot de groep buiten de EU worden gerekend, en vanaf 2004 tot de groep binnen de EU. Andersom geldt dat voor Groot-Brittannië voor statistieken tot verslagjaar 2020, waarin zij de Europese Unie verlieten. Dit zou vooral in tijdreeksen tot trendbreuken kunnen leiden. Enige wisseling in de tijd binnen de categorieën van de nieuwe hoofdindeling is wellicht onvermijdelijk, maar de insteek is dat categorieën zo min mogelijk veranderen. Een nadeel van indelingen op basis van inhoudelijke criteria (zoals de HDI of WVS) kan verder zijn dat ze voorsorteren op een mogelijke onderzoeksvraag of uitkomstmaat.
• Het is belangrijk dat de nieuwe hoofdindeling uit verschillende niveaus bestaat. Op deze manier kan bij weinig waarnemingen, zoals bij statistieken die op enquêtes zijn gebaseerd, toch op een hoger niveau naar herkomst worden uitgesplitst. Bij statistieken met een groot aantal waarnemingen, zoals vaak het geval is bij statistieken die gebaseerd zijn op registraties, kan dan op een gedetailleerder niveau worden uitgesplitst. In het algemeen geldt dat hoe gedetailleerder de herkomstindeling is, hoe minder heterogeniteit er binnen de afzonderlijke categorieën is. Zo kan zo veel mogelijk recht worden gedaan aan de diversiteit binnen de groep migranten en hun kinderen.
• De insteek is dat de hoofdindeling wordt gebruikt voor standaardpublicaties, zoals StatLine-tabellen. De hoofdindeling hoeft echter niet altijd voor alle statistieken en publicaties te worden gebruikt. Wanneer de onderzoeksvraag daar aanleiding toe geeft, kan worden afgeweken van de hoofdindeling en worden gekozen voor een indeling die beter past bij het onderzoek. Dat kan bijvoorbeeld een indeling naar welvaart, migratiemotief of taalverwantschap zijn.

De nieuwe herkomstindeling bestaat uit twee onderdelen: geboren in Nederland en herkomstland. Migranten zijn geboren in het buitenland, kinderen van migranten zijn in Nederland geboren en hebben ten minste één in het buitenland geboren ouder. Vervolgens wordt het herkomstland van migranten en hun kinderen uitgesplitst naar verschillende niveaus op basis van werelddelen en veelvoorkomende immigratielanden.

Het is de bedoeling om statistieken binnen het thema migratie en integratie zo veel mogelijk met beide onderdelen te kruisen. Als blijkt dat het aantal waarnemingen te laag is om zowel het onderscheid tussen geboren in Nederland of in het buitenland als herkomstland te laten zien, worden beide afzonderlijk getoond. Hieronder worden beide onderdelen en de cijfermatige implicaties verder toegelicht.

4.1 Geboren in Nederland

Bij de nieuwe hoofdindeling van de bevolking staat centraal of een inwoner in Nederland of in het buitenland geboren is. In tweede instantie wordt gekeken naar het geboorteland van de ouders: Nederland of buitenland.

Bovenstaande leidt tot de volgende indeling van Geboren in Nederland:

1. Geboren in Nederland
   a. Twee ouders geboren in Nederland
   b. Een ouder geboren in Nederland, een in het buitenland
   c. Twee ouders geboren in het buitenland
2. Geboren in het buitenland
   a. Twee ouders geboren in Nederland
   b. Een ouder geboren in Nederland, een in het buitenland
   c. Twee ouders geboren in het buitenland

Vanwege kleine aantallen zal de uitsplitsing van het geboorteland van de ouders binnen Geboren in het buitenland niet altijd mogelijk zijn (90 procent heeft twee in het buitenland geboren ouders). Bij de groep geboren in Nederland heeft het grootste deel (87 procent) twee in Nederland geboren ouders, maar is ook het aantal met ten minste één in het buitenland geboren ouder met 2 miljoen personen in absolute aantallen aanzienlijk (zie ook 5.1). Als een uitsplitsing naar een of twee in het buitenland geboren ouders niet mogelijk is, is een clustering van de categorieën 1b en 1c tot de categorie ‘ten minste één in het buitenland geboren ouder’ mogelijk.

Wanneer we over deze groepen schrijven, hebben we het over:

• Bevolking met een Nederlandse herkomst (categorie 1a)
• Migranten (categorie 2)
• Kinderen van migranten (categorie 1b en 1c)
• Migranten en hun kinderen (categorie 1b, 1c en 2)

Verschil tussen Geboren in Nederland en Migratieachtergrond en generatie

De nieuwe indeling Geboren in Nederland of in het buitenland komt grotendeels overeen met de oude indeling naar migratieachtergrond en generatie (tabel 4.1). Het enige verschil is de indeling van mensen die in het buitenland geboren zijn en twee in Nederland geboren ouders hebben. In de nieuwe indeling hebben zij een herkomst buiten Nederland, in de oude indeling niet. Dit is een heel klein deel van de bevolking, minder dan 1 procent (138 duizend mensen op 1 januari 2021, tabel 5.1.1). Het gaat in deze groep onder meer om in het buitenland geboren kinderen van ouders die geëmigreerd zijn (zoals expats of Nederlanders die in de grensregio’s in België of Duitsland wonen) en later zelf in Nederland zijn gaan wonen. Er kan ook sprake zijn van ‘toevallige geboorten buitenland’, waarbij ouders wel in Nederland wonen, maar moesten uitwijken naar een ziekenhuis over de grens voor de geboorte van het kind. Omdat zij in de Basisregistratie Personen (BRP) een geboorteland buiten Nederland hebben zullen zij daarom in de nieuwe indeling behoren tot personen geboren in het buitenland, en dus tot de groep met een herkomst buiten Nederland. Een overzicht van de nieuwe indeling naar Geboren in Nederland staat in figuur 4.2.

4.2 Herkomstland op basis van werelddelen

Het CBS heeft besloten om een hoofdindeling voor herkomstland te gebruiken die is gebaseerd op werelddelen. Met deze keuze is voor een belangrijk deel voldaan aan de uitgangspunten dat de nieuwe hoofdindeling zo neutraal mogelijk, begrijpelijk en zo veel mogelijk tijdbestendig moet zijn.

4.2.1 Vier niveaus

De indeling naar herkomstland is opgebouwd uit verschillende niveaus, aflopend van een driedeling in Nederland, Europa en Buiten-Europa, tot een indeling naar alle afzonderlijke landen. In de volgende paragrafen wordt de indeling verder toegelicht.

• Niveau 1: Nederland, Europa (exclusief Nederland), Buiten-Europa
• Niveau 2: Buiten-Europa verder uitgesplitst naar afzonderlijke klassieke migratielanden (Turkije, Marokko, Suriname, Indonesië en de Nederlandse Cariben) en Overig Buiten-Europa.
• Niveau 3: Overig Buiten-Europa verder uitgesplitst naar Overig Afrika, Overig Azië en Overig Amerika en Oceanië
• Niveau 4: afzonderlijke landen

4.2.2 Afbakening werelddelen voor de indeling naar herkomstland

Onder de categorie Europa (exclusief Nederland) valt Rusland, maar niet Turkije, Armenië en Georgië. Voor de afbakening van de werelddelen voor de indeling van herkomstland is in eerste instantie de indeling van landen naar werelddelen van de Verenigde Naties gebruikt (UNstats, 2021). Alleen voor Cyprus is afgeweken van de indeling van de Verenigde Naties, dat het land bij Azië indeelt. Gezien de lange culturele en politieke geschiedenis van Cyprus bij Europa (Cyprus maakt deel uit van de EU) heeft het CBS ervoor gekozen Cyprus bij Europa in te delen. Sommige landen vallen binnen meerdere werelddelen. Voorbeelden zijn Rusland en Turkije, die deels in Europa en deels in Azië liggen. Door verschillende instanties wordt verschillend met deze landen omgegaan. Zo deelt de Verenigde Naties Turkije in bij Azië, terwijl Eurostat Turkije in zijn statistieken tot Europa rekent (Eurostat, 2021). Omdat landen aan slechts één werelddeel kunnen worden toegewezen, heeft het CBS ervoor gekozen landen in te delen in het werelddeel waar het grootste deel van de inwoners woont. De bevolking van Rusland woont voornamelijk in het Europese deel van Rusland, daarom wordt dit land tot Europa gerekend. In Turkije woont een ruime meerderheid in het Aziatische deel, vandaar de indeling bij Azië.

Volgens de nieuwe hoofdindeling wordt Oceanië samengeteld met Overig Amerika. Het aantal migranten en hun kinderen met een Oceanische herkomst is met 32 duizend mensen erg klein. Bij veel statistieken zal het niet mogelijk zijn om apart over Oceanië te publiceren. Vanwege de geografische ligging en omdat inwoners met een Overig Amerikaanse herkomst (226 duizend mensen) ook een relatief kleine groep in Nederland vormen, is in de nieuwe hoofdindeling ervoor gekozen om Oceanië bij Overig Amerika te voegen.

4.2.3 Klassieke migratielanden

Een belangrijk onderdeel van de nieuwe hoofdindeling is de aparte categorisering van de klassieke migratielanden Turkije, Marokko, Suriname, Nederlandse Cariben (Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, Bonaire, Sint Eustatius, Saba) en Indonesië. De benaming Nederlandse Cariben vervangt de oude term ‘(voormalige) Nederlandse Antillen en Aruba’.

Behalve de bijzondere migratiegeschiedenis die zij met Nederland hebben, is er een meer praktische reden om deze landen als aparte categorie in te delen, en ze niet samen te voegen met de andere landen uit het werelddeel waartoe zij horen. Dit heeft te maken met het relatief hoge aantal (kinderen van) migranten met een herkomst in een van de klassieke migratielanden, ten opzichte van mensen met een herkomst in een van de overige landen in het betreffende werelddeel. In 2021 hadden ruim 1,7 miljoen inwoners een herkomst - als migrant of als kind van migrant(en) - in een van de klassieke migratielanden, en bijna 1,3 miljoen inwoners een herkomst buiten Europa en buiten een van de klassieke migratielanden (tabel 5.2). Wanneer de klassieke migratielanden tot hun eigenlijke werelddeel worden gerekend, zouden zij daardoor de cijfers van het werelddeel dusdanig domineren, dat dit tot een vertekening van de statistieken kan leiden. De ruim 400 duizend (kinderen van) migranten met een Marokkaanse herkomst zouden bijna 60 procent van alle personen in Nederland met een Afrikaanse herkomst vertegenwoordigen. Van de (kinderen van) migranten met een Aziatische herkomst zou ruim de helft een Turkse of Indonesische herkomst hebben, wanneer zij bij Azië zouden worden geteld. Voor Amerika en Oceanië geldt dat twee derde van de personen een Surinaamse of Nederlands Caribische herkomst zou hebben. Bij migranten en hun kinderen met een Europese herkomst speelt de dominantie van een klein aantal landen minder. Omdat een groot deel van de twintig landen met het hoogste aantal inwoners in Nederland Europese landen zijn, is het niet zo dat een paar landen een groot deel van de uitkomsten van het werelddeel Europa bepalen. Bij specifieke statistieken en publicaties kan er, afhankelijk van de onderzoeksvraag, altijd voor gekozen worden om deze of andere landen wel afzonderlijk te laten zien.

4.2.4 Overzicht van de indeling naar herkomstland

De indeling van herkomstlanden op vier niveaus, als combinatie van werelddeel en klassieke migratielanden, ziet er als volgt uit (zie ook figuur 4.3):

1. Nederland
2. Europa (exclusief Nederland, Turkije, Armenië en Georgië, inclusief Rusland)
   2.1. Afzonderlijke landen
3. Buiten-Europa
   3.1 Turkije
   3.2 Marokko
   3.3 Suriname
   3.4 Nederlandse Cariben (Aruba, Curaçao, Sint-Maarten, Bonaire, Sint Eustatius, Saba)
   3.5 Indonesië
   3.6 Overig Buiten-Europa
   3.6.1 Overig Afrika
   3.6.1.1 Afzonderlijke landen
   3.6.2 Overig Azië
   3.6.2.1 Afzonderlijke landen
   3.6.3 Overig Amerika en Oceanië
   3.6.3.1 Afzonderlijke landen

4.3 Gebruik van de indeling in statistieken en publicaties

De insteek is om de indeling naar herkomstland zo gedetailleerd mogelijk te hanteren. De detaillering hangt wel af van het aantal waarnemingen. Statistieken gebaseerd op registerdata kennen vaak een groot aantal waarnemingen zodat op een meer gedetailleerd niveau kan worden gepubliceerd. Statistieken gebaseerd op een klein aantal waarnemingen, zoals bij enquêtedata vaak het geval is, zullen vaak cijfers over herkomstland op een minder gedetailleerd niveau publiceren. Voor statistieken met weinig waarnemingen kan de indeling naar Nederland, Europa en buiten-Europa worden gebruikt. Wanneer het aantal waarnemingen het toelaat, wordt de hoofdindeling verder uitgebreid met klassieke migratielanden en de overige werelddelen.

In dit hoofdstuk wordt kort ingegaan op enkele cijfermatige implicaties van de overgang op de nieuwe indeling voor Geboren in Nederland en herkomstland.

5.1 Geboren in Nederland (vergeleken met eerste en tweede generatie)

Op 1 januari 2021 telde Nederland 15 miljoen inwoners die in Nederland zijn geboren (tabel 5.1.1), van wie 2 miljoen mensen kinderen van migranten zijn (in de oude benaming: de tweede generatie). Zij hebben een of twee in het buitenland geboren ouder(s). Iets meer dan de helft (1,1 miljoen) van hen heeft één in het buitenland en één in Nederland geboren ouder, iets minder dan de helft (890 duizend) heeft twee in het buitenland geboren ouders. Bijna 2,5 miljoen inwoners van Nederland zijn migranten, zij zijn zelf in het buitenland geboren (voorheen: de eerste generatie). Het overgrote deel van hen heeft twee ouders die ook in het buitenland zijn geboren (2,2 miljoen).

Van de 17,5 miljoen inwoners op 1 januari 2021 was 14,0 procent niet in Nederland geboren (migranten). 11,4 procent van de bevolking was een in Nederland geboren kind van migrant(en) (met ten minste één in het buitenland geboren ouder).

5.2 Herkomstland migranten en in Nederland geboren kinderen van migranten

Op 1 januari 2021 waren bijna 2,5 miljoen inwoners in het buitenland geboren. Volgens de nieuwe indeling heeft twee derde van hen (1,6 miljoen mensen) een Buiten-Europese herkomst (tabel 5.2.1, figuur 5.2.2). Van de klassieke migratielanden is de groep geboren in Turkije (201 duizend) het grootst, gevolgd door in Suriname (178 duizend) of Marokko (173 duizend) migranten. Verder telt Nederland ook een relatief grote groep migranten die in Overig Aziatische landen geboren zijn (497 duizend mensen).

Van de 890 duizend in Nederland geboren inwoners met twee in het buitenland geboren ouders, heeft veruit het grootste deel een Buiten-Europese herkomst. Een vijfde (188 duizend) heeft een Marokkaanse herkomst,  een iets kleiner aantal (164 duizend) een Turkse.

Van de 1,1 miljoen in Nederland geboren inwoners met één in het buitenland geboren ouder, heeft 44 procent een in een ander Europees land geboren ouder. Buiten Europa heeft de grootste groep (191 duizend) een in Indonesië geboren vader of moeder.

Herkomstland en een of twee in het buitenland geboren ouders

Van alle kinderen van migranten, die dus in Nederland zijn geboren, heeft 55 procent één in Nederland en één in het buitenland geboren ouder (tabel 5.2.3). Dat percentage verschilt naar herkomst, en is het hoogst bij in Nederland geboren mensen met een Overig Amerikaanse of Oceanische herkomst (82 procent) en bij degenen met een Europese herkomst (81 procent). Van de in Nederland geboren kinderen van Marokkaanse of Turkse migranten heeft respectievelijk 22 en 26 procent één in het buitenland geboren ouder.

Van de migranten, in het buitenland geboren, heeft het overgrote deel (90 procent) twee in het buitenland geboren ouders (tabel 5.2.3). Net als bij in Nederland geboren kinderen van migranten is het aandeel met twee in het buitenland geboren ouders het hoogst onder migranten met Marokkaanse of Turkse herkomst. Van hen heeft nagenoeg iedereen twee in het buitenland geboren ouders. Ook onder migranten met een Surinaamse herkomst is dit aandeel met 97 procent hoog. Migranten met Indonesische of Overig Amerikaanse of Oceanische herkomst hebben met 73 procent het minst vaak twee in het buitenland geboren ouders.

Herkomstland vergeleken met westers/niet-westers

Migranten en hun kinderen met een Overig Amerikaanse of Oceanische herkomst en met een Overig Aziatische herkomst, werden in de oude indeling deels bij westers en deels bij niet-westers ingedeeld (tabel 5.2.3 en 5.2.4). Voor Amerika en Oceanië komt dit onder andere doordat de landen uit Noord-Amerika en Oceanië werden gerekend tot westerse landen en landen uit Zuid- en Midden-Amerika tot niet-westerse landen. Daarnaast werden ook Japan en voormalige Sovjet-Unie landen zoals Kazachstan en Oezbekistan gezien als westers land, terwijl de overige landen werden gerekend tot niet-westers. Bij de Overig Afrikaanse landen speelt dit niet, zij werden allemaal gerekend tot niet-westerse landen.

CBS (2012). Jaarrapport Integratie. Den Haag/Heerlen/Aruba: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2016). Jaarrapport Integratie. Den Haag/Heerlen/Aruba: Centraal Bureau voor de Statistiek.

CBS (2021a). Artikel. Het gebruik van “westers – niet-westers” door het CBS.

CBS (2021b). Longread. CBS afwegingskader migratie- en integratiestatistieken.

CBS (2021c). Artikel. Dialoog CBS met stakeholders: vervanging indeling westers en niet-westers.

Eurostat (2021). EU legislation on the 2021 population and housing censuses.

United Nations Development Programme (2021). Human Development Index. Geraadpleegd 16 november 2021.

Unstats (2021). Standard country or area codes for statistical use (M4).  Geraadpleegd 16 november 2021.

World Values Study (2021). Geraadpleegd 16 november 2021.