3. Veranderingen in het werk tijdens coronamaatregelen

Figuur 3.1 laat zien welk deel van de mbo-gediplomeerden bij aanvang van corona thuisgewerkt heeft. Tabel B.3 vermeldt dit voor de mbo-domeinen. Hieruit komt naar voren dat 16 procent van de bol’ers en 7 procent van de bbl’ers (deels) heeft thuisgewerkt in deze periode. Dit kwam met ruim een kwart het vaakst voor onder bol’ers die een diploma hebben gehaald in de mbo-sector economie. Ook bij de bbl werd door gediplomeerden in de sector economie het vaakst thuisgewerkt, hoewel dit niet zo vaak voorkwam als bij de bol’ers met deze achtergrond. Hieronder vallen opleidingen zoals bedrijfs- en personeelswetenschappen, marketing en public relations en secretariële- en administratieve ondersteuning. Gediplomeerden van de sector groen (land- en tuinbouwopleidingen) en binnen de bbl sector techniek werkten juist relatief weinig thuis. Binnen deze technische sector vallen bijvoorbeeld de opleidingen met betrekking tot de bouw en transport en logistiek.

Thuiswerken niet voor iedereen mogelijk

Veel soorten werk lenen zich niet voor thuiswerken. De mogelijkheden om thuis te werken hangen sterk af van het type werkzaamheden van het beroep. Zo bieden bijvoorbeeld technische beroepen (zoals timmermannen en loodgieters), dienstverlenende beroepen (zoals kappers, schoonmakers en barkeepers) en beroepen in transport en logistiek (zoals chauffeurs, laders, lossers en vakkenvullers) weinig mogelijkheden om thuis te werken (CBS, 2020). Bovendien hangt de mogelijkheid tot thuiswerken sterk samen met het beroepsniveau. Werk op middelbaar beroepsniveau leent zich minder vaak voor thuiswerken dan werk waar een hoger of wetenschappelijk onderwijsniveau voor nodig is.

Minder arbeidsuren tijdens de eerste lockdown

Aan de gediplomeerden is gevraagd of ze sinds corona minder uren per week zijn gaan werken (figuur 3.2) of juist meer uren per week (figuur 3.3). Bijna 1 van de 5 bol’ers gaf aan dat ze sinds corona minder uren zijn gaan werken, bij bbl’ers was dat bijna 1 op de 9. Mbo’ers die gediplomeerd zijn binnen de sector economie zijn zowel bij de bol als de bbl minder uren gaan werken. Onder deze sector valt onder meer het mbo-domein horeca en bakkerij. Bij mbo’ers die in dit domein zijn opgeleid, is zowel bij de bol als de bbl een hoog percentage minder uren gaan werken. Ook opleidingen voor toerisme en recreatie vallen hieronder, waar door de gediplomeerden eveneens relatief vaak minder uren zijn gewerkt.

Hetzelfde geldt voor gediplomeerden van zorgopleidingen in de bol. Het gaat hier niet om gediplomeerden van verpleeg- of verloskundige opleidingen die minder uren zijn gaan werken: slechts 6 procent van hen gaf dit aan. Het betreft hier vooral tandheelkundig opgeleiden (49 procent). Daarnaast behoren ook schoonheids- en kappersopleidingen tot de sector zorg, waarvan een kwart aangaf minder uren te hebben gewerkt. Deze uitkomsten kunnen niet los worden gezien van de overheidsmaatregelen die werden genomen om het nieuwe coronavirus te beteugelen. In maart 2020 kwam er onder meer een verbod op het uitoefenen van contactberoepen, zoals kappers. Sportscholen, horecagelegenheden en scholen gingen dicht en ook musea, bioscopen, theaters en concertzalen werden gesloten. Daarnaast kwam het toerisme tot stilstand. Deze maatregelen hebben eraan bijgedragen dat specifieke beroepen sterker werden getroffen dan andere (CBS, 2021a), wat ook terug is te zien in de resultaten van de mbo’ers die voor deze beroepen zijn opgeleid.

Meer uren vanwege druk op de zorg

Corona heeft er in sommige branches juist toe bijgedragen dat medewerkers het drukker hebben gekregen. Vanwege corona is onder meer de druk op de verpleegkundige zorg aanzienlijk toegenomen. Dit is ook zichtbaar als wordt gekeken naar de mbo-gediplomeerden die meer uren zijn gaan werken sinds corona. Dit vindt het vaakst plaats bij mbo’ers die hun diploma hebben behaald in een opleiding behorende tot de zorgsector: 24,3 procent van de bol’ers en 27,1 procent van de bbl’ers gaf aan sindsdien meer uren te hebben gewerkt. Hierbij gaat het dan vooral om de gediplomeerden van verpleeg- of verloskundige opleidingen, waarbij om en nabij 40 procent dit aangaf. Daarnaast werd dit ook relatief vaak aangegeven door gediplomeerden met een opleiding gehandicaptenzorg voor volwassenen en bejaarden- en gezinszorg.

Vaakst ontslag bij gediplomeerden in sector techniek of economie

Een deel van de mbo-gediplomeerden is ontslagen of kreeg geen contractverlenging gedurende de eerste periode van corona. Het ging om 4,1 procent van de bbl’ers. Bol’ers overkwam dit ruim twee keer zo vaak. Opleidingen van de bbl zijn verschillend van aard van bijvoorbeeld opleidingen van de bol: Leerlingen van de bbl hebben veelal een sterke band met het leerbedrijf waar ze de opleiding volgen. De bbl’ers volgen de opleidingen immers voornamelijk bij het leerbedrijf, terwijl bol’ers dit voornamelijk op school doen. Bol’ers die een opleiding in de sector techniek of economie hebben gedaan, werden het vaakst ontslagen of hun contract werd niet verlengd. Meer dan 1 op de 10 van hen overkwam dit. Binnen de sector economie ging het onder meer om degenen met een opleiding in de richting toerisme en recreatie. Ook was dit aandeel groot onder degenen met een opleiding secretariële en administratieve ondersteuning of een muziek- of theateropleiding. Onder bbl’ers met een groene opleiding was het aandeel ontslagenen juist klein. Het gaat hierbij voornamelijk om het mbo-domein voedsel, natuur en leefomgeving, waarbij de voedselvoorziening als cruciaal werd bestempeld tijdens de eerste lockdown. Hetzelfde kleine aandeel geldt voor het mbo-domein zorg en welzijn, waarbij vooral gediplomeerden in de verpleeg- en verloskunde weinig werden ontslagen of geen contractverlenging kregen.