Auteur: Marjolijn Das en Edwin de Jonge Publicatiedatum: 30-6-2020 12:00

Zelfredzaamheid van ouderen en gebruik van Wmo

Over deze publicatie

Dit is een artikel in de reeks Statistische Trends waarin de zelfredzaamheid van ouderen wordt onderzocht. Sommige ouderen lopen meer risico om verminderd zelfredzaam te worden dan andere. Wmo-gebruik kan gezien worden als een eerste indicator voor verminderde zelfredzaamheid. Wat zijn risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid? En waar wonen ouderen met dergelijke risicofactoren vooral?

In het artikel wordt beschreven welke ouderen een verhoogd risico lopen om minder zelfredzaam te worden en dus op termijn afhankelijk te worden van langdurige zorg. Ook wordt ingegaan op de regionale verdeling van ouderen met dergelijke risicofactoren en op regionale verschillen in mantelzorgmogelijkheden door partners en kinderen. Waar wonen alleenstaande ouderen, welke ouderen hebben kinderen en op welke afstand van de ouderen wonen de kinderen?

1. Inleiding

De toekomstige zorgbehoefte van ouderen is een belangrijk vraagstuk. Zowel lokaal als landelijk beleid wil kunnen anticiperen op zorgbehoeften vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), verpleging, ziekenhuisopnamen en verpleeghuiszorg. Sommige ouderen lopen meer risico om verminderd zelfredzaam te worden dan andere. Wmo-gebruik kan gezien worden als een eerste indicator voor verminderde zelfredzaamheid. Wat zijn risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid? En waar wonen ouderen met dergelijke risicofactoren vooral?

Ouderen wonen tegenwoordig steeds langer zelfstandig thuis. Woonde in 1995 nog 11 procent van de zeventigplussers in een verzorgingstehuis of verpleeghuis, nu is dat nog maar 5 procent. Dit past in het overheidsbeleid: sinds de hervorming van de langdurige zorg in 2015 wordt zelfredzaamheid benadrukt en is het beleid erop gericht om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig te laten wonen, al dan niet met hulp uit het sociale netwerk. Waar nodig biedt de overheid aanvullende ondersteuning, bijvoorbeeld via de Wmo van de gemeente. Sommige ouderen lopen meer risico om verminderd zelfredzaam te worden dan andere. Dit artikel onderzoekt risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid. Wmo-gebruik kan gezien worden als eerste indicator: mensen kunnen zich dan blijkbaar niet meer alleen of met informele hulp redden.

Kader 1

Zelfredzaamheid

Zelfredzame ouderen zijn gedefinieerd als ouderen van zeventig jaar of ouder die zelfstandig wonen en zich in het dagelijks leven zonder overheidssteun, zoals bijvoorbeeld vanuit de Wmo of de Wet langdurige zorg (Wlz), kunnen redden. Onder ‘zelfredzaam’ vallen ook ouderen die weliswaar geen overheidssteun krijgen, maar wel mantelzorg van hun sociale netwerk, of mensen die met eigen geld diensten of zorg inkopen. De in dit onderzoek gebruikte data geven geen informatie over daadwerkelijk gegeven mantelzorg en ook niet over uitgaven aan bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of particulier ingehuurde verpleging en verzorging.

Coronacrisis

Dit onderzoek is uitgevoerd vóór de uitbraak van COVID-19 en de ‘social distancing’- maatregelen die in maart 2020 ingingen, waarbij tot eind april het advies gold om ouderen van zeventig plus helemaal niet te bezoeken. Wanneer mensen door ‘social distancing’ geen of minder informele steun van hun omgeving zouden ontvangen, of minder professionele hulp, komt hun zelfredzaamheid mogelijk sterk in het geding.

Onderzoek naar sociale steun ten tijde van de coronacrisis valt buiten het bereik van dit artikel, maar gegevens over de aanwezigheid van een partner en kinderen zijn ook tijdens de coronacrisis relevant. De afstand tot de kinderen is immers sterk bepalend voor de mogelijkheid voor kinderen om langs te komen en, al dan niet op afstand, zorg te verlenen. Zie hiervoor ook het artikel ‘Hoe is de leefsituatie van ouderen’ (CBS, 7 mei 2020).

Of mensen zorg (gaan) gebruiken of in een instelling (gaan) wonen, hangt met allerlei zaken samen. In dit artikel worden persoonlijke karakteristieken en hulpbronnen van personen als risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid onderzocht. Daarnaast is zorggebruik onder andere afhankelijk van de contextuele factoren, zoals het beleid, het aanbod van zorg en de inrichting van de verzorgingsstaat. Deze contextuele factoren vallen buiten het bereik van dit artikel.

Uiteraard speelt de gezondheidstoestand een doorslaggevende rol bij zorggebruik. Daarbij zijn ook andere persoonskenmerken van belang, onder andere omdat zij samenhangen met gezondheid, zoals leeftijd, geslacht en migratieachtergrond. Naarmate mensen ouder worden krijgen ze steeds meer met ernstige beperkingen te maken en raakt hun sociale netwerk langzamerhand uitgedund. Daarnaast gebruiken vrouwen meer ouderenzorg dan mannen (Laditka en Laditka, 2001). Hun levensverwachting is hoger dan die van mannen, maar vrouwen brengen minder jaren door in goede gezondheid: de levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen is voor mannen hoger dan voor vrouwen. In 2017 bedroeg het verschil 2,5 jaar in het voordeel van mannen (Knoops en Elferink, 2018). Ook hebben vrouwen vaker een laag inkomen (Woittiez, Eggink, Verbeek-Oudijk en De Boer, 2015) en brengen zij door hun hogere levensverwachting op hoge leeftijd meer jaren alleen door dan mannen (Te Riele en Moonen, 2018). Verder zijn ouderen met een migratieachtergrond vaak extra kwetsbaar. Zo hebben ouderen met een Marokkaanse enTurkse achtergrond gemiddeld een minder gunstige inkomenspositie en woonsituatie, en ook een minder goede fysieke en psychosociale gezondheid dan ouderen zonder migratieachtergrond (Fokkema, 2019).

Naast persoonlijke kenmerken hebben ook financiële hulpbronnen van personen invloed op het zorggebruik en de zorgbehoefte. Mensen met een lagere sociaal economische status, gemeten met bijvoorbeeld opleidingsniveau en inkomen, zijn gemiddeld minder gezond en hun (gezonde) levensverwachting ligt aanzienlijk lager dan die van personen met een hoge sociaal economische status (Nusselder, Bruggink en Mackenbach, 2016). De oorzaken zijn complex: blootstelling aan gunstige of juist ongunstige omgevingsinvloeden, stress, opleidingsniveau en bijbehorende kennis van gezondheid en gezond gedrag kunnen allemaal een rol spelen (Adler en Ostrove, 1999). Financiële middelen hebben waarschijnlijk ook een direct effect op de zelfredzaamheid: wie ziek of hulpbehoevend is maar voldoende geld heeft, kan diensten inkopen. Schoonmaken, koken, boodschappen doen en vervoer kunnen uitbesteed worden; particuliere zorg, ondersteuning en aanpassingen aan de woning liggen binnen de mogelijkheden. Op die manier is het voor mensen met goede financiële hulpbronnen eenvoudiger om ook met beperkingen of aandoeningen langer zelfredzaam te blijven of in elk geval thuis te blijven wonen.

Ook sociale hulpbronnen zijn van groot belang voor de zelfredzaamheid: een partner, kinderen, vrienden of buren. Het huidige beleid legt veel nadruk op steun uit het eigen netwerk. Van de ongeveer 2 miljoen Nederlanders die in 2015 hulp en ondersteuning ontvingen (hulp bij het huishouden, persoonlijke verzorging, verpleging, begeleiding), kreeg 1,2 miljoen mensen die (mede) van mensen uit het sociale netwerk (Verbeek-Oudijk, Putman en De Klerk, 2018). Intensievere vormen van mantelzorg worden vooral door de partner en directe familie gedaan (Knijn en Liefbroer, 2006). Buren en vrienden bieden vooral emotionele steun en verder lichte vormen van steun, zoals een incidenteel klusje, boodschappen doen of vervoer naar een afspraak (Conkova, 2019). Mensen zonder familie in de buurt zullen naar verwachting vaker gebruikmaken van formele of particulier gefinancierde zorg. Voor alleenstaanden geldt dat in het bijzonder: zij staan er alleen voor qua dagelijkse werkzaamheden zoals het huishouden, klussen, administratie en vervoer. Alleenstaanden maken dan ook vaker gebruik van door de overheid gefinancierde zorg en ondersteuning (Verbeek-Oudijk et al., 2018).

Uit Australisch onderzoek is gebleken dat de stedelijkheid van de woonomgeving een relatie heeft met het gebruik van ondersteunende zorgarrangementen door thuiswonende ouderen (Commonwealth Home And Community Care programme). In stedelijke gebieden werd meer gebruik gemaakt van dergelijke arrangementen, waarschijnlijk omdat deze in landelijke (afgelegen) gebieden minder beschikbaar waren (Rahman, Efird, Kendig en Byles, 2019).

In dit artikel wordt eerst beschreven welke ouderen een verhoogd risico lopen om minder zelfredzaam te worden en dus op termijn afhankelijk te worden van langdurige zorg. Daarna wordt ingegaan op de regionale verdeling van ouderen met dergelijke risicofactoren. Daarnaast wordt ingegaan op regionale verschillen in mantelzorg mogelijkheden door partners en kinderen. Waar wonen alleenstaande ouderen, welke ouderen hebben kinderen en op welke afstand van de ouderen wonen de kinderen?

2. Data en methode

Om te bepalen wie risico lopen op verminderde zelfredzaamheid zijn Wmo-maatwerkvoorzieningen als indicator genomen. Als ouderen het niet alleen redden, en familie, vrienden of buren ook niet kunnen bijspringen, kunnen zij bij de gemeente aankloppen voor steun uit de Wmo. Wmo-maatwerkvoorzieningen verschillen per gemeente. Het kan gaan om vervoersdiensten, rolstoelen en andere hulpmiddelen, aanpassingen aan de woning, hulp bij de huishouding en andere ondersteuning thuis. Wmo-gebruik is daarmee een eerste indicatie voor verminderde zelfredzaamheid. Woonvoorzieningen vallen in sommige gevallen ook binnen de Wmo, maar zijn in dit artikel buiten beschouwing gelaten. Dit artikel is gericht op de eerste, en lichtere vormen van ondersteuning, niet op de fase waarin mensen niet meer zelfstandig kunnen wonen. In 2019 gebruikten naar schatting 1 miljoen mensen Wmo-maatwerkvoorzieningen: lage inkomens maakten hier veel meer gebruik van dan hoge inkomens (CBS, 5 december 2019).

De gegevens zijn afkomstig uit het Stelsel van Sociaal-statistische Bestanden (SSB) van het CBS. Het SSB is een set van integrale overheidsregisters gecombineerd met enquêtes (Bakker, Van Rooijen en Van Toor, 2014). Dit onderzoek maakt deel uit van de CBS pilotstudie sociale netwerkanalyses waarbij sociale netwerken voor alle inwoners van Nederland zijn afgeleid vanuit het SSB (Van der Laan en De Jonge 2019). Op basis van deze sociale netwerken is de afstand tussen ouders en kinderen afgeleid.

De onderzoeksmethode is een combinatie van beschrijvende en multivariate analyses (kader 2). Het gebruik van multivariate technieken is essentieel, want veel van de kenmerken die invloed kunnen hebben op zelfredzaamheid zijn op complexe wijze met elkaar verweven. Zo wonen mensen met een hoog inkomen en een hoge opleiding vaker ver weg van hun kinderen en wonen in steden veel meer mensen met een migratieachtergrond dan op het platteland. Hieronder worden de resultaten van de beschrijvende en multivariate analyses tegelijkertijd besproken. De volledige resultaten zijn te vinden in de tabellen in de bijlage.

De auteurs danken Jan van der Laan en Azim Eldja voor hun bijdrage aan de analyses. Ook bedanken ze Niels Kooiman, Rik Schürmann, Marion van den Brakel, Jan Mol en Laura Voorrips voor hun zorgvuldig commentaar op eerdere versies van dit artikel.

Kader 2

Onderzoekspopulatie

Op 1 oktober 2014 waren in Nederland bijna 2 miljoen zeventigplussers. De onderzoekspopulatie voor de logistische regressie (paragraaf 3.1) bestond uit een kleinere groep: ruim 1,3 miljoen zeventigplussers. Ouderen die niet zelfstandig woonden of zijn overleden tussen 2014 en 2016 zijn buiten beschouwing gelaten.Daarnaast leverden niet alle gemeenten gegevens aan over de Wmo (zie technische toelichting).

De beschrijving van de regionale spreiding van ouderen met risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid (paragraaf 3.2) is gebaseerd op de gehele populatie zeventigplussers die in 2014 zelfstandig woonden: bijna 1,9 miljoen personen.

Methode

Logistische regressie. De onafhankelijke variabelen, mogelijke risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid, zijn gemeten in 2014. De afhankelijke variabele, Wmo-gebruik, is in 2016 gemeten. Zo is te zien of mensen met bepaalde kenmerken twee jaar later inderdaad verminderd zelfredzaam zijn. Het gaat hierbij om een volledig beeld van Wmo-gebruik in 2016, niet uitsluitend om een voorspelling van nieuwe Wmo-gebruikers. Mogelijk maakten mensen ook in 2014 al gebruik van de Wmo.

De afhankelijke variabele: wel (1) of niet (0) gebruik van maatwerk-Wmo-voorziening(en) (exclusief woonvoorzieningen in een instelling) in 2016, twee jaar na de peildatum. Per gemeente zijn er verschillen in het Wmo-beleid. Zo bepalen gemeenten zelf welke voorzieningen onder algemene voorzieningen worden aangeboden en welke als maatwerk arrangement. Ook hebben 67 gemeenten over slechts een half jaar gegevens aangeleverd voor 2016, en niet over het gehele jaar. Om deze redenen is in de analyse een clustercorrectie voor gemeente opgenomen, waarmee gecorrigeerd wordt voor systematische verschillen in Wmo-gebruik tussen gemeenten.

Onafhankelijke variabelen, peilmoment 1 oktober 2014
Persoonskenmerken: leeftijd gecentreerd (dat wil zeggen: aantal jaren boven de 70), inclusief kwadratische term, geslacht, migratieachtergrond.

Hulpbronnen:
1. Financiële hulpbron: welvaart. Particuliere huishoudens verdeeld in 100 groepen van gelijke omvang op basis van het vermogen en het gestandaardiseerd inkomen.
2. Sociale hulpbronnen: huishoudenssituatie (alleen of met anderen), afstand tot in Nederland wonende kind of kinderen (bij meer dan één kind is de gemiddelde afstand genomen).
3. Overige hulpbron: autobezit van het huishouden. Autobezit vergroot de mogelijkheden om zich zelfstandig te verplaatsen. Het kan ook een indicatie zijn van verminderde gezondheid/zelfredzaamheid als de auto moet worden weggedaan wegens gezondheidsproblemen.

Woonomgeving: stedelijkheidsgraad van de woonbuurt.

Gezondheid: hoogte van de kosten voor zorg uit de basisverzekering in het gehele jaar 2014 (bron: Basic afkomstig van Vektis); ingedeeld in tien groepen van gelijke omvang voor zeventigplussers.

3. Resultaten

3.1 Welke factoren voorspellen Wmo-gebruik bij ouderen?

Onder andere leeftijd, welvaart en huishoudenssituatie hangen samen met Wmo-gebruik

De belangrijkste voorspellers voor Wmo-gebruik bij ouderen zijn leeftijd, autobezit, welvaart, huishoudenssituatie en zorgkosten. Hoe ouder, hoe groter de kans dat men gebruik maak van één of meer voorzieningen binnen de Wmo (figuur 3.1.1). Op zeer hoge leeftijd blijft het Wmo-gebruik toenemen, maar de toename vlakt wel wat af. Ook ouderen met een lagere welvaart (figuur 3.1.2) en ouderen met hogere zorgkosten (figuur 3.1.3) maken vaker gebruik van de Wmo. Alleenstaande ouderen gebruiken vaker Wmo dan ouderen die met hun partner en/of anderen in een huishouden wonen. Deze bevindingen komen overeen met wat in de literatuur beschreven is. Ouderen zonder auto maken vaker gebruik van de Wmo. De eerste gedachte is dat ouderen zonder auto wellicht vooral gebruikmaken van de vervoersdiensten van de Wmo, zoals de regiotaxi. Wanneer dergelijke vervoersvoorzieningen buiten beschouwing worden gelaten, blijken ouderen zonder auto ook beduidend vaker gebruik te maken van andere Wmo-voorzieningen dan ouderen met een auto (resultaten niet getoond). Het is daarom aannemelijk dat het ontbreken van een auto in sommige gevallen een indicatie is voor gezondheidsproblematiek die niet volledig tot uiting komt in de zorgkosten. Hierbij kan gedacht worden aan slecht zicht en aan problemen met motoriek of cognitie.

3.1.1 Wmo-gebruik ¹⁾ naar leeftijd, 2014
leeftijd	% met Wmo (% met Wmo)
70 jaar	9
	10
	12
	16
75 jaar	18
	20
	23
	26
	30
80 jaar	34
	37
	41
	44
	49
85 jaar	51
	54
	57
	59
	61
90 jaar	63
	64
	67
	67
	67
95 jaar	69
	72
	70
	68
	77
100 of ouder	69
¹⁾ 2016, zie kader 2.

3.1.1 Wmo-gebruik ¹⁾ naar leeftijd, 2014
leeftijd	% met Wmo (% met Wmo)
70 jaar	9
	10
	12
	16
75 jaar	18
	20
	23
	26
	30
80 jaar	34
	37
	41
	44
	49
85 jaar	51
	54
	57
	59
	61
90 jaar	63
	64
	67
	67
	67
95 jaar	69
	72
	70
	68
	77
100 of ouder	69
¹⁾ 2016, zie kader 2.

3.1.3 Wmo-gebruik ¹⁾ naar zorgkosten, 2014
Deciel	% (% met Wmo)
1e deciel (laagste)	7
2e deciel	12
3e deciel	16
4e deciel	20
5e deciel	25
6e deciel	28
7e deciel	32
8e deciel	37
9e deciel	40
10e deciel (hoogste)	44
¹⁾ 2016, zie kader 2.

3.1.3 Wmo-gebruik ¹⁾ naar zorgkosten, 2014
Deciel	% (% met Wmo)
1e deciel (laagste)	7
2e deciel	12
3e deciel	16
4e deciel	20
5e deciel	25
6e deciel	28
7e deciel	32
8e deciel	37
9e deciel	40
10e deciel (hoogste)	44
¹⁾ 2016, zie kader 2.

Vrouwen vaker Wmo dan mannen

Ook andere kenmerken hangen samen met Wmo-gebruik, weliswaar in minder sterke mate. De gevonden patronen zijn in lijn met die uit de eerder genoemde literatuur. Zo maken vrouwen meer gebruik van de Wmo dan mannen. Ouderen met een niet-westerse achtergrond maken procentueel gezien vaker gebruik van de Wmo dan ouderen zonder migratieachtergrond. Dat heeft gedeeltelijk te maken met de gemiddeld ongunstigere omstandigheden waarin zij leven, zoals een lager inkomen en een slechtere gezondheid. In de analyse wordt voor een groot deel gecorrigeerd voor deze ongunstige kenmerken. Daarom verschillen ouderen met een Antilliaanse en ouderen met een overig niet-westerse achtergrond in de regressie-analyse niet van ouderen zonder migratieachtergrond. Marokkaanse ouderen blijken zelfs minder gebruik van de Wmo te maken dan ouderen meteen Nederlandse achtergrond. Ouderen met een Surinaamse of Turkse achtergrond maken ook na correctie voor andere kenmerken meer gebruik van de Wmo dan ouderen zonder migratieachtergrond.

Vaker Wmo in stedelijke woonbuurt

Hoe stedelijker de woonbuurt, hoe vaker gebruik wordt gemaakt van Wmo-voorzieningen. In Australië is ook een effect van stedelijkheid gevonden (Rahman et al. 2019). Dat werd verklaard vanuit het gegeven dat in Australische stedelijke gebieden veel meer zorgarrangementen voor ouderen zijn dan op het Australische platteland. In Nederland zijn de verschillen tussen stad en platteland echter beduidend minder groot dan in Australië. Bij het verschil in zorggebruik tussen de stad en het platteland speelt mogelijk een rol dat de sociale verbanden en de sociale cohesie losser zijn in steden, vooral in buurten met veel doorstroom en buurten die in korte tijd sterk van bevolkingssamenstelling zijn veranderd. Ouderen in steden krijgen wellicht minder hulp van buren dan ouderen in hechte kleine dorpen.

Kinderen dichtbij, minder Wmo-gebruik

Ten slotte heeft de nabijheid van kinderen een relatie met Wmo-gebruik. Het effect is relatief klein en de relatie is niet rechtlijnig: procentueel is een omgekeerde u-vorm zichtbaar (tabel 1). Het Wmo-gebruik neemt toe naarmate de afstand tot de kinderen groter wordt en bereikt een piek wanneer de kinderen op een afstand van 5 tot 20 kilometer wonen. Ouderen met kinderen die minstens 20 kilometer weg wonen, gebruiken juist minder Wmo. De regressieanalyse (tabel 3) daarentegen laat zien dat ouderen wiens kinderen gemiddeld op minder dan 2 kilometer afstand wonen, minder vaak gebruik maken van de Wmo dan ouderen met kinderen die verder weg wonen. Het verschil tussen de resultaten in tabel 1 en die regressie-uitkomsten in tabel 3 heeft te maken met de correctie voor andere kenmerken in de regressie-analyse. Met name de sociaaleconomische positie van ouderen is hierbij belangrijk. Kinderen van ouders met een hoge sociale status hebben later vaak zelf ook een hoge maatschappelijke positie (Blau en Duncan, 1967; Van Gaalen, Van den Brakel en Eenkhoorn, 2015): zij gaan vaak studeren en hoogopgeleid werk doen. Daar komen dikwijls lange afstandsverhuizingen bij kijken. Afstanden tussen ouders en hoogopgeleide kinderen zijn daarom veel groter dan die tussen ouders en laagopgeleide kinderen (Mulder en Kalmijn, 2006). Zoals hierboven beschreven, maken ouderen met een hoge sociaaleconomische positie minder gebruik van de Wmo. De regressie-analyse houdt rekening met de welvaart van ouderen (en andere variabelen) en geeft feitelijk uitsluitend de invloed weer van de nabijheid van kinderen als de andere variabelen constant zouden zijn. Bij gelijke welvaart gebruiken ouderen wiens kinderen ver weg wonen dus meer Wmo dan ouders met kinderen op minder dan 2 kilometer afstand.

3.2 Waar wonen ouderen met risico op verminderde zelfredzaamheid?

Ouderen met risico op verminderde zelfredzaamheid vaak in landelijke gebieden in noorden, oosten en zuiden of in steden

Er zijn belangrijke regionale verschillen voor wat de risicofactoren voor verminderde zelfredzaamheid betreft. Figuur 3.2.1 geeft een algemeen beeld van de verdeling van ouderen over het land. Ouderen zijn oververtegenwoordigd in landelijke gebieden in het noorden, oosten en zuiden van het land. Figuren 3.2.2 en 3.2.3 geven een beeld van de relatieve verdeling van ouderen met bepaalde kenmerken over het land, als aandeel van heleboel redenen zijn om geen auto te hebben. De geografische variatie in autobezit lijkt eerder een weerslag van de infrastructuur van grote steden te zijn, met weinig parkeerplekken en zeer uitgebreid openbaar vervoer. Dat ontmoedigt het autobezit en maakt het tevens onnodig.

3.2.1 Aandeel zeventigplussers in de totale bevolking per gemeente, 2014
Naam	Zeventigplussers (%)
Appingedam	14,6
Bedum	11
Bellingwedde	15
Ten Boer	9,4
Delfzijl	14,9
Groningen (gemeente)	7,4
Grootegast	10,9
Haren	17,8
Hoogezand-Sappemeer	13,3
Leek	12,8
Loppersum	10,9
Marum	10,6
Almere	5,4
Stadskanaal	15,1
Slochteren	10,5
Veendam	12,7
Vlagtwedde	15,6
Zeewolde	7,1
Winsum	11
Zuidhorn	10,8
Dongeradeel	12,8
Achtkarspelen	11
Ameland	12,3
het Bildt	11,6
Franekeradeel	12
Harlingen	13,2
Heerenveen	13,1
Kollumerland en Nieuwkruisland	10,8
Leeuwarden	10,6
Leeuwarderadeel	12,5
Ooststellingwerf	13,4
Opsterland	12,1
Schiermonnikoog	16,3
Smallingerland	12,5
Terschelling	12,7
Vlieland	12,3
Weststellingwerf	13,8
Assen	11
Coevorden	13,6
Emmen	12,9
Hoogeveen	12,6
Meppel	11,2
Littenseradiel	10,2
Almelo	11,4
Borne	13,3
Dalfsen	12,3
Deventer	10,5
Enschede	10,2
Haaksbergen	13,8
Hardenberg	10,8
Hellendoorn	12,3
Hengelo (O.)	12,1
Kampen	10,1
Losser	12,8
Noordoostpolder	9,7
Oldenzaal	12,6
Ommen	12,7
Raalte	12,3
Staphorst	9,2
Tubbergen	11
Urk	5,1
Wierden	12,2
Zwolle	9
Rijnwaarden	10,9
Aalten	12,6
Apeldoorn	12
Arnhem	8,4
Barneveld	10
Beuningen	10
Brummen	15,2
Buren	10,4
Culemborg	9,8
Doesburg	12,9
Doetinchem	11,9
Druten	10,2
Duiven	10
Ede	11
Elburg	11
Epe	15,1
Ermelo	13,2
Geldermalsen	10,6
Groesbeek	13,7
Harderwijk	10,4
Hattem	13,7
Heerde	13,4
Heumen	13,9
Lochem	17
Maasdriel	10,2
Millingen aan de Rijn	10,9
Nijkerk	10,9
Nijmegen	9,1
Oldebroek	11
Putten	12,7
Renkum	16,3
Rheden	16,7
Rozendaal	19,4
Scherpenzeel	11
Tiel	9,2
Ubbergen	15,6
Voorst	13,4
Wageningen	9,1
Westervoort	9,1
Winterswijk	13,2
Wijchen	10,7
Zaltbommel	10,2
Zevenaar	14
Zutphen	11,3
Nunspeet	12,1
Dronten	10,2
Neerijnen	10
Amersfoort	8,3
Baarn	14,3
De Bilt	15,2
Bunnik	14,6
Bunschoten	8,9
Eemnes	11,3
Houten	7,1
Leusden	11,9
Lopik	9,5
Montfoort	10,6
Renswoude	8,4
Rhenen	13,3
Soest	13,5
Utrecht (gemeente)	6,5
Veenendaal	10,4
Woudenberg	12,2
Wijk bij Duurstede	9,2
IJsselstein	8,9
Zeist	12,5
Nieuwegein	9,9
Aalsmeer	11,1
Alkmaar	10,3
Amstelveen	13,1
Amsterdam	7,3
Graft-De Rijp	12,8
Beemster	13
Bergen (NH.)	17,7
Beverwijk	10,8
Blaricum	15,9
Bloemendaal	16,8
Bussum	13,2
Castricum	15,3
Diemen	9,9
Edam-Volendam	10,4
Enkhuizen	11,2
Haarlem	10,4
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	11,5
Haarlemmermeer	8,9
Heemskerk	13,8
Heemstede	17,2
Heerhugowaard	9,1
Heiloo	16,9
Den Helder	12,1
Hilversum	12,4
Hoorn	9,8
Huizen	12,1
Landsmeer	13,2
Langedijk	10,4
Laren (NH.)	18,4
Medemblik	10,8
Muiden	13,9
Naarden	14,7
Oostzaan	12,6
Opmeer	11,6
Ouder-Amstel	12,1
Purmerend	11,5
Schagen	12,8
Texel	13,2
Uitgeest	10
Uithoorn	12,1
Velsen	12,3
Weesp	11,7
Schermer	9,8
Zandvoort	15,6
Zeevang	11,6
Zaanstad	10,6
Alblasserdam	12,8
Alphen aan den Rijn	10,3
Barendrecht	9,4
Bergambacht	12,6
Drechterland	11
Brielle	12,7
Capelle aan den IJssel	10,8
Delft	9,3
Dordrecht	11
Gorinchem	11,1
Gouda	10,7
's-Gravenhage (gemeente)	8,5
Hardinxveld-Giessendam	11,2
Hellevoetsluis	10,2
Hendrik-Ido-Ambacht	10,4
Stede Broec	10,9
Hillegom	12,2
Katwijk	10,1
Krimpen aan den IJssel	15
Leerdam	11,6
Leiden	8,4
Leiderdorp	13,6
Lisse	13,3
Maassluis	13
Bernisse	13,1
Nieuwkoop	11
Noordwijk	11,8
Noordwijkerhout	12,2
Oegstgeest	13,2
Oud-Beijerland	11,4
Binnenmaas	13
Korendijk	11,9
Oudewater	11,7
Papendrecht	13,1
Ridderkerk	15,3
Rotterdam	9,7
Rijswijk (ZH.)	15,5
Schiedam	10,3
Schoonhoven	11,8
Sliedrecht	12,1
Cromstrijen	12,5
Spijkenisse	10,4
Albrandswaard	9,4
Westvoorne	16,6
Strijen	12,3
Vianen	11,2
Vlaardingen	13,2
Vlist	12,7
Voorschoten	14
Waddinxveen	12,4
Wassenaar	17,1
Woerden	10,2
Zoetermeer	9,6
Zoeterwoude	11,5
Zwijndrecht	13,9
Nederlek	12,7
Ouderkerk	12,3
Borsele	11,8
Goes	13,7
West Maas en Waal	11,7
Hulst	14,9
Kapelle	11,8
Middelburg (Z.)	13,2
Giessenlanden	11,5
Reimerswaal	10,4
Zederik	11
Terneuzen	14,5
Tholen	11
Veere	15
Vlissingen	13,7
Lingewaal	10,4
De Ronde Venen	11,9
Tytsjerksteradiel	13,4
Aalburg	9,8
Asten	11,6
Baarle-Nassau	15,9
Bergen op Zoom	12
Best	11,4
Boekel	10,4
Boxmeer	12
Boxtel	11,5
Breda	11
Deurne	12,5
Pekela	12,8
Dongen	11,6
Eersel	14
Eindhoven	11,1
Etten-Leur	10,8
Geertruidenberg	11,1
Gilze en Rijen	11,5
Goirle	12,7
Grave	11,1
Haaren	12,1
Helmond	10
's-Hertogenbosch	9,9
Heusden	11,8
Hilvarenbeek	12,7
Loon op Zand	12,6
Mill en Sint Hubert	12,3
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	14,9
Oirschot	11,2
Oisterwijk	14,1
Oosterhout	12,9
Oss	11,6
Rucphen	12,8
Schijndel	11,3
Sint-Michielsgestel	12,9
Sint-Oedenrode	12,2
Someren	11,7
Son en Breugel	16
Steenbergen	12,1
Waterland	13,6
Tilburg	9,5
Uden	11,8
Valkenswaard	15,4
Veghel	11,1
Veldhoven	13,2
Vught	11,8
Waalre	16,2
Waalwijk	12,2
Werkendam	11,6
Woensdrecht	13,6
Woudrichem	10,7
Zundert	12,7
Wormerland	14
Onderbanken	14,1
Landgraaf	13,7
Beek (L.)	15,2
Beesel	13,2
Bergen (L.)	13
Brunssum	14,3
Gennep	12,2
Heerlen	13,7
Kerkrade	14,3
Maastricht	12,5
Meerssen	15,2
Mook en Middelaar	15,9
Nederweert	13,1
Nuth	15,1
Roermond	11,8
Schinnen	15,1
Simpelveld	15,2
Stein (L.)	14,6
Vaals	16,2
Venlo	12,5
Venray	11,6
Voerendaal	16
Weert	13,9
Valkenburg aan de Geul	16,4
Lelystad	7,8
Horst aan de Maas	12,1
Oude IJsselstreek	13,1
Teylingen	11
Utrechtse Heuvelrug	15,3
Oost Gelre	11,7
Koggenland	10,6
Lansingerland	8,5
Leudal	13,1
Maasgouw	14,5
Eemsmond	12,9
Gemert-Bakel	10,9
Halderberge	13,1
Heeze-Leende	14,4
Laarbeek	12,1
De Marne	13,4
Reusel-De Mierden	10,3
Roerdalen	14,3
Maasdonk	10,7
Roosendaal	12,2
Schouwen-Duiveland	15,8
Aa en Hunze	14,4
Borger-Odoorn	13,7
Cuijk	11,6
Landerd	11,4
De Wolden	14,5
Noord-Beveland	15,2
Wijdemeren	14,7
Noordenveld	16,3
Twenterand	10,5
Westerveld	16,9
Sint Anthonis	12,5
Lingewaard	10,7
Cranendonck	12,9
Steenwijkerland	13,2
Moerdijk	12
Echt-Susteren	13,7
Sluis	16,8
Drimmelen	12
Bernheze	11,6
Ferwerderadiel	11
Alphen-Chaam	12,9
Bergeijk	13,1
Bladel	12,5
Gulpen-Wittem	15,2
Tynaarlo	14,7
Midden-Drenthe	13,1
Overbetuwe	10,2
Hof van Twente	15,3
Neder-Betuwe	9,4
Rijssen-Holten	11,4
Geldrop-Mierlo	13
Olst-Wijhe	11,8
Dinkelland	12,8
Westland	11,3
Midden-Delfland	11,2
Berkelland	14
Bronckhorst	14,8
Sittard-Geleen	13,6
Kaag en Braassem	11,7
Dantumadiel	12,1
Zuidplas	10,1
Peel en Maas	11,8
Oldambt	13,9
Zwartewaterland	9,3
Súdwest-Fryslân	12,5
Bodegraven-Reeuwijk	11,8
Eijsden-Margraten	14,4
Stichtse Vecht	10,9
Menameradiel	11,2
Hollands Kroon	11,6
Leidschendam-Voorburg	14,9
De Friese Meren	12,7
Goeree-Overflakkee	12,4
Pijnacker-Nootdorp	8,7
Molenwaard	9,6
Montferland	13,7
Menterwolde	10,5

3.2.1 Aandeel zeventigplussers in de totale bevolking per gemeente, 2014
Naam	Zeventigplussers (%)
Appingedam	14,6
Bedum	11
Bellingwedde	15
Ten Boer	9,4
Delfzijl	14,9
Groningen (gemeente)	7,4
Grootegast	10,9
Haren	17,8
Hoogezand-Sappemeer	13,3
Leek	12,8
Loppersum	10,9
Marum	10,6
Almere	5,4
Stadskanaal	15,1
Slochteren	10,5
Veendam	12,7
Vlagtwedde	15,6
Zeewolde	7,1
Winsum	11
Zuidhorn	10,8
Dongeradeel	12,8
Achtkarspelen	11
Ameland	12,3
het Bildt	11,6
Franekeradeel	12
Harlingen	13,2
Heerenveen	13,1
Kollumerland en Nieuwkruisland	10,8
Leeuwarden	10,6
Leeuwarderadeel	12,5
Ooststellingwerf	13,4
Opsterland	12,1
Schiermonnikoog	16,3
Smallingerland	12,5
Terschelling	12,7
Vlieland	12,3
Weststellingwerf	13,8
Assen	11
Coevorden	13,6
Emmen	12,9
Hoogeveen	12,6
Meppel	11,2
Littenseradiel	10,2
Almelo	11,4
Borne	13,3
Dalfsen	12,3
Deventer	10,5
Enschede	10,2
Haaksbergen	13,8
Hardenberg	10,8
Hellendoorn	12,3
Hengelo (O.)	12,1
Kampen	10,1
Losser	12,8
Noordoostpolder	9,7
Oldenzaal	12,6
Ommen	12,7
Raalte	12,3
Staphorst	9,2
Tubbergen	11
Urk	5,1
Wierden	12,2
Zwolle	9
Rijnwaarden	10,9
Aalten	12,6
Apeldoorn	12
Arnhem	8,4
Barneveld	10
Beuningen	10
Brummen	15,2
Buren	10,4
Culemborg	9,8
Doesburg	12,9
Doetinchem	11,9
Druten	10,2
Duiven	10
Ede	11
Elburg	11
Epe	15,1
Ermelo	13,2
Geldermalsen	10,6
Groesbeek	13,7
Harderwijk	10,4
Hattem	13,7
Heerde	13,4
Heumen	13,9
Lochem	17
Maasdriel	10,2
Millingen aan de Rijn	10,9
Nijkerk	10,9
Nijmegen	9,1
Oldebroek	11
Putten	12,7
Renkum	16,3
Rheden	16,7
Rozendaal	19,4
Scherpenzeel	11
Tiel	9,2
Ubbergen	15,6
Voorst	13,4
Wageningen	9,1
Westervoort	9,1
Winterswijk	13,2
Wijchen	10,7
Zaltbommel	10,2
Zevenaar	14
Zutphen	11,3
Nunspeet	12,1
Dronten	10,2
Neerijnen	10
Amersfoort	8,3
Baarn	14,3
De Bilt	15,2
Bunnik	14,6
Bunschoten	8,9
Eemnes	11,3
Houten	7,1
Leusden	11,9
Lopik	9,5
Montfoort	10,6
Renswoude	8,4
Rhenen	13,3
Soest	13,5
Utrecht (gemeente)	6,5
Veenendaal	10,4
Woudenberg	12,2
Wijk bij Duurstede	9,2
IJsselstein	8,9
Zeist	12,5
Nieuwegein	9,9
Aalsmeer	11,1
Alkmaar	10,3
Amstelveen	13,1
Amsterdam	7,3
Graft-De Rijp	12,8
Beemster	13
Bergen (NH.)	17,7
Beverwijk	10,8
Blaricum	15,9
Bloemendaal	16,8
Bussum	13,2
Castricum	15,3
Diemen	9,9
Edam-Volendam	10,4
Enkhuizen	11,2
Haarlem	10,4
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	11,5
Haarlemmermeer	8,9
Heemskerk	13,8
Heemstede	17,2
Heerhugowaard	9,1
Heiloo	16,9
Den Helder	12,1
Hilversum	12,4
Hoorn	9,8
Huizen	12,1
Landsmeer	13,2
Langedijk	10,4
Laren (NH.)	18,4
Medemblik	10,8
Muiden	13,9
Naarden	14,7
Oostzaan	12,6
Opmeer	11,6
Ouder-Amstel	12,1
Purmerend	11,5
Schagen	12,8
Texel	13,2
Uitgeest	10
Uithoorn	12,1
Velsen	12,3
Weesp	11,7
Schermer	9,8
Zandvoort	15,6
Zeevang	11,6
Zaanstad	10,6
Alblasserdam	12,8
Alphen aan den Rijn	10,3
Barendrecht	9,4
Bergambacht	12,6
Drechterland	11
Brielle	12,7
Capelle aan den IJssel	10,8
Delft	9,3
Dordrecht	11
Gorinchem	11,1
Gouda	10,7
's-Gravenhage (gemeente)	8,5
Hardinxveld-Giessendam	11,2
Hellevoetsluis	10,2
Hendrik-Ido-Ambacht	10,4
Stede Broec	10,9
Hillegom	12,2
Katwijk	10,1
Krimpen aan den IJssel	15
Leerdam	11,6
Leiden	8,4
Leiderdorp	13,6
Lisse	13,3
Maassluis	13
Bernisse	13,1
Nieuwkoop	11
Noordwijk	11,8
Noordwijkerhout	12,2
Oegstgeest	13,2
Oud-Beijerland	11,4
Binnenmaas	13
Korendijk	11,9
Oudewater	11,7
Papendrecht	13,1
Ridderkerk	15,3
Rotterdam	9,7
Rijswijk (ZH.)	15,5
Schiedam	10,3
Schoonhoven	11,8
Sliedrecht	12,1
Cromstrijen	12,5
Spijkenisse	10,4
Albrandswaard	9,4
Westvoorne	16,6
Strijen	12,3
Vianen	11,2
Vlaardingen	13,2
Vlist	12,7
Voorschoten	14
Waddinxveen	12,4
Wassenaar	17,1
Woerden	10,2
Zoetermeer	9,6
Zoeterwoude	11,5
Zwijndrecht	13,9
Nederlek	12,7
Ouderkerk	12,3
Borsele	11,8
Goes	13,7
West Maas en Waal	11,7
Hulst	14,9
Kapelle	11,8
Middelburg (Z.)	13,2
Giessenlanden	11,5
Reimerswaal	10,4
Zederik	11
Terneuzen	14,5
Tholen	11
Veere	15
Vlissingen	13,7
Lingewaal	10,4
De Ronde Venen	11,9
Tytsjerksteradiel	13,4
Aalburg	9,8
Asten	11,6
Baarle-Nassau	15,9
Bergen op Zoom	12
Best	11,4
Boekel	10,4
Boxmeer	12
Boxtel	11,5
Breda	11
Deurne	12,5
Pekela	12,8
Dongen	11,6
Eersel	14
Eindhoven	11,1
Etten-Leur	10,8
Geertruidenberg	11,1
Gilze en Rijen	11,5
Goirle	12,7
Grave	11,1
Haaren	12,1
Helmond	10
's-Hertogenbosch	9,9
Heusden	11,8
Hilvarenbeek	12,7
Loon op Zand	12,6
Mill en Sint Hubert	12,3
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	14,9
Oirschot	11,2
Oisterwijk	14,1
Oosterhout	12,9
Oss	11,6
Rucphen	12,8
Schijndel	11,3
Sint-Michielsgestel	12,9
Sint-Oedenrode	12,2
Someren	11,7
Son en Breugel	16
Steenbergen	12,1
Waterland	13,6
Tilburg	9,5
Uden	11,8
Valkenswaard	15,4
Veghel	11,1
Veldhoven	13,2
Vught	11,8
Waalre	16,2
Waalwijk	12,2
Werkendam	11,6
Woensdrecht	13,6
Woudrichem	10,7
Zundert	12,7
Wormerland	14
Onderbanken	14,1
Landgraaf	13,7
Beek (L.)	15,2
Beesel	13,2
Bergen (L.)	13
Brunssum	14,3
Gennep	12,2
Heerlen	13,7
Kerkrade	14,3
Maastricht	12,5
Meerssen	15,2
Mook en Middelaar	15,9
Nederweert	13,1
Nuth	15,1
Roermond	11,8
Schinnen	15,1
Simpelveld	15,2
Stein (L.)	14,6
Vaals	16,2
Venlo	12,5
Venray	11,6
Voerendaal	16
Weert	13,9
Valkenburg aan de Geul	16,4
Lelystad	7,8
Horst aan de Maas	12,1
Oude IJsselstreek	13,1
Teylingen	11
Utrechtse Heuvelrug	15,3
Oost Gelre	11,7
Koggenland	10,6
Lansingerland	8,5
Leudal	13,1
Maasgouw	14,5
Eemsmond	12,9
Gemert-Bakel	10,9
Halderberge	13,1
Heeze-Leende	14,4
Laarbeek	12,1
De Marne	13,4
Reusel-De Mierden	10,3
Roerdalen	14,3
Maasdonk	10,7
Roosendaal	12,2
Schouwen-Duiveland	15,8
Aa en Hunze	14,4
Borger-Odoorn	13,7
Cuijk	11,6
Landerd	11,4
De Wolden	14,5
Noord-Beveland	15,2
Wijdemeren	14,7
Noordenveld	16,3
Twenterand	10,5
Westerveld	16,9
Sint Anthonis	12,5
Lingewaard	10,7
Cranendonck	12,9
Steenwijkerland	13,2
Moerdijk	12
Echt-Susteren	13,7
Sluis	16,8
Drimmelen	12
Bernheze	11,6
Ferwerderadiel	11
Alphen-Chaam	12,9
Bergeijk	13,1
Bladel	12,5
Gulpen-Wittem	15,2
Tynaarlo	14,7
Midden-Drenthe	13,1
Overbetuwe	10,2
Hof van Twente	15,3
Neder-Betuwe	9,4
Rijssen-Holten	11,4
Geldrop-Mierlo	13
Olst-Wijhe	11,8
Dinkelland	12,8
Westland	11,3
Midden-Delfland	11,2
Berkelland	14
Bronckhorst	14,8
Sittard-Geleen	13,6
Kaag en Braassem	11,7
Dantumadiel	12,1
Zuidplas	10,1
Peel en Maas	11,8
Oldambt	13,9
Zwartewaterland	9,3
Súdwest-Fryslân	12,5
Bodegraven-Reeuwijk	11,8
Eijsden-Margraten	14,4
Stichtse Vecht	10,9
Menameradiel	11,2
Hollands Kroon	11,6
Leidschendam-Voorburg	14,9
De Friese Meren	12,7
Goeree-Overflakkee	12,4
Pijnacker-Nootdorp	8,7
Molenwaard	9,6
Montferland	13,7
Menterwolde	10,5

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
a. Aandeel met 40 procent laagste welvaart
gemeente	Aandeel 40% laagste welvaart (%)
Appingedam	57,2
Bedum	35,2
Bellingwedde	35,3
Ten Boer	35,6
Delfzijl	46,6
Groningen (gemeente)	52,5
Grootegast	29,5
Haren	20,4
Hoogezand-Sappemeer	54,4
Leek	39,9
Loppersum	39,8
Marum	30,4
Almere	52,9
Stadskanaal	52
Slochteren	34,4
Veendam	48,1
Vlagtwedde	40,7
Zeewolde	34,1
Winsum	35,4
Zuidhorn	27,1
Dongeradeel	40,4
Achtkarspelen	40,9
Ameland	22,8
het Bildt	46,5
Franekeradeel	42,7
Harlingen	52,4
Heerenveen	37,1
Kollumerland en Nieuwkruisland	39,5
Leeuwarden	44,5
Leeuwarderadeel	32,4
Ooststellingwerf	35,4
Opsterland	31,8
Schiermonnikoog	23,4
Smallingerland	41,7
Terschelling	23,6
Vlieland	39,4
Weststellingwerf	38,4
Assen	39,4
Coevorden	36,3
Emmen	48,4
Hoogeveen	40,2
Meppel	40,4
Littenseradiel	30,5
Almelo	50,5
Borne	38,7
Dalfsen	21,5
Deventer	44,7
Enschede	52,2
Haaksbergen	34,9
Hardenberg	34,2
Hellendoorn	29,2
Hengelo (O.)	46
Kampen	44,2
Losser	37
Noordoostpolder	41,5
Oldenzaal	39,3
Ommen	25,4
Raalte	32,2
Staphorst	18,4
Tubbergen	32,1
Urk	38,6
Wierden	25,2
Zwolle	41,7
Rijnwaarden	44,1
Aalten	35,8
Apeldoorn	38,3
Arnhem	52,6
Barneveld	27,9
Beuningen	34,8
Brummen	36,2
Buren	27,2
Culemborg	43,8
Doesburg	51,4
Doetinchem	41,3
Druten	43,9
Duiven	48,6
Ede	28,4
Elburg	30,6
Epe	28,3
Ermelo	24,7
Geldermalsen	29,9
Groesbeek	40,7
Harderwijk	37,8
Hattem	30,2
Heerde	25,2
Heumen	22,5
Lochem	26,7
Maasdriel	36,2
Millingen aan de Rijn	45,6
Nijkerk	28,7
Nijmegen	51
Oldebroek	32,1
Putten	27,3
Renkum	27,6
Rheden	37,5
Rozendaal	9,9
Scherpenzeel	25,2
Tiel	46,1
Ubbergen	33
Voorst	28,5
Wageningen	35,9
Westervoort	48,6
Winterswijk	37,9
Wijchen	38
Zaltbommel	34,3
Zevenaar	36,8
Zutphen	39,3
Nunspeet	29
Dronten	37,3
Neerijnen	35,2
Amersfoort	42,8
Baarn	27,7
De Bilt	25,1
Bunnik	15,5
Bunschoten	27,3
Eemnes	26,2
Houten	41,1
Leusden	21,6
Lopik	25,3
Montfoort	24,9
Renswoude	28,4
Rhenen	32,8
Soest	27,1
Utrecht (gemeente)	49,9
Veenendaal	43,2
Woudenberg	24,6
Wijk bij Duurstede	34
IJsselstein	42,4
Zeist	31,9
Nieuwegein	39,9
Aalsmeer	34,2
Alkmaar	43,1
Amstelveen	33,9
Amsterdam	60,9
Graft-De Rijp	19,2
Beemster	27,2
Bergen (NH.)	19,9
Beverwijk	46,4
Blaricum	21,9
Bloemendaal	15,4
Bussum	32,7
Castricum	16,8
Diemen	45,4
Edam-Volendam	24,4
Enkhuizen	44,3
Haarlem	43,5
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	30,9
Haarlemmermeer	35,8
Heemskerk	37,1
Heemstede	22,9
Heerhugowaard	32,1
Heiloo	17,7
Den Helder	51,2
Hilversum	39,4
Hoorn	42,2
Huizen	38,8
Landsmeer	25,4
Langedijk	27,8
Laren (NH.)	17,9
Medemblik	36,8
Muiden	28,4
Naarden	20,6
Oostzaan	34,3
Opmeer	26,5
Ouder-Amstel	33,9
Purmerend	49,2
Schagen	31,2
Texel	23,5
Uitgeest	27,3
Uithoorn	36,6
Velsen	41,3
Weesp	44,3
Schermer	25,6
Zandvoort	35,5
Zeevang	20,5
Zaanstad	50
Alblasserdam	52,2
Alphen aan den Rijn	36,3
Barendrecht	38,2
Bergambacht	31,4
Drechterland	30
Brielle	31,5
Capelle aan den IJssel	49
Delft	52,3
Dordrecht	50,3
Gorinchem	55,5
Gouda	48,5
's-Gravenhage (gemeente)	48,9
Hardinxveld-Giessendam	45
Hellevoetsluis	46,5
Hendrik-Ido-Ambacht	39,7
Stede Broec	37,3
Hillegom	35,5
Katwijk	38
Krimpen aan den IJssel	37,7
Leerdam	47,9
Leiden	48,8
Leiderdorp	30,7
Lisse	38,8
Maassluis	43,5
Bernisse	27,8
Nieuwkoop	30,4
Noordwijk	29,4
Noordwijkerhout	34,3
Oegstgeest	21,6
Oud-Beijerland	35,2
Binnenmaas	37,4
Korendijk	34,9
Oudewater	30
Papendrecht	39,7
Ridderkerk	48,6
Rotterdam	64,3
Rijswijk (ZH.)	43,8
Schiedam	60,3
Schoonhoven	39,9
Sliedrecht	45,1
Cromstrijen	37,3
Spijkenisse	53,7
Albrandswaard	38,6
Westvoorne	23,9
Strijen	36,4
Vianen	35,3
Vlaardingen	52,8
Vlist	31,6
Voorschoten	23,2
Waddinxveen	40,6
Wassenaar	27
Woerden	29,4
Zoetermeer	47
Zoeterwoude	22
Zwijndrecht	45,3
Nederlek	39,9
Ouderkerk	35,6
Borsele	29,4
Goes	38,5
West Maas en Waal	34,3
Hulst	32,4
Kapelle	28,7
Middelburg (Z.)	35,4
Giessenlanden	30,1
Reimerswaal	37,9
Zederik	31
Terneuzen	35,6
Tholen	37,2
Veere	16,1
Vlissingen	42,6
Lingewaal	37
De Ronde Venen	28,2
Tytsjerksteradiel	30,5
Aalburg	37,5
Asten	28,5
Baarle-Nassau	21,9
Bergen op Zoom	43
Best	30,4
Boekel	24,5
Boxmeer	28,9
Boxtel	35,2
Breda	38,4
Deurne	34,3
Pekela	52
Dongen	34,4
Eersel	17,3
Eindhoven	49,1
Etten-Leur	37
Geertruidenberg	45
Gilze en Rijen	40,8
Goirle	32,1
Grave	31,2
Haaren	17,8
Helmond	52,3
's-Hertogenbosch	42,9
Heusden	32,2
Hilvarenbeek	21,2
Loon op Zand	36,9
Mill en Sint Hubert	29
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	18,2
Oirschot	20,4
Oisterwijk	26,8
Oosterhout	41
Oss	39,4
Rucphen	35,1
Schijndel	33,8
Sint-Michielsgestel	20,6
Sint-Oedenrode	26,4
Someren	29,9
Son en Breugel	17,5
Steenbergen	41,7
Waterland	26,6
Tilburg	49
Uden	32,1
Valkenswaard	35
Veghel	28,5
Veldhoven	31,6
Vught	31
Waalre	16,8
Waalwijk	42,8
Werkendam	38,3
Woensdrecht	28,9
Woudrichem	38,1
Zundert	21,1
Wormerland	35,7
Onderbanken	32,6
Landgraaf	41,2
Beek (L.)	31,1
Beesel	42,3
Bergen (L.)	33,7
Brunssum	47,4
Gennep	30,4
Heerlen	53,5
Kerkrade	53,5
Maastricht	48,4
Meerssen	24,8
Mook en Middelaar	21,1
Nederweert	35,4
Nuth	30,2
Roermond	42,8
Schinnen	25,3
Simpelveld	38,5
Stein (L.)	31,1
Vaals	47,8
Venlo	45,5
Venray	34,1
Voerendaal	27,9
Weert	33
Valkenburg aan de Geul	32,6
Lelystad	48,9
Horst aan de Maas	26
Oude IJsselstreek	38
Teylingen	30,3
Utrechtse Heuvelrug	22
Oost Gelre	31,6
Koggenland	27,4
Lansingerland	32,2
Leudal	22,6
Maasgouw	26,4
Eemsmond	43,3
Gemert-Bakel	36,1
Halderberge	35,8
Heeze-Leende	19
Laarbeek	32,4
De Marne	41
Reusel-De Mierden	19,1
Roerdalen	27,9
Maasdonk	25,8
Roosendaal	38,5
Schouwen-Duiveland	32,1
Aa en Hunze	27,4
Borger-Odoorn	35
Cuijk	40,2
Landerd	29,1
De Wolden	26,1
Noord-Beveland	24,3
Wijdemeren	26,3
Noordenveld	24,9
Twenterand	40
Westerveld	22,2
Sint Anthonis	21,5
Lingewaard	36,9
Cranendonck	25,3
Steenwijkerland	37,9
Moerdijk	41,2
Echt-Susteren	29,8
Sluis	31,4
Drimmelen	31,4
Bernheze	25,6
Ferwerderadiel	38,9
Alphen-Chaam	17,9
Bergeijk	17,1
Bladel	19,9
Gulpen-Wittem	33,2
Tynaarlo	23,6
Midden-Drenthe	32,1
Overbetuwe	36,6
Hof van Twente	31,6
Neder-Betuwe	41,4
Rijssen-Holten	34,2
Geldrop-Mierlo	32,6
Olst-Wijhe	36
Dinkelland	24,8
Westland	35,5
Midden-Delfland	27,3
Berkelland	35,2
Bronckhorst	28,3
Sittard-Geleen	38,8
Kaag en Braassem	34,8
Dantumadiel	43,1
Zuidplas	38,2
Peel en Maas	33,3
Oldambt	50,8
Zwartewaterland	38,1
Súdwest-Fryslân	38,3
Bodegraven-Reeuwijk	29,4
Eijsden-Margraten	18,8
Stichtse Vecht	33,1
Menameradiel	34,1
Hollands Kroon	36,9
Leidschendam-Voorburg	34,7
De Friese Meren	36,2
Goeree-Overflakkee	42
Pijnacker-Nootdorp	31,8
Molenwaard	37,2
Montferland	33,9
Menterwolde	51,6

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
a. Aandeel met 40 procent laagste welvaart
gemeente	Aandeel 40% laagste welvaart (%)
Appingedam	57,2
Bedum	35,2
Bellingwedde	35,3
Ten Boer	35,6
Delfzijl	46,6
Groningen (gemeente)	52,5
Grootegast	29,5
Haren	20,4
Hoogezand-Sappemeer	54,4
Leek	39,9
Loppersum	39,8
Marum	30,4
Almere	52,9
Stadskanaal	52
Slochteren	34,4
Veendam	48,1
Vlagtwedde	40,7
Zeewolde	34,1
Winsum	35,4
Zuidhorn	27,1
Dongeradeel	40,4
Achtkarspelen	40,9
Ameland	22,8
het Bildt	46,5
Franekeradeel	42,7
Harlingen	52,4
Heerenveen	37,1
Kollumerland en Nieuwkruisland	39,5
Leeuwarden	44,5
Leeuwarderadeel	32,4
Ooststellingwerf	35,4
Opsterland	31,8
Schiermonnikoog	23,4
Smallingerland	41,7
Terschelling	23,6
Vlieland	39,4
Weststellingwerf	38,4
Assen	39,4
Coevorden	36,3
Emmen	48,4
Hoogeveen	40,2
Meppel	40,4
Littenseradiel	30,5
Almelo	50,5
Borne	38,7
Dalfsen	21,5
Deventer	44,7
Enschede	52,2
Haaksbergen	34,9
Hardenberg	34,2
Hellendoorn	29,2
Hengelo (O.)	46
Kampen	44,2
Losser	37
Noordoostpolder	41,5
Oldenzaal	39,3
Ommen	25,4
Raalte	32,2
Staphorst	18,4
Tubbergen	32,1
Urk	38,6
Wierden	25,2
Zwolle	41,7
Rijnwaarden	44,1
Aalten	35,8
Apeldoorn	38,3
Arnhem	52,6
Barneveld	27,9
Beuningen	34,8
Brummen	36,2
Buren	27,2
Culemborg	43,8
Doesburg	51,4
Doetinchem	41,3
Druten	43,9
Duiven	48,6
Ede	28,4
Elburg	30,6
Epe	28,3
Ermelo	24,7
Geldermalsen	29,9
Groesbeek	40,7
Harderwijk	37,8
Hattem	30,2
Heerde	25,2
Heumen	22,5
Lochem	26,7
Maasdriel	36,2
Millingen aan de Rijn	45,6
Nijkerk	28,7
Nijmegen	51
Oldebroek	32,1
Putten	27,3
Renkum	27,6
Rheden	37,5
Rozendaal	9,9
Scherpenzeel	25,2
Tiel	46,1
Ubbergen	33
Voorst	28,5
Wageningen	35,9
Westervoort	48,6
Winterswijk	37,9
Wijchen	38
Zaltbommel	34,3
Zevenaar	36,8
Zutphen	39,3
Nunspeet	29
Dronten	37,3
Neerijnen	35,2
Amersfoort	42,8
Baarn	27,7
De Bilt	25,1
Bunnik	15,5
Bunschoten	27,3
Eemnes	26,2
Houten	41,1
Leusden	21,6
Lopik	25,3
Montfoort	24,9
Renswoude	28,4
Rhenen	32,8
Soest	27,1
Utrecht (gemeente)	49,9
Veenendaal	43,2
Woudenberg	24,6
Wijk bij Duurstede	34
IJsselstein	42,4
Zeist	31,9
Nieuwegein	39,9
Aalsmeer	34,2
Alkmaar	43,1
Amstelveen	33,9
Amsterdam	60,9
Graft-De Rijp	19,2
Beemster	27,2
Bergen (NH.)	19,9
Beverwijk	46,4
Blaricum	21,9
Bloemendaal	15,4
Bussum	32,7
Castricum	16,8
Diemen	45,4
Edam-Volendam	24,4
Enkhuizen	44,3
Haarlem	43,5
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	30,9
Haarlemmermeer	35,8
Heemskerk	37,1
Heemstede	22,9
Heerhugowaard	32,1
Heiloo	17,7
Den Helder	51,2
Hilversum	39,4
Hoorn	42,2
Huizen	38,8
Landsmeer	25,4
Langedijk	27,8
Laren (NH.)	17,9
Medemblik	36,8
Muiden	28,4
Naarden	20,6
Oostzaan	34,3
Opmeer	26,5
Ouder-Amstel	33,9
Purmerend	49,2
Schagen	31,2
Texel	23,5
Uitgeest	27,3
Uithoorn	36,6
Velsen	41,3
Weesp	44,3
Schermer	25,6
Zandvoort	35,5
Zeevang	20,5
Zaanstad	50
Alblasserdam	52,2
Alphen aan den Rijn	36,3
Barendrecht	38,2
Bergambacht	31,4
Drechterland	30
Brielle	31,5
Capelle aan den IJssel	49
Delft	52,3
Dordrecht	50,3
Gorinchem	55,5
Gouda	48,5
's-Gravenhage (gemeente)	48,9
Hardinxveld-Giessendam	45
Hellevoetsluis	46,5
Hendrik-Ido-Ambacht	39,7
Stede Broec	37,3
Hillegom	35,5
Katwijk	38
Krimpen aan den IJssel	37,7
Leerdam	47,9
Leiden	48,8
Leiderdorp	30,7
Lisse	38,8
Maassluis	43,5
Bernisse	27,8
Nieuwkoop	30,4
Noordwijk	29,4
Noordwijkerhout	34,3
Oegstgeest	21,6
Oud-Beijerland	35,2
Binnenmaas	37,4
Korendijk	34,9
Oudewater	30
Papendrecht	39,7
Ridderkerk	48,6
Rotterdam	64,3
Rijswijk (ZH.)	43,8
Schiedam	60,3
Schoonhoven	39,9
Sliedrecht	45,1
Cromstrijen	37,3
Spijkenisse	53,7
Albrandswaard	38,6
Westvoorne	23,9
Strijen	36,4
Vianen	35,3
Vlaardingen	52,8
Vlist	31,6
Voorschoten	23,2
Waddinxveen	40,6
Wassenaar	27
Woerden	29,4
Zoetermeer	47
Zoeterwoude	22
Zwijndrecht	45,3
Nederlek	39,9
Ouderkerk	35,6
Borsele	29,4
Goes	38,5
West Maas en Waal	34,3
Hulst	32,4
Kapelle	28,7
Middelburg (Z.)	35,4
Giessenlanden	30,1
Reimerswaal	37,9
Zederik	31
Terneuzen	35,6
Tholen	37,2
Veere	16,1
Vlissingen	42,6
Lingewaal	37
De Ronde Venen	28,2
Tytsjerksteradiel	30,5
Aalburg	37,5
Asten	28,5
Baarle-Nassau	21,9
Bergen op Zoom	43
Best	30,4
Boekel	24,5
Boxmeer	28,9
Boxtel	35,2
Breda	38,4
Deurne	34,3
Pekela	52
Dongen	34,4
Eersel	17,3
Eindhoven	49,1
Etten-Leur	37
Geertruidenberg	45
Gilze en Rijen	40,8
Goirle	32,1
Grave	31,2
Haaren	17,8
Helmond	52,3
's-Hertogenbosch	42,9
Heusden	32,2
Hilvarenbeek	21,2
Loon op Zand	36,9
Mill en Sint Hubert	29
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	18,2
Oirschot	20,4
Oisterwijk	26,8
Oosterhout	41
Oss	39,4
Rucphen	35,1
Schijndel	33,8
Sint-Michielsgestel	20,6
Sint-Oedenrode	26,4
Someren	29,9
Son en Breugel	17,5
Steenbergen	41,7
Waterland	26,6
Tilburg	49
Uden	32,1
Valkenswaard	35
Veghel	28,5
Veldhoven	31,6
Vught	31
Waalre	16,8
Waalwijk	42,8
Werkendam	38,3
Woensdrecht	28,9
Woudrichem	38,1
Zundert	21,1
Wormerland	35,7
Onderbanken	32,6
Landgraaf	41,2
Beek (L.)	31,1
Beesel	42,3
Bergen (L.)	33,7
Brunssum	47,4
Gennep	30,4
Heerlen	53,5
Kerkrade	53,5
Maastricht	48,4
Meerssen	24,8
Mook en Middelaar	21,1
Nederweert	35,4
Nuth	30,2
Roermond	42,8
Schinnen	25,3
Simpelveld	38,5
Stein (L.)	31,1
Vaals	47,8
Venlo	45,5
Venray	34,1
Voerendaal	27,9
Weert	33
Valkenburg aan de Geul	32,6
Lelystad	48,9
Horst aan de Maas	26
Oude IJsselstreek	38
Teylingen	30,3
Utrechtse Heuvelrug	22
Oost Gelre	31,6
Koggenland	27,4
Lansingerland	32,2
Leudal	22,6
Maasgouw	26,4
Eemsmond	43,3
Gemert-Bakel	36,1
Halderberge	35,8
Heeze-Leende	19
Laarbeek	32,4
De Marne	41
Reusel-De Mierden	19,1
Roerdalen	27,9
Maasdonk	25,8
Roosendaal	38,5
Schouwen-Duiveland	32,1
Aa en Hunze	27,4
Borger-Odoorn	35
Cuijk	40,2
Landerd	29,1
De Wolden	26,1
Noord-Beveland	24,3
Wijdemeren	26,3
Noordenveld	24,9
Twenterand	40
Westerveld	22,2
Sint Anthonis	21,5
Lingewaard	36,9
Cranendonck	25,3
Steenwijkerland	37,9
Moerdijk	41,2
Echt-Susteren	29,8
Sluis	31,4
Drimmelen	31,4
Bernheze	25,6
Ferwerderadiel	38,9
Alphen-Chaam	17,9
Bergeijk	17,1
Bladel	19,9
Gulpen-Wittem	33,2
Tynaarlo	23,6
Midden-Drenthe	32,1
Overbetuwe	36,6
Hof van Twente	31,6
Neder-Betuwe	41,4
Rijssen-Holten	34,2
Geldrop-Mierlo	32,6
Olst-Wijhe	36
Dinkelland	24,8
Westland	35,5
Midden-Delfland	27,3
Berkelland	35,2
Bronckhorst	28,3
Sittard-Geleen	38,8
Kaag en Braassem	34,8
Dantumadiel	43,1
Zuidplas	38,2
Peel en Maas	33,3
Oldambt	50,8
Zwartewaterland	38,1
Súdwest-Fryslân	38,3
Bodegraven-Reeuwijk	29,4
Eijsden-Margraten	18,8
Stichtse Vecht	33,1
Menameradiel	34,1
Hollands Kroon	36,9
Leidschendam-Voorburg	34,7
De Friese Meren	36,2
Goeree-Overflakkee	42
Pijnacker-Nootdorp	31,8
Molenwaard	37,2
Montferland	33,9
Menterwolde	51,6

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
b Aandeel met 30 procent hoogste zorgkosten
gemeente	Aandeel met 30% hoogste zorgkosten (%)
Appingedam	33,2
Bedum	30,1
Bellingwedde	32,6
Ten Boer	27,4
Delfzijl	32
Groningen (gemeente)	29,6
Grootegast	32,6
Haren	25,6
Hoogezand-Sappemeer	30,4
Leek	28,1
Loppersum	27,3
Marum	25,5
Almere	32,6
Stadskanaal	33,3
Slochteren	30,1
Veendam	33,4
Vlagtwedde	32,4
Zeewolde	29,6
Winsum	25,5
Zuidhorn	25,4
Dongeradeel	28,8
Achtkarspelen	28,5
Ameland	22
het Bildt	26
Franekeradeel	26
Harlingen	28,5
Heerenveen	30
Kollumerland en Nieuwkruisland	26,3
Leeuwarden	29,3
Leeuwarderadeel	27,8
Ooststellingwerf	27,7
Opsterland	26,3
Schiermonnikoog	23,4
Smallingerland	27,9
Terschelling	28,4
Vlieland	24,8
Weststellingwerf	28,2
Assen	28,5
Coevorden	29,8
Emmen	32,2
Hoogeveen	34,3
Meppel	31,5
Littenseradiel	25,9
Almelo	29,6
Borne	30,1
Dalfsen	28,2
Deventer	29,5
Enschede	30,7
Haaksbergen	26,6
Hardenberg	30,8
Hellendoorn	26,9
Hengelo (O.)	28,4
Kampen	31
Losser	28,9
Noordoostpolder	27,7
Oldenzaal	29,1
Ommen	25,8
Raalte	27,7
Staphorst	27
Tubbergen	28,4
Urk	29,8
Wierden	27,1
Zwolle	30,4
Rijnwaarden	26,1
Aalten	28,6
Apeldoorn	29,4
Arnhem	28,3
Barneveld	26,3
Beuningen	31,3
Brummen	28,5
Buren	26,9
Culemborg	28,2
Doesburg	33,8
Doetinchem	29,2
Druten	30,8
Duiven	28,8
Ede	28,4
Elburg	28,8
Epe	30,7
Ermelo	28,7
Geldermalsen	27,9
Groesbeek	30,5
Harderwijk	31,3
Hattem	31
Heerde	28,8
Heumen	31,6
Lochem	25,7
Maasdriel	30,9
Millingen aan de Rijn	32,4
Nijkerk	28,4
Nijmegen	32,6
Oldebroek	28,9
Putten	30,3
Renkum	27,5
Rheden	27
Rozendaal	23,6
Scherpenzeel	26,2
Tiel	29,7
Ubbergen	29,5
Voorst	28,6
Wageningen	28,7
Westervoort	30,3
Winterswijk	27,6
Wijchen	30,1
Zaltbommel	27,6
Zevenaar	27,4
Zutphen	30,1
Nunspeet	28,7
Dronten	28,7
Neerijnen	26,9
Amersfoort	29,7
Baarn	28,1
De Bilt	28,2
Bunnik	29,6
Bunschoten	28,3
Eemnes	26,8
Houten	28,5
Leusden	27
Lopik	26,3
Montfoort	28,1
Renswoude	32
Rhenen	25,9
Soest	28,9
Utrecht (gemeente)	30,7
Veenendaal	30
Woudenberg	27,1
Wijk bij Duurstede	29,3
IJsselstein	30
Zeist	27,9
Nieuwegein	29,1
Aalsmeer	28,2
Alkmaar	29,2
Amstelveen	28,2
Amsterdam	31,1
Graft-De Rijp	25,4
Beemster	28,7
Bergen (NH.)	25,7
Beverwijk	32,1
Blaricum	28,7
Bloemendaal	27,8
Bussum	29,5
Castricum	26,4
Diemen	27,5
Edam-Volendam	30,2
Enkhuizen	28,5
Haarlem	29,5
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	31,6
Haarlemmermeer	29,9
Heemskerk	28,9
Heemstede	30,1
Heerhugowaard	29,1
Heiloo	26,3
Den Helder	31,7
Hilversum	29,1
Hoorn	28,8
Huizen	28,6
Landsmeer	28,3
Langedijk	26,7
Laren (NH.)	27,1
Medemblik	27,1
Muiden	25,5
Naarden	29,3
Oostzaan	27,8
Opmeer	28,5
Ouder-Amstel	27
Purmerend	32
Schagen	26,4
Texel	25,2
Uitgeest	27,1
Uithoorn	27,5
Velsen	30,7
Weesp	26,9
Schermer	27,2
Zandvoort	31,3
Zeevang	22,6
Zaanstad	28,8
Alblasserdam	27,8
Alphen aan den Rijn	27,5
Barendrecht	28
Bergambacht	27,5
Drechterland	26,1
Brielle	27,4
Capelle aan den IJssel	30,9
Delft	30,1
Dordrecht	30,1
Gorinchem	29,3
Gouda	31
's-Gravenhage (gemeente)	32,1
Hardinxveld-Giessendam	28,8
Hellevoetsluis	30,9
Hendrik-Ido-Ambacht	27,5
Stede Broec	25,2
Hillegom	28,6
Katwijk	29,7
Krimpen aan den IJssel	28,8
Leerdam	29,8
Leiden	29,1
Leiderdorp	28,2
Lisse	28,9
Maassluis	24,5
Bernisse	28,9
Nieuwkoop	27,6
Noordwijk	28,2
Noordwijkerhout	28,3
Oegstgeest	26,8
Oud-Beijerland	26,1
Binnenmaas	26,9
Korendijk	25,1
Oudewater	29,3
Papendrecht	26,2
Ridderkerk	28,3
Rotterdam	31,2
Rijswijk (ZH.)	30,4
Schiedam	28,9
Schoonhoven	28,6
Sliedrecht	29,1
Cromstrijen	25,9
Spijkenisse	33,6
Albrandswaard	26,7
Westvoorne	28,6
Strijen	26,9
Vianen	27,1
Vlaardingen	28,2
Vlist	26,9
Voorschoten	29,5
Waddinxveen	29,8
Wassenaar	29,7
Woerden	29,9
Zoetermeer	30,6
Zoeterwoude	25,9
Zwijndrecht	27,7
Nederlek	29,7
Ouderkerk	27,5
Borsele	26,1
Goes	29,8
West Maas en Waal	28,9
Hulst	27,8
Kapelle	26,1
Middelburg (Z.)	26,4
Giessenlanden	27,4
Reimerswaal	27,3
Zederik	29,3
Terneuzen	28,1
Tholen	29,4
Veere	23,8
Vlissingen	28,3
Lingewaal	27,4
De Ronde Venen	27,5
Tytsjerksteradiel	26,4
Aalburg	29,1
Asten	27,5
Baarle-Nassau	25,8
Bergen op Zoom	29,6
Best	29,7
Boekel	28,7
Boxmeer	28,8
Boxtel	27,8
Breda	28,8
Deurne	29,6
Pekela	35
Dongen	28
Eersel	28,2
Eindhoven	32,8
Etten-Leur	26,7
Geertruidenberg	27,4
Gilze en Rijen	27,7
Goirle	30
Grave	33,1
Haaren	28,4
Helmond	32,3
's-Hertogenbosch	29,6
Heusden	28,8
Hilvarenbeek	25,9
Loon op Zand	30,1
Mill en Sint Hubert	28,7
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29,1
Oirschot	30,1
Oisterwijk	29,7
Oosterhout	28,5
Oss	30,4
Rucphen	29,7
Schijndel	30,1
Sint-Michielsgestel	28,6
Sint-Oedenrode	28
Someren	28,8
Son en Breugel	25,5
Steenbergen	29,8
Waterland	26,7
Tilburg	30
Uden	30,3
Valkenswaard	29,4
Veghel	29,4
Veldhoven	30
Vught	29,6
Waalre	28,6
Waalwijk	28,3
Werkendam	26,6
Woensdrecht	27,9
Woudrichem	26
Zundert	27,7
Wormerland	26,7
Onderbanken	30,5
Landgraaf	29,3
Beek (L.)	31,7
Beesel	34,6
Bergen (L.)	29,8
Brunssum	32,1
Gennep	29,5
Heerlen	32,4
Kerkrade	30,1
Maastricht	33,4
Meerssen	29,3
Mook en Middelaar	27,7
Nederweert	32,3
Nuth	27,8
Roermond	31,2
Schinnen	29,5
Simpelveld	29,1
Stein (L.)	29,6
Vaals	26,8
Venlo	33,1
Venray	30,4
Voerendaal	27,2
Weert	32,6
Valkenburg aan de Geul	29,6
Lelystad	32,7
Horst aan de Maas	31,9
Oude IJsselstreek	29,1
Teylingen	26,3
Utrechtse Heuvelrug	28,5
Oost Gelre	29,3
Koggenland	24,9
Lansingerland	25,2
Leudal	29,1
Maasgouw	30,7
Eemsmond	30,8
Gemert-Bakel	29,4
Halderberge	28,2
Heeze-Leende	31,3
Laarbeek	30
De Marne	28,8
Reusel-De Mierden	27,9
Roerdalen	30,6
Maasdonk	33,4
Roosendaal	28,8
Schouwen-Duiveland	25,6
Aa en Hunze	27,6
Borger-Odoorn	28
Cuijk	29
Landerd	31,9
De Wolden	30
Noord-Beveland	27,8
Wijdemeren	30,6
Noordenveld	25,4
Twenterand	30,9
Westerveld	28,9
Sint Anthonis	26,2
Lingewaard	29
Cranendonck	32,6
Steenwijkerland	30,2
Moerdijk	28,6
Echt-Susteren	31,6
Sluis	28,8
Drimmelen	29,2
Bernheze	30,6
Ferwerderadiel	23,6
Alphen-Chaam	23,9
Bergeijk	30
Bladel	30,3
Gulpen-Wittem	26,5
Tynaarlo	25,7
Midden-Drenthe	27,1
Overbetuwe	28,4
Hof van Twente	27,5
Neder-Betuwe	30
Rijssen-Holten	28,6
Geldrop-Mierlo	33,4
Olst-Wijhe	29,7
Dinkelland	26,6
Westland	27,7
Midden-Delfland	25,1
Berkelland	27
Bronckhorst	29,6
Sittard-Geleen	32
Kaag en Braassem	27,6
Dantumadiel	28,2
Zuidplas	30,4
Peel en Maas	31,8
Oldambt	33,8
Zwartewaterland	29,4
Súdwest-Fryslân	26,6
Bodegraven-Reeuwijk	29,1
Eijsden-Margraten	27,5
Stichtse Vecht	29,7
Menameradiel	27,4
Hollands Kroon	26,1
Leidschendam-Voorburg	29,6
De Friese Meren	28,1
Goeree-Overflakkee	29,6
Pijnacker-Nootdorp	27,1
Molenwaard	24,4
Montferland	28,4
Menterwolde	32,5

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
b Aandeel met 30 procent hoogste zorgkosten
gemeente	Aandeel met 30% hoogste zorgkosten (%)
Appingedam	33,2
Bedum	30,1
Bellingwedde	32,6
Ten Boer	27,4
Delfzijl	32
Groningen (gemeente)	29,6
Grootegast	32,6
Haren	25,6
Hoogezand-Sappemeer	30,4
Leek	28,1
Loppersum	27,3
Marum	25,5
Almere	32,6
Stadskanaal	33,3
Slochteren	30,1
Veendam	33,4
Vlagtwedde	32,4
Zeewolde	29,6
Winsum	25,5
Zuidhorn	25,4
Dongeradeel	28,8
Achtkarspelen	28,5
Ameland	22
het Bildt	26
Franekeradeel	26
Harlingen	28,5
Heerenveen	30
Kollumerland en Nieuwkruisland	26,3
Leeuwarden	29,3
Leeuwarderadeel	27,8
Ooststellingwerf	27,7
Opsterland	26,3
Schiermonnikoog	23,4
Smallingerland	27,9
Terschelling	28,4
Vlieland	24,8
Weststellingwerf	28,2
Assen	28,5
Coevorden	29,8
Emmen	32,2
Hoogeveen	34,3
Meppel	31,5
Littenseradiel	25,9
Almelo	29,6
Borne	30,1
Dalfsen	28,2
Deventer	29,5
Enschede	30,7
Haaksbergen	26,6
Hardenberg	30,8
Hellendoorn	26,9
Hengelo (O.)	28,4
Kampen	31
Losser	28,9
Noordoostpolder	27,7
Oldenzaal	29,1
Ommen	25,8
Raalte	27,7
Staphorst	27
Tubbergen	28,4
Urk	29,8
Wierden	27,1
Zwolle	30,4
Rijnwaarden	26,1
Aalten	28,6
Apeldoorn	29,4
Arnhem	28,3
Barneveld	26,3
Beuningen	31,3
Brummen	28,5
Buren	26,9
Culemborg	28,2
Doesburg	33,8
Doetinchem	29,2
Druten	30,8
Duiven	28,8
Ede	28,4
Elburg	28,8
Epe	30,7
Ermelo	28,7
Geldermalsen	27,9
Groesbeek	30,5
Harderwijk	31,3
Hattem	31
Heerde	28,8
Heumen	31,6
Lochem	25,7
Maasdriel	30,9
Millingen aan de Rijn	32,4
Nijkerk	28,4
Nijmegen	32,6
Oldebroek	28,9
Putten	30,3
Renkum	27,5
Rheden	27
Rozendaal	23,6
Scherpenzeel	26,2
Tiel	29,7
Ubbergen	29,5
Voorst	28,6
Wageningen	28,7
Westervoort	30,3
Winterswijk	27,6
Wijchen	30,1
Zaltbommel	27,6
Zevenaar	27,4
Zutphen	30,1
Nunspeet	28,7
Dronten	28,7
Neerijnen	26,9
Amersfoort	29,7
Baarn	28,1
De Bilt	28,2
Bunnik	29,6
Bunschoten	28,3
Eemnes	26,8
Houten	28,5
Leusden	27
Lopik	26,3
Montfoort	28,1
Renswoude	32
Rhenen	25,9
Soest	28,9
Utrecht (gemeente)	30,7
Veenendaal	30
Woudenberg	27,1
Wijk bij Duurstede	29,3
IJsselstein	30
Zeist	27,9
Nieuwegein	29,1
Aalsmeer	28,2
Alkmaar	29,2
Amstelveen	28,2
Amsterdam	31,1
Graft-De Rijp	25,4
Beemster	28,7
Bergen (NH.)	25,7
Beverwijk	32,1
Blaricum	28,7
Bloemendaal	27,8
Bussum	29,5
Castricum	26,4
Diemen	27,5
Edam-Volendam	30,2
Enkhuizen	28,5
Haarlem	29,5
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	31,6
Haarlemmermeer	29,9
Heemskerk	28,9
Heemstede	30,1
Heerhugowaard	29,1
Heiloo	26,3
Den Helder	31,7
Hilversum	29,1
Hoorn	28,8
Huizen	28,6
Landsmeer	28,3
Langedijk	26,7
Laren (NH.)	27,1
Medemblik	27,1
Muiden	25,5
Naarden	29,3
Oostzaan	27,8
Opmeer	28,5
Ouder-Amstel	27
Purmerend	32
Schagen	26,4
Texel	25,2
Uitgeest	27,1
Uithoorn	27,5
Velsen	30,7
Weesp	26,9
Schermer	27,2
Zandvoort	31,3
Zeevang	22,6
Zaanstad	28,8
Alblasserdam	27,8
Alphen aan den Rijn	27,5
Barendrecht	28
Bergambacht	27,5
Drechterland	26,1
Brielle	27,4
Capelle aan den IJssel	30,9
Delft	30,1
Dordrecht	30,1
Gorinchem	29,3
Gouda	31
's-Gravenhage (gemeente)	32,1
Hardinxveld-Giessendam	28,8
Hellevoetsluis	30,9
Hendrik-Ido-Ambacht	27,5
Stede Broec	25,2
Hillegom	28,6
Katwijk	29,7
Krimpen aan den IJssel	28,8
Leerdam	29,8
Leiden	29,1
Leiderdorp	28,2
Lisse	28,9
Maassluis	24,5
Bernisse	28,9
Nieuwkoop	27,6
Noordwijk	28,2
Noordwijkerhout	28,3
Oegstgeest	26,8
Oud-Beijerland	26,1
Binnenmaas	26,9
Korendijk	25,1
Oudewater	29,3
Papendrecht	26,2
Ridderkerk	28,3
Rotterdam	31,2
Rijswijk (ZH.)	30,4
Schiedam	28,9
Schoonhoven	28,6
Sliedrecht	29,1
Cromstrijen	25,9
Spijkenisse	33,6
Albrandswaard	26,7
Westvoorne	28,6
Strijen	26,9
Vianen	27,1
Vlaardingen	28,2
Vlist	26,9
Voorschoten	29,5
Waddinxveen	29,8
Wassenaar	29,7
Woerden	29,9
Zoetermeer	30,6
Zoeterwoude	25,9
Zwijndrecht	27,7
Nederlek	29,7
Ouderkerk	27,5
Borsele	26,1
Goes	29,8
West Maas en Waal	28,9
Hulst	27,8
Kapelle	26,1
Middelburg (Z.)	26,4
Giessenlanden	27,4
Reimerswaal	27,3
Zederik	29,3
Terneuzen	28,1
Tholen	29,4
Veere	23,8
Vlissingen	28,3
Lingewaal	27,4
De Ronde Venen	27,5
Tytsjerksteradiel	26,4
Aalburg	29,1
Asten	27,5
Baarle-Nassau	25,8
Bergen op Zoom	29,6
Best	29,7
Boekel	28,7
Boxmeer	28,8
Boxtel	27,8
Breda	28,8
Deurne	29,6
Pekela	35
Dongen	28
Eersel	28,2
Eindhoven	32,8
Etten-Leur	26,7
Geertruidenberg	27,4
Gilze en Rijen	27,7
Goirle	30
Grave	33,1
Haaren	28,4
Helmond	32,3
's-Hertogenbosch	29,6
Heusden	28,8
Hilvarenbeek	25,9
Loon op Zand	30,1
Mill en Sint Hubert	28,7
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29,1
Oirschot	30,1
Oisterwijk	29,7
Oosterhout	28,5
Oss	30,4
Rucphen	29,7
Schijndel	30,1
Sint-Michielsgestel	28,6
Sint-Oedenrode	28
Someren	28,8
Son en Breugel	25,5
Steenbergen	29,8
Waterland	26,7
Tilburg	30
Uden	30,3
Valkenswaard	29,4
Veghel	29,4
Veldhoven	30
Vught	29,6
Waalre	28,6
Waalwijk	28,3
Werkendam	26,6
Woensdrecht	27,9
Woudrichem	26
Zundert	27,7
Wormerland	26,7
Onderbanken	30,5
Landgraaf	29,3
Beek (L.)	31,7
Beesel	34,6
Bergen (L.)	29,8
Brunssum	32,1
Gennep	29,5
Heerlen	32,4
Kerkrade	30,1
Maastricht	33,4
Meerssen	29,3
Mook en Middelaar	27,7
Nederweert	32,3
Nuth	27,8
Roermond	31,2
Schinnen	29,5
Simpelveld	29,1
Stein (L.)	29,6
Vaals	26,8
Venlo	33,1
Venray	30,4
Voerendaal	27,2
Weert	32,6
Valkenburg aan de Geul	29,6
Lelystad	32,7
Horst aan de Maas	31,9
Oude IJsselstreek	29,1
Teylingen	26,3
Utrechtse Heuvelrug	28,5
Oost Gelre	29,3
Koggenland	24,9
Lansingerland	25,2
Leudal	29,1
Maasgouw	30,7
Eemsmond	30,8
Gemert-Bakel	29,4
Halderberge	28,2
Heeze-Leende	31,3
Laarbeek	30
De Marne	28,8
Reusel-De Mierden	27,9
Roerdalen	30,6
Maasdonk	33,4
Roosendaal	28,8
Schouwen-Duiveland	25,6
Aa en Hunze	27,6
Borger-Odoorn	28
Cuijk	29
Landerd	31,9
De Wolden	30
Noord-Beveland	27,8
Wijdemeren	30,6
Noordenveld	25,4
Twenterand	30,9
Westerveld	28,9
Sint Anthonis	26,2
Lingewaard	29
Cranendonck	32,6
Steenwijkerland	30,2
Moerdijk	28,6
Echt-Susteren	31,6
Sluis	28,8
Drimmelen	29,2
Bernheze	30,6
Ferwerderadiel	23,6
Alphen-Chaam	23,9
Bergeijk	30
Bladel	30,3
Gulpen-Wittem	26,5
Tynaarlo	25,7
Midden-Drenthe	27,1
Overbetuwe	28,4
Hof van Twente	27,5
Neder-Betuwe	30
Rijssen-Holten	28,6
Geldrop-Mierlo	33,4
Olst-Wijhe	29,7
Dinkelland	26,6
Westland	27,7
Midden-Delfland	25,1
Berkelland	27
Bronckhorst	29,6
Sittard-Geleen	32
Kaag en Braassem	27,6
Dantumadiel	28,2
Zuidplas	30,4
Peel en Maas	31,8
Oldambt	33,8
Zwartewaterland	29,4
Súdwest-Fryslân	26,6
Bodegraven-Reeuwijk	29,1
Eijsden-Margraten	27,5
Stichtse Vecht	29,7
Menameradiel	27,4
Hollands Kroon	26,1
Leidschendam-Voorburg	29,6
De Friese Meren	28,1
Goeree-Overflakkee	29,6
Pijnacker-Nootdorp	27,1
Molenwaard	24,4
Montferland	28,4
Menterwolde	32,5

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
c Aandeel zonder auto
Gemeente	Aandeel zonder auto (%)
Appingedam	39,9
Bedum	30,7
Bellingwedde	28,3
Ten Boer	29,5
Delfzijl	32,9
Groningen (gemeente)	43,7
Grootegast	28,4
Haren	23,8
Hoogezand-Sappemeer	32,4
Leek	28,1
Loppersum	34,4
Marum	25,3
Almere	42,5
Stadskanaal	31,3
Slochteren	25,4
Veendam	31,5
Vlagtwedde	30,2
Zeewolde	23,2
Winsum	31
Zuidhorn	25,4
Dongeradeel	30,5
Achtkarspelen	31,3
Ameland	35,7
het Bildt	32,1
Franekeradeel	32,7
Harlingen	37,1
Heerenveen	31,4
Kollumerland en Nieuwkruisland	28,5
Leeuwarden	36,3
Leeuwarderadeel	28,3
Ooststellingwerf	26,1
Opsterland	25,7
Schiermonnikoog	49,4
Smallingerland	28,1
Terschelling	32,2
Vlieland	55,5
Weststellingwerf	27,5
Assen	29,9
Coevorden	26,6
Emmen	31,2
Hoogeveen	29
Meppel	30,6
Littenseradiel	26,1
Almelo	34,9
Borne	27,7
Dalfsen	19,5
Deventer	35,3
Enschede	34,7
Haaksbergen	26,4
Hardenberg	25,6
Hellendoorn	25
Hengelo (O.)	31,9
Kampen	34,6
Losser	26,9
Noordoostpolder	26,1
Oldenzaal	29,7
Ommen	24,8
Raalte	27,6
Staphorst	22,7
Tubbergen	26,7
Urk	48,2
Wierden	22,7
Zwolle	35,9
Rijnwaarden	36,2
Aalten	28,6
Apeldoorn	31,6
Arnhem	41,5
Barneveld	26,8
Beuningen	30,5
Brummen	28,3
Buren	25,2
Culemborg	39,2
Doesburg	36,8
Doetinchem	31,2
Druten	33,9
Duiven	30,4
Ede	30,2
Elburg	27,7
Epe	27,1
Ermelo	24,7
Geldermalsen	30,1
Groesbeek	31,4
Harderwijk	34,9
Hattem	29,3
Heerde	29,9
Heumen	22,3
Lochem	22
Maasdriel	34
Millingen aan de Rijn	37,7
Nijkerk	28,1
Nijmegen	40,2
Oldebroek	31,7
Putten	26,4
Renkum	27,7
Rheden	30,3
Rozendaal	14
Scherpenzeel	24,2
Tiel	37,6
Ubbergen	28,1
Voorst	25,9
Wageningen	33,7
Westervoort	35,7
Winterswijk	29,4
Wijchen	29,7
Zaltbommel	32,2
Zevenaar	30,9
Zutphen	34,6
Nunspeet	27,8
Dronten	22,6
Neerijnen	28,7
Amersfoort	39,1
Baarn	30,8
De Bilt	29,6
Bunnik	24,5
Bunschoten	31,4
Eemnes	23,3
Houten	33,8
Leusden	24,9
Lopik	26,7
Montfoort	28,4
Renswoude	19,5
Rhenen	29
Soest	28
Utrecht (gemeente)	49,5
Veenendaal	34,4
Woudenberg	22,9
Wijk bij Duurstede	30,2
IJsselstein	38,1
Zeist	33,1
Nieuwegein	35,1
Aalsmeer	26
Alkmaar	39,5
Amstelveen	32,3
Amsterdam	58,9
Graft-De Rijp	25,3
Beemster	25,6
Bergen (NH.)	27,3
Beverwijk	40,2
Blaricum	18,2
Bloemendaal	21,4
Bussum	32,8
Castricum	26,3
Diemen	40,9
Edam-Volendam	40,6
Enkhuizen	43,1
Haarlem	43,3
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	25,7
Haarlemmermeer	29,3
Heemskerk	32
Heemstede	26,5
Heerhugowaard	30
Heiloo	24,5
Den Helder	36
Hilversum	35,8
Hoorn	39,2
Huizen	28,7
Landsmeer	28,1
Langedijk	28,8
Laren (NH.)	21,3
Medemblik	31,2
Muiden	25,4
Naarden	26,2
Oostzaan	30,4
Opmeer	28,4
Ouder-Amstel	32,3
Purmerend	39,8
Schagen	30,4
Texel	29,8
Uitgeest	30
Uithoorn	28,2
Velsen	35,5
Weesp	40,7
Schermer	23,7
Zandvoort	36,7
Zeevang	24,1
Zaanstad	39,2
Alblasserdam	42,5
Alphen aan den Rijn	33
Barendrecht	29,5
Bergambacht	29,6
Drechterland	26,8
Brielle	28,2
Capelle aan den IJssel	41,1
Delft	46,6
Dordrecht	43,5
Gorinchem	44,9
Gouda	44,3
's-Gravenhage (gemeente)	49,3
Hardinxveld-Giessendam	38,4
Hellevoetsluis	35,4
Hendrik-Ido-Ambacht	32,1
Stede Broec	34,9
Hillegom	29
Katwijk	38,3
Krimpen aan den IJssel	30,7
Leerdam	42,2
Leiden	45,7
Leiderdorp	32,2
Lisse	28,7
Maassluis	36,9
Bernisse	27,8
Nieuwkoop	27,6
Noordwijk	32,3
Noordwijkerhout	31
Oegstgeest	28,9
Oud-Beijerland	33,2
Binnenmaas	30,6
Korendijk	28,8
Oudewater	33,7
Papendrecht	31
Ridderkerk	36,3
Rotterdam	55,1
Rijswijk (ZH.)	40,5
Schiedam	50,7
Schoonhoven	37,1
Sliedrecht	39,6
Cromstrijen	29,7
Spijkenisse	40,9
Albrandswaard	30,1
Westvoorne	29,3
Strijen	35,4
Vianen	32,5
Vlaardingen	43,3
Vlist	30,7
Voorschoten	26,8
Waddinxveen	31,9
Wassenaar	25,9
Woerden	33,6
Zoetermeer	39
Zoeterwoude	27,4
Zwijndrecht	35,7
Nederlek	34,1
Ouderkerk	37,7
Borsele	23,6
Goes	31,5
West Maas en Waal	31,6
Hulst	28,2
Kapelle	27,1
Middelburg (Z.)	36,5
Giessenlanden	27,9
Reimerswaal	29,4
Zederik	33,5
Terneuzen	30
Tholen	35
Veere	24,6
Vlissingen	39,6
Lingewaal	30,9
De Ronde Venen	27,6
Tytsjerksteradiel	25,6
Aalburg	31,5
Asten	25,2
Baarle-Nassau	24
Bergen op Zoom	36,3
Best	26,7
Boekel	25,6
Boxmeer	28,6
Boxtel	34
Breda	34,5
Deurne	29,4
Pekela	34,2
Dongen	30,9
Eersel	21,9
Eindhoven	37,3
Etten-Leur	32,4
Geertruidenberg	32,8
Gilze en Rijen	29,8
Goirle	30,4
Grave	25,6
Haaren	17,8
Helmond	37,7
's-Hertogenbosch	35,7
Heusden	28,2
Hilvarenbeek	19,9
Loon op Zand	29,6
Mill en Sint Hubert	24,1
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	20,5
Oirschot	27,6
Oisterwijk	25,4
Oosterhout	32
Oss	31,7
Rucphen	30,7
Schijndel	27,1
Sint-Michielsgestel	23,4
Sint-Oedenrode	24,1
Someren	27,7
Son en Breugel	18,9
Steenbergen	31,9
Waterland	33,2
Tilburg	37,8
Uden	26,7
Valkenswaard	27
Veghel	26,6
Veldhoven	27,2
Vught	29,3
Waalre	22,4
Waalwijk	29,9
Werkendam	33,1
Woensdrecht	27,3
Woudrichem	30,9
Zundert	28,1
Wormerland	29,5
Onderbanken	32,4
Landgraaf	34,9
Beek (L.)	34,1
Beesel	38,7
Bergen (L.)	29,1
Brunssum	37,7
Gennep	28
Heerlen	41,8
Kerkrade	43,1
Maastricht	43,1
Meerssen	30,1
Mook en Middelaar	20,9
Nederweert	27,8
Nuth	30,1
Roermond	39,9
Schinnen	29
Simpelveld	34
Stein (L.)	31
Vaals	38,1
Venlo	36,7
Venray	28,3
Voerendaal	26,9
Weert	34,1
Valkenburg aan de Geul	37,1
Lelystad	37,4
Horst aan de Maas	22,9
Oude IJsselstreek	29,4
Teylingen	29,6
Utrechtse Heuvelrug	26,4
Oost Gelre	27,7
Koggenland	29,9
Lansingerland	26,4
Leudal	27
Maasgouw	30,6
Eemsmond	36,8
Gemert-Bakel	29,4
Halderberge	28,9
Heeze-Leende	22
Laarbeek	29,6
De Marne	33,9
Reusel-De Mierden	24,3
Roerdalen	28,6
Maasdonk	25,9
Roosendaal	33,7
Schouwen-Duiveland	27,5
Aa en Hunze	22,8
Borger-Odoorn	23,8
Cuijk	30,6
Landerd	24,1
De Wolden	23,1
Noord-Beveland	26,5
Wijdemeren	25,8
Noordenveld	22,2
Twenterand	26,8
Westerveld	22
Sint Anthonis	21,9
Lingewaard	31,2
Cranendonck	24,9
Steenwijkerland	28,9
Moerdijk	35,5
Echt-Susteren	34
Sluis	30,1
Drimmelen	31,5
Bernheze	22,6
Ferwerderadiel	32,4
Alphen-Chaam	21,1
Bergeijk	22,6
Bladel	24,9
Gulpen-Wittem	36,2
Tynaarlo	22,1
Midden-Drenthe	24,9
Overbetuwe	29,2
Hof van Twente	25,8
Neder-Betuwe	34,1
Rijssen-Holten	30,7
Geldrop-Mierlo	29,7
Olst-Wijhe	31,2
Dinkelland	25,8
Westland	30,2
Midden-Delfland	26,4
Berkelland	26,7
Bronckhorst	22,8
Sittard-Geleen	35,7
Kaag en Braassem	29,7
Dantumadiel	34,8
Zuidplas	29,9
Peel en Maas	27
Oldambt	36,3
Zwartewaterland	34,1
Súdwest-Fryslân	30,6
Bodegraven-Reeuwijk	32,1
Eijsden-Margraten	27,9
Stichtse Vecht	30,5
Menameradiel	28,9
Hollands Kroon	27,2
Leidschendam-Voorburg	35,6
De Friese Meren	28,1
Goeree-Overflakkee	31,5
Pijnacker-Nootdorp	28,9
Molenwaard	34
Montferland	31,7
Menterwolde	29,7

3.2.2 Aandeel zeventigplussers met risicofactoren in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente, 2014
c Aandeel zonder auto
Gemeente	Aandeel zonder auto (%)
Appingedam	39,9
Bedum	30,7
Bellingwedde	28,3
Ten Boer	29,5
Delfzijl	32,9
Groningen (gemeente)	43,7
Grootegast	28,4
Haren	23,8
Hoogezand-Sappemeer	32,4
Leek	28,1
Loppersum	34,4
Marum	25,3
Almere	42,5
Stadskanaal	31,3
Slochteren	25,4
Veendam	31,5
Vlagtwedde	30,2
Zeewolde	23,2
Winsum	31
Zuidhorn	25,4
Dongeradeel	30,5
Achtkarspelen	31,3
Ameland	35,7
het Bildt	32,1
Franekeradeel	32,7
Harlingen	37,1
Heerenveen	31,4
Kollumerland en Nieuwkruisland	28,5
Leeuwarden	36,3
Leeuwarderadeel	28,3
Ooststellingwerf	26,1
Opsterland	25,7
Schiermonnikoog	49,4
Smallingerland	28,1
Terschelling	32,2
Vlieland	55,5
Weststellingwerf	27,5
Assen	29,9
Coevorden	26,6
Emmen	31,2
Hoogeveen	29
Meppel	30,6
Littenseradiel	26,1
Almelo	34,9
Borne	27,7
Dalfsen	19,5
Deventer	35,3
Enschede	34,7
Haaksbergen	26,4
Hardenberg	25,6
Hellendoorn	25
Hengelo (O.)	31,9
Kampen	34,6
Losser	26,9
Noordoostpolder	26,1
Oldenzaal	29,7
Ommen	24,8
Raalte	27,6
Staphorst	22,7
Tubbergen	26,7
Urk	48,2
Wierden	22,7
Zwolle	35,9
Rijnwaarden	36,2
Aalten	28,6
Apeldoorn	31,6
Arnhem	41,5
Barneveld	26,8
Beuningen	30,5
Brummen	28,3
Buren	25,2
Culemborg	39,2
Doesburg	36,8
Doetinchem	31,2
Druten	33,9
Duiven	30,4
Ede	30,2
Elburg	27,7
Epe	27,1
Ermelo	24,7
Geldermalsen	30,1
Groesbeek	31,4
Harderwijk	34,9
Hattem	29,3
Heerde	29,9
Heumen	22,3
Lochem	22
Maasdriel	34
Millingen aan de Rijn	37,7
Nijkerk	28,1
Nijmegen	40,2
Oldebroek	31,7
Putten	26,4
Renkum	27,7
Rheden	30,3
Rozendaal	14
Scherpenzeel	24,2
Tiel	37,6
Ubbergen	28,1
Voorst	25,9
Wageningen	33,7
Westervoort	35,7
Winterswijk	29,4
Wijchen	29,7
Zaltbommel	32,2
Zevenaar	30,9
Zutphen	34,6
Nunspeet	27,8
Dronten	22,6
Neerijnen	28,7
Amersfoort	39,1
Baarn	30,8
De Bilt	29,6
Bunnik	24,5
Bunschoten	31,4
Eemnes	23,3
Houten	33,8
Leusden	24,9
Lopik	26,7
Montfoort	28,4
Renswoude	19,5
Rhenen	29
Soest	28
Utrecht (gemeente)	49,5
Veenendaal	34,4
Woudenberg	22,9
Wijk bij Duurstede	30,2
IJsselstein	38,1
Zeist	33,1
Nieuwegein	35,1
Aalsmeer	26
Alkmaar	39,5
Amstelveen	32,3
Amsterdam	58,9
Graft-De Rijp	25,3
Beemster	25,6
Bergen (NH.)	27,3
Beverwijk	40,2
Blaricum	18,2
Bloemendaal	21,4
Bussum	32,8
Castricum	26,3
Diemen	40,9
Edam-Volendam	40,6
Enkhuizen	43,1
Haarlem	43,3
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	25,7
Haarlemmermeer	29,3
Heemskerk	32
Heemstede	26,5
Heerhugowaard	30
Heiloo	24,5
Den Helder	36
Hilversum	35,8
Hoorn	39,2
Huizen	28,7
Landsmeer	28,1
Langedijk	28,8
Laren (NH.)	21,3
Medemblik	31,2
Muiden	25,4
Naarden	26,2
Oostzaan	30,4
Opmeer	28,4
Ouder-Amstel	32,3
Purmerend	39,8
Schagen	30,4
Texel	29,8
Uitgeest	30
Uithoorn	28,2
Velsen	35,5
Weesp	40,7
Schermer	23,7
Zandvoort	36,7
Zeevang	24,1
Zaanstad	39,2
Alblasserdam	42,5
Alphen aan den Rijn	33
Barendrecht	29,5
Bergambacht	29,6
Drechterland	26,8
Brielle	28,2
Capelle aan den IJssel	41,1
Delft	46,6
Dordrecht	43,5
Gorinchem	44,9
Gouda	44,3
's-Gravenhage (gemeente)	49,3
Hardinxveld-Giessendam	38,4
Hellevoetsluis	35,4
Hendrik-Ido-Ambacht	32,1
Stede Broec	34,9
Hillegom	29
Katwijk	38,3
Krimpen aan den IJssel	30,7
Leerdam	42,2
Leiden	45,7
Leiderdorp	32,2
Lisse	28,7
Maassluis	36,9
Bernisse	27,8
Nieuwkoop	27,6
Noordwijk	32,3
Noordwijkerhout	31
Oegstgeest	28,9
Oud-Beijerland	33,2
Binnenmaas	30,6
Korendijk	28,8
Oudewater	33,7
Papendrecht	31
Ridderkerk	36,3
Rotterdam	55,1
Rijswijk (ZH.)	40,5
Schiedam	50,7
Schoonhoven	37,1
Sliedrecht	39,6
Cromstrijen	29,7
Spijkenisse	40,9
Albrandswaard	30,1
Westvoorne	29,3
Strijen	35,4
Vianen	32,5
Vlaardingen	43,3
Vlist	30,7
Voorschoten	26,8
Waddinxveen	31,9
Wassenaar	25,9
Woerden	33,6
Zoetermeer	39
Zoeterwoude	27,4
Zwijndrecht	35,7
Nederlek	34,1
Ouderkerk	37,7
Borsele	23,6
Goes	31,5
West Maas en Waal	31,6
Hulst	28,2
Kapelle	27,1
Middelburg (Z.)	36,5
Giessenlanden	27,9
Reimerswaal	29,4
Zederik	33,5
Terneuzen	30
Tholen	35
Veere	24,6
Vlissingen	39,6
Lingewaal	30,9
De Ronde Venen	27,6
Tytsjerksteradiel	25,6
Aalburg	31,5
Asten	25,2
Baarle-Nassau	24
Bergen op Zoom	36,3
Best	26,7
Boekel	25,6
Boxmeer	28,6
Boxtel	34
Breda	34,5
Deurne	29,4
Pekela	34,2
Dongen	30,9
Eersel	21,9
Eindhoven	37,3
Etten-Leur	32,4
Geertruidenberg	32,8
Gilze en Rijen	29,8
Goirle	30,4
Grave	25,6
Haaren	17,8
Helmond	37,7
's-Hertogenbosch	35,7
Heusden	28,2
Hilvarenbeek	19,9
Loon op Zand	29,6
Mill en Sint Hubert	24,1
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	20,5
Oirschot	27,6
Oisterwijk	25,4
Oosterhout	32
Oss	31,7
Rucphen	30,7
Schijndel	27,1
Sint-Michielsgestel	23,4
Sint-Oedenrode	24,1
Someren	27,7
Son en Breugel	18,9
Steenbergen	31,9
Waterland	33,2
Tilburg	37,8
Uden	26,7
Valkenswaard	27
Veghel	26,6
Veldhoven	27,2
Vught	29,3
Waalre	22,4
Waalwijk	29,9
Werkendam	33,1
Woensdrecht	27,3
Woudrichem	30,9
Zundert	28,1
Wormerland	29,5
Onderbanken	32,4
Landgraaf	34,9
Beek (L.)	34,1
Beesel	38,7
Bergen (L.)	29,1
Brunssum	37,7
Gennep	28
Heerlen	41,8
Kerkrade	43,1
Maastricht	43,1
Meerssen	30,1
Mook en Middelaar	20,9
Nederweert	27,8
Nuth	30,1
Roermond	39,9
Schinnen	29
Simpelveld	34
Stein (L.)	31
Vaals	38,1
Venlo	36,7
Venray	28,3
Voerendaal	26,9
Weert	34,1
Valkenburg aan de Geul	37,1
Lelystad	37,4
Horst aan de Maas	22,9
Oude IJsselstreek	29,4
Teylingen	29,6
Utrechtse Heuvelrug	26,4
Oost Gelre	27,7
Koggenland	29,9
Lansingerland	26,4
Leudal	27
Maasgouw	30,6
Eemsmond	36,8
Gemert-Bakel	29,4
Halderberge	28,9
Heeze-Leende	22
Laarbeek	29,6
De Marne	33,9
Reusel-De Mierden	24,3
Roerdalen	28,6
Maasdonk	25,9
Roosendaal	33,7
Schouwen-Duiveland	27,5
Aa en Hunze	22,8
Borger-Odoorn	23,8
Cuijk	30,6
Landerd	24,1
De Wolden	23,1
Noord-Beveland	26,5
Wijdemeren	25,8
Noordenveld	22,2
Twenterand	26,8
Westerveld	22
Sint Anthonis	21,9
Lingewaard	31,2
Cranendonck	24,9
Steenwijkerland	28,9
Moerdijk	35,5
Echt-Susteren	34
Sluis	30,1
Drimmelen	31,5
Bernheze	22,6
Ferwerderadiel	32,4
Alphen-Chaam	21,1
Bergeijk	22,6
Bladel	24,9
Gulpen-Wittem	36,2
Tynaarlo	22,1
Midden-Drenthe	24,9
Overbetuwe	29,2
Hof van Twente	25,8
Neder-Betuwe	34,1
Rijssen-Holten	30,7
Geldrop-Mierlo	29,7
Olst-Wijhe	31,2
Dinkelland	25,8
Westland	30,2
Midden-Delfland	26,4
Berkelland	26,7
Bronckhorst	22,8
Sittard-Geleen	35,7
Kaag en Braassem	29,7
Dantumadiel	34,8
Zuidplas	29,9
Peel en Maas	27
Oldambt	36,3
Zwartewaterland	34,1
Súdwest-Fryslân	30,6
Bodegraven-Reeuwijk	32,1
Eijsden-Margraten	27,9
Stichtse Vecht	30,5
Menameradiel	28,9
Hollands Kroon	27,2
Leidschendam-Voorburg	35,6
De Friese Meren	28,1
Goeree-Overflakkee	31,5
Pijnacker-Nootdorp	28,9
Molenwaard	34
Montferland	31,7
Menterwolde	29,7

In steden veel alleenstaanden en ouderen zonder kinderen, in landelijke gebieden kinderen vaak ver weg

In de grote steden zijn relatief veel alleenstaande ouderen, waarbij vooral Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Groningen opvallen (figuur 3.2.3). In minder stedelijke gebieden in het noorden en oosten van het land, Zeeland en Limburg zijn ouderen minder vaak alleenstaand, maar wonen de kinderen relatief ver weg. Het aandeel ouderen zonder kinderen (bepaald als geen in leven zijnde kinderen die in Nederland woonachtig zijn) was relatief hoog in een aantal grote steden. In Amsterdam en Den Haag gaat het om respectievelijk 23 en 21 procent van de zeventigplussers (figuur 3.2.3). Ook aan de zuidelijke randen van Nederland wonen relatief veel ouderen zonder kinderen. Mogelijk hebben sommigen van hen toch kinderen die bijvoorbeeld in België wonen.

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
a Aandeel alleenstaanden¹⁾
gemeente	Aandeel alleenstaande ouderen (%)
Appingedam	38,5
Bedum	32,6
Bellingwedde	32,9
Ten Boer	37
Delfzijl	35,5
Groningen (gemeente)	46,7
Grootegast	33,8
Haren	37,4
Hoogezand-Sappemeer	36,6
Leek	33,8
Loppersum	36,2
Marum	28
Almere	38,5
Stadskanaal	36,6
Slochteren	32,5
Veendam	37
Vlagtwedde	38
Zeewolde	31
Winsum	33,4
Zuidhorn	32,1
Dongeradeel	34,4
Achtkarspelen	37,5
Ameland	33,9
het Bildt	37,7
Franekeradeel	34,5
Harlingen	36,3
Heerenveen	37,5
Kollumerland en Nieuwkruisland	33,2
Leeuwarden	42,2
Leeuwarderadeel	30
Ooststellingwerf	35,3
Opsterland	33,7
Schiermonnikoog	42,9
Smallingerland	35
Terschelling	36,5
Vlieland	35
Weststellingwerf	34,6
Assen	37,6
Coevorden	35,2
Emmen	35,9
Hoogeveen	36,2
Meppel	36,8
Littenseradiel	31,3
Almelo	38,1
Borne	33,7
Dalfsen	30,8
Deventer	37,8
Enschede	39,8
Haaksbergen	29,6
Hardenberg	31,9
Hellendoorn	32,4
Hengelo (O.)	38,5
Kampen	34,6
Losser	30,6
Noordoostpolder	35,8
Oldenzaal	35,7
Ommen	32,4
Raalte	33,5
Staphorst	30,3
Tubbergen	35,4
Urk	35,4
Wierden	29,7
Zwolle	39,4
Rijnwaarden	35,2
Aalten	34,3
Apeldoorn	37,4
Arnhem	43,9
Barneveld	32,5
Beuningen	31,8
Brummen	34,5
Buren	30,4
Culemborg	36,4
Doesburg	38,3
Doetinchem	35,8
Druten	30,1
Duiven	34,6
Ede	35
Elburg	33,2
Epe	31,7
Ermelo	31,7
Geldermalsen	32,6
Groesbeek	35,5
Harderwijk	35,7
Hattem	33
Heerde	32,2
Heumen	31,7
Lochem	32,2
Maasdriel	32,8
Millingen aan de Rijn	37,1
Nijkerk	32,4
Nijmegen	44,7
Oldebroek	31,2
Putten	31,9
Renkum	39,1
Rheden	39,1
Rozendaal	27,7
Scherpenzeel	34,9
Tiel	35,1
Ubbergen	35,6
Voorst	32
Wageningen	40,4
Westervoort	38,6
Winterswijk	35,2
Wijchen	35,8
Zaltbommel	32,7
Zevenaar	33,5
Zutphen	39,7
Nunspeet	33,8
Dronten	30,5
Neerijnen	31,4
Amersfoort	41,6
Baarn	41,2
De Bilt	40,7
Bunnik	32,7
Bunschoten	30,5
Eemnes	31,6
Houten	36,4
Leusden	35,7
Lopik	28,7
Montfoort	31,4
Renswoude	32
Rhenen	33,3
Soest	37,9
Utrecht (gemeente)	43,4
Veenendaal	37,6
Woudenberg	32,7
Wijk bij Duurstede	33,5
IJsselstein	36,8
Zeist	42
Nieuwegein	36,1
Aalsmeer	33,6
Alkmaar	40,5
Amstelveen	44,5
Amsterdam	52,1
Graft-De Rijp	30,5
Beemster	34,4
Bergen (NH.)	35,6
Beverwijk	41,1
Blaricum	34,7
Bloemendaal	35,7
Bussum	45,5
Castricum	33,1
Diemen	40,5
Edam-Volendam	33,2
Enkhuizen	37,1
Haarlem	45,2
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	35
Haarlemmermeer	34,3
Heemskerk	35,6
Heemstede	41,4
Heerhugowaard	31,4
Heiloo	33,8
Den Helder	38,7
Hilversum	41,8
Hoorn	39,4
Huizen	37
Landsmeer	35,5
Langedijk	29,9
Laren (NH.)	37,6
Medemblik	33,6
Muiden	32,5
Naarden	40,1
Oostzaan	35,3
Opmeer	34,9
Ouder-Amstel	40,6
Purmerend	39,4
Schagen	34,6
Texel	32,7
Uitgeest	35,6
Uithoorn	36
Velsen	40,7
Weesp	36,7
Schermer	29,4
Zandvoort	44,3
Zeevang	27,8
Zaanstad	37,2
Alblasserdam	36,1
Alphen aan den Rijn	34
Barendrecht	32
Bergambacht	30,7
Drechterland	29,9
Brielle	35
Capelle aan den IJssel	41,1
Delft	43,4
Dordrecht	41,1
Gorinchem	40,6
Gouda	39
's-Gravenhage (gemeente)	49,2
Hardinxveld-Giessendam	35,1
Hellevoetsluis	36,4
Hendrik-Ido-Ambacht	34,8
Stede Broec	29,5
Hillegom	35,6
Katwijk	36,4
Krimpen aan den IJssel	33,2
Leerdam	37,4
Leiden	42,6
Leiderdorp	38,7
Lisse	35,9
Maassluis	36,1
Bernisse	28,9
Nieuwkoop	31,1
Noordwijk	37,4
Noordwijkerhout	35,9
Oegstgeest	42,1
Oud-Beijerland	34,2
Binnenmaas	32,4
Korendijk	32,4
Oudewater	35,7
Papendrecht	33,1
Ridderkerk	35,4
Rotterdam	47,3
Rijswijk (ZH.)	44,7
Schiedam	42,9
Schoonhoven	36,1
Sliedrecht	37,7
Cromstrijen	31,7
Spijkenisse	39,1
Albrandswaard	33,9
Westvoorne	38,6
Strijen	35,5
Vianen	31,2
Vlaardingen	41,1
Vlist	31,5
Voorschoten	35,4
Waddinxveen	34,2
Wassenaar	39,7
Woerden	34,8
Zoetermeer	38,6
Zoeterwoude	33,9
Zwijndrecht	38,1
Nederlek	34,2
Ouderkerk	34,7
Borsele	33,2
Goes	38,1
West Maas en Waal	33,8
Hulst	36,3
Kapelle	35,1
Middelburg (Z.)	37,8
Giessenlanden	30,8
Reimerswaal	35,1
Zederik	33,7
Terneuzen	35,4
Tholen	36
Veere	30,8
Vlissingen	40,8
Lingewaal	31,2
De Ronde Venen	33
Tytsjerksteradiel	33,5
Aalburg	34,5
Asten	32
Baarle-Nassau	29,8
Bergen op Zoom	36,7
Best	30,6
Boekel	30,5
Boxmeer	32,9
Boxtel	35,4
Breda	38,9
Deurne	32,9
Pekela	37,9
Dongen	34,2
Eersel	30,4
Eindhoven	40,2
Etten-Leur	33,3
Geertruidenberg	35,3
Gilze en Rijen	31,2
Goirle	32,9
Grave	32,4
Haaren	27,6
Helmond	38
's-Hertogenbosch	39,3
Heusden	32,8
Hilvarenbeek	29,9
Loon op Zand	33,9
Mill en Sint Hubert	29,6
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29,1
Oirschot	35,1
Oisterwijk	34,4
Oosterhout	35,1
Oss	35,8
Rucphen	32,4
Schijndel	31,6
Sint-Michielsgestel	30,2
Sint-Oedenrode	31
Someren	34,3
Son en Breugel	31,1
Steenbergen	34
Waterland	33,2
Tilburg	39,5
Uden	34,4
Valkenswaard	33,3
Veghel	30,5
Veldhoven	32,6
Vught	39,6
Waalre	34,5
Waalwijk	35,8
Werkendam	31,6
Woensdrecht	30,2
Woudrichem	32,4
Zundert	33,5
Wormerland	31,6
Onderbanken	31,1
Landgraaf	37,4
Beek (L.)	34,8
Beesel	32,8
Bergen (L.)	32,7
Brunssum	39,6
Gennep	30
Heerlen	43,3
Kerkrade	38,9
Maastricht	39,8
Meerssen	30,7
Mook en Middelaar	31,9
Nederweert	30,4
Nuth	33,1
Roermond	40,8
Schinnen	31
Simpelveld	34,2
Stein (L.)	32,7
Vaals	37,8
Venlo	37,8
Venray	33,1
Voerendaal	28,6
Weert	34,7
Valkenburg aan de Geul	36,7
Lelystad	34,8
Horst aan de Maas	31,5
Oude IJsselstreek	34,6
Teylingen	34,3
Utrechtse Heuvelrug	36,5
Oost Gelre	34,9
Koggenland	33,6
Lansingerland	30,3
Leudal	34
Maasgouw	33,4
Eemsmond	38,3
Gemert-Bakel	33,7
Halderberge	32,1
Heeze-Leende	29
Laarbeek	32,2
De Marne	36,3
Reusel-De Mierden	31,9
Roerdalen	33,1
Maasdonk	31,6
Roosendaal	36,4
Schouwen-Duiveland	34,5
Aa en Hunze	31,1
Borger-Odoorn	31
Cuijk	33,8
Landerd	29,4
De Wolden	32,3
Noord-Beveland	34,1
Wijdemeren	35,1
Noordenveld	32,6
Twenterand	32,6
Westerveld	32,5
Sint Anthonis	31,4
Lingewaard	33,3
Cranendonck	30,1
Steenwijkerland	34,5
Moerdijk	35,6
Echt-Susteren	32,5
Sluis	37,2
Drimmelen	33
Bernheze	29
Ferwerderadiel	34,5
Alphen-Chaam	24,3
Bergeijk	30,8
Bladel	30,4
Gulpen-Wittem	33
Tynaarlo	34,3
Midden-Drenthe	31,3
Overbetuwe	31,3
Hof van Twente	32
Neder-Betuwe	34,4
Rijssen-Holten	33,2
Geldrop-Mierlo	36,2
Olst-Wijhe	33
Dinkelland	30
Westland	31,8
Midden-Delfland	30,5
Berkelland	32,8
Bronckhorst	33,6
Sittard-Geleen	38,4
Kaag en Braassem	31,2
Dantumadiel	36,5
Zuidplas	33,1
Peel en Maas	29,2
Oldambt	40,6
Zwartewaterland	34,4
Súdwest-Fryslân	35,2
Bodegraven-Reeuwijk	32,9
Eijsden-Margraten	27,9
Stichtse Vecht	35,9
Menameradiel	34,1
Hollands Kroon	31,8
Leidschendam-Voorburg	42,2
De Friese Meren	34,4
Goeree-Overflakkee	34,4
Pijnacker-Nootdorp	31,3
Molenwaard	33,1
Montferland	32,4
Menterwolde	36,3
¹⁾ Aandeel zeventigplussers in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente.

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
a Aandeel alleenstaanden¹⁾
gemeente	Aandeel alleenstaande ouderen (%)
Appingedam	38,5
Bedum	32,6
Bellingwedde	32,9
Ten Boer	37
Delfzijl	35,5
Groningen (gemeente)	46,7
Grootegast	33,8
Haren	37,4
Hoogezand-Sappemeer	36,6
Leek	33,8
Loppersum	36,2
Marum	28
Almere	38,5
Stadskanaal	36,6
Slochteren	32,5
Veendam	37
Vlagtwedde	38
Zeewolde	31
Winsum	33,4
Zuidhorn	32,1
Dongeradeel	34,4
Achtkarspelen	37,5
Ameland	33,9
het Bildt	37,7
Franekeradeel	34,5
Harlingen	36,3
Heerenveen	37,5
Kollumerland en Nieuwkruisland	33,2
Leeuwarden	42,2
Leeuwarderadeel	30
Ooststellingwerf	35,3
Opsterland	33,7
Schiermonnikoog	42,9
Smallingerland	35
Terschelling	36,5
Vlieland	35
Weststellingwerf	34,6
Assen	37,6
Coevorden	35,2
Emmen	35,9
Hoogeveen	36,2
Meppel	36,8
Littenseradiel	31,3
Almelo	38,1
Borne	33,7
Dalfsen	30,8
Deventer	37,8
Enschede	39,8
Haaksbergen	29,6
Hardenberg	31,9
Hellendoorn	32,4
Hengelo (O.)	38,5
Kampen	34,6
Losser	30,6
Noordoostpolder	35,8
Oldenzaal	35,7
Ommen	32,4
Raalte	33,5
Staphorst	30,3
Tubbergen	35,4
Urk	35,4
Wierden	29,7
Zwolle	39,4
Rijnwaarden	35,2
Aalten	34,3
Apeldoorn	37,4
Arnhem	43,9
Barneveld	32,5
Beuningen	31,8
Brummen	34,5
Buren	30,4
Culemborg	36,4
Doesburg	38,3
Doetinchem	35,8
Druten	30,1
Duiven	34,6
Ede	35
Elburg	33,2
Epe	31,7
Ermelo	31,7
Geldermalsen	32,6
Groesbeek	35,5
Harderwijk	35,7
Hattem	33
Heerde	32,2
Heumen	31,7
Lochem	32,2
Maasdriel	32,8
Millingen aan de Rijn	37,1
Nijkerk	32,4
Nijmegen	44,7
Oldebroek	31,2
Putten	31,9
Renkum	39,1
Rheden	39,1
Rozendaal	27,7
Scherpenzeel	34,9
Tiel	35,1
Ubbergen	35,6
Voorst	32
Wageningen	40,4
Westervoort	38,6
Winterswijk	35,2
Wijchen	35,8
Zaltbommel	32,7
Zevenaar	33,5
Zutphen	39,7
Nunspeet	33,8
Dronten	30,5
Neerijnen	31,4
Amersfoort	41,6
Baarn	41,2
De Bilt	40,7
Bunnik	32,7
Bunschoten	30,5
Eemnes	31,6
Houten	36,4
Leusden	35,7
Lopik	28,7
Montfoort	31,4
Renswoude	32
Rhenen	33,3
Soest	37,9
Utrecht (gemeente)	43,4
Veenendaal	37,6
Woudenberg	32,7
Wijk bij Duurstede	33,5
IJsselstein	36,8
Zeist	42
Nieuwegein	36,1
Aalsmeer	33,6
Alkmaar	40,5
Amstelveen	44,5
Amsterdam	52,1
Graft-De Rijp	30,5
Beemster	34,4
Bergen (NH.)	35,6
Beverwijk	41,1
Blaricum	34,7
Bloemendaal	35,7
Bussum	45,5
Castricum	33,1
Diemen	40,5
Edam-Volendam	33,2
Enkhuizen	37,1
Haarlem	45,2
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	35
Haarlemmermeer	34,3
Heemskerk	35,6
Heemstede	41,4
Heerhugowaard	31,4
Heiloo	33,8
Den Helder	38,7
Hilversum	41,8
Hoorn	39,4
Huizen	37
Landsmeer	35,5
Langedijk	29,9
Laren (NH.)	37,6
Medemblik	33,6
Muiden	32,5
Naarden	40,1
Oostzaan	35,3
Opmeer	34,9
Ouder-Amstel	40,6
Purmerend	39,4
Schagen	34,6
Texel	32,7
Uitgeest	35,6
Uithoorn	36
Velsen	40,7
Weesp	36,7
Schermer	29,4
Zandvoort	44,3
Zeevang	27,8
Zaanstad	37,2
Alblasserdam	36,1
Alphen aan den Rijn	34
Barendrecht	32
Bergambacht	30,7
Drechterland	29,9
Brielle	35
Capelle aan den IJssel	41,1
Delft	43,4
Dordrecht	41,1
Gorinchem	40,6
Gouda	39
's-Gravenhage (gemeente)	49,2
Hardinxveld-Giessendam	35,1
Hellevoetsluis	36,4
Hendrik-Ido-Ambacht	34,8
Stede Broec	29,5
Hillegom	35,6
Katwijk	36,4
Krimpen aan den IJssel	33,2
Leerdam	37,4
Leiden	42,6
Leiderdorp	38,7
Lisse	35,9
Maassluis	36,1
Bernisse	28,9
Nieuwkoop	31,1
Noordwijk	37,4
Noordwijkerhout	35,9
Oegstgeest	42,1
Oud-Beijerland	34,2
Binnenmaas	32,4
Korendijk	32,4
Oudewater	35,7
Papendrecht	33,1
Ridderkerk	35,4
Rotterdam	47,3
Rijswijk (ZH.)	44,7
Schiedam	42,9
Schoonhoven	36,1
Sliedrecht	37,7
Cromstrijen	31,7
Spijkenisse	39,1
Albrandswaard	33,9
Westvoorne	38,6
Strijen	35,5
Vianen	31,2
Vlaardingen	41,1
Vlist	31,5
Voorschoten	35,4
Waddinxveen	34,2
Wassenaar	39,7
Woerden	34,8
Zoetermeer	38,6
Zoeterwoude	33,9
Zwijndrecht	38,1
Nederlek	34,2
Ouderkerk	34,7
Borsele	33,2
Goes	38,1
West Maas en Waal	33,8
Hulst	36,3
Kapelle	35,1
Middelburg (Z.)	37,8
Giessenlanden	30,8
Reimerswaal	35,1
Zederik	33,7
Terneuzen	35,4
Tholen	36
Veere	30,8
Vlissingen	40,8
Lingewaal	31,2
De Ronde Venen	33
Tytsjerksteradiel	33,5
Aalburg	34,5
Asten	32
Baarle-Nassau	29,8
Bergen op Zoom	36,7
Best	30,6
Boekel	30,5
Boxmeer	32,9
Boxtel	35,4
Breda	38,9
Deurne	32,9
Pekela	37,9
Dongen	34,2
Eersel	30,4
Eindhoven	40,2
Etten-Leur	33,3
Geertruidenberg	35,3
Gilze en Rijen	31,2
Goirle	32,9
Grave	32,4
Haaren	27,6
Helmond	38
's-Hertogenbosch	39,3
Heusden	32,8
Hilvarenbeek	29,9
Loon op Zand	33,9
Mill en Sint Hubert	29,6
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29,1
Oirschot	35,1
Oisterwijk	34,4
Oosterhout	35,1
Oss	35,8
Rucphen	32,4
Schijndel	31,6
Sint-Michielsgestel	30,2
Sint-Oedenrode	31
Someren	34,3
Son en Breugel	31,1
Steenbergen	34
Waterland	33,2
Tilburg	39,5
Uden	34,4
Valkenswaard	33,3
Veghel	30,5
Veldhoven	32,6
Vught	39,6
Waalre	34,5
Waalwijk	35,8
Werkendam	31,6
Woensdrecht	30,2
Woudrichem	32,4
Zundert	33,5
Wormerland	31,6
Onderbanken	31,1
Landgraaf	37,4
Beek (L.)	34,8
Beesel	32,8
Bergen (L.)	32,7
Brunssum	39,6
Gennep	30
Heerlen	43,3
Kerkrade	38,9
Maastricht	39,8
Meerssen	30,7
Mook en Middelaar	31,9
Nederweert	30,4
Nuth	33,1
Roermond	40,8
Schinnen	31
Simpelveld	34,2
Stein (L.)	32,7
Vaals	37,8
Venlo	37,8
Venray	33,1
Voerendaal	28,6
Weert	34,7
Valkenburg aan de Geul	36,7
Lelystad	34,8
Horst aan de Maas	31,5
Oude IJsselstreek	34,6
Teylingen	34,3
Utrechtse Heuvelrug	36,5
Oost Gelre	34,9
Koggenland	33,6
Lansingerland	30,3
Leudal	34
Maasgouw	33,4
Eemsmond	38,3
Gemert-Bakel	33,7
Halderberge	32,1
Heeze-Leende	29
Laarbeek	32,2
De Marne	36,3
Reusel-De Mierden	31,9
Roerdalen	33,1
Maasdonk	31,6
Roosendaal	36,4
Schouwen-Duiveland	34,5
Aa en Hunze	31,1
Borger-Odoorn	31
Cuijk	33,8
Landerd	29,4
De Wolden	32,3
Noord-Beveland	34,1
Wijdemeren	35,1
Noordenveld	32,6
Twenterand	32,6
Westerveld	32,5
Sint Anthonis	31,4
Lingewaard	33,3
Cranendonck	30,1
Steenwijkerland	34,5
Moerdijk	35,6
Echt-Susteren	32,5
Sluis	37,2
Drimmelen	33
Bernheze	29
Ferwerderadiel	34,5
Alphen-Chaam	24,3
Bergeijk	30,8
Bladel	30,4
Gulpen-Wittem	33
Tynaarlo	34,3
Midden-Drenthe	31,3
Overbetuwe	31,3
Hof van Twente	32
Neder-Betuwe	34,4
Rijssen-Holten	33,2
Geldrop-Mierlo	36,2
Olst-Wijhe	33
Dinkelland	30
Westland	31,8
Midden-Delfland	30,5
Berkelland	32,8
Bronckhorst	33,6
Sittard-Geleen	38,4
Kaag en Braassem	31,2
Dantumadiel	36,5
Zuidplas	33,1
Peel en Maas	29,2
Oldambt	40,6
Zwartewaterland	34,4
Súdwest-Fryslân	35,2
Bodegraven-Reeuwijk	32,9
Eijsden-Margraten	27,9
Stichtse Vecht	35,9
Menameradiel	34,1
Hollands Kroon	31,8
Leidschendam-Voorburg	42,2
De Friese Meren	34,4
Goeree-Overflakkee	34,4
Pijnacker-Nootdorp	31,3
Molenwaard	33,1
Montferland	32,4
Menterwolde	36,3
¹⁾ Aandeel zeventigplussers in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente.

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
b Gemiddelde afstand tot de kinderen, 2014 ²⁾
gemeente	Gemiddelde afstand tot kinderen (kilometer)
Appingedam	40
Bedum	38
Bellingwedde	52
Ten Boer	37
Delfzijl	47
Groningen (gemeente)	42
Grootegast	27
Haren	64
Hoogezand-Sappemeer	36
Leek	39
Loppersum	40
Marum	29
Almere	21
Stadskanaal	38
Slochteren	33
Veendam	36
Vlagtwedde	46
Zeewolde	31
Winsum	43
Zuidhorn	45
Dongeradeel	39
Achtkarspelen	28
Ameland	47
het Bildt	35
Franekeradeel	39
Harlingen	39
Heerenveen	38
Kollumerland en Nieuwkruisland	34
Leeuwarden	39
Leeuwarderadeel	38
Ooststellingwerf	42
Opsterland	36
Schiermonnikoog	81
Smallingerland	38
Terschelling	64
Vlieland	58
Weststellingwerf	37
Assen	47
Coevorden	44
Emmen	40
Hoogeveen	38
Meppel	38
Littenseradiel	31
Almelo	34
Borne	36
Dalfsen	28
Deventer	30
Enschede	34
Haaksbergen	31
Hardenberg	32
Hellendoorn	28
Hengelo (O.)	35
Kampen	24
Losser	31
Noordoostpolder	38
Oldenzaal	35
Ommen	37
Raalte	26
Staphorst	18
Tubbergen	20
Urk	13
Wierden	29
Zwolle	34
Rijnwaarden	20
Aalten	30
Apeldoorn	28
Arnhem	25
Barneveld	20
Beuningen	19
Brummen	28
Buren	19
Culemborg	19
Doesburg	30
Doetinchem	30
Druten	17
Duiven	23
Ede	25
Elburg	26
Epe	28
Ermelo	28
Geldermalsen	19
Groesbeek	20
Harderwijk	27
Hattem	29
Heerde	25
Heumen	28
Lochem	38
Maasdriel	14
Millingen aan de Rijn	19
Nijkerk	20
Nijmegen	24
Oldebroek	19
Putten	21
Renkum	34
Rheden	33
Rozendaal	50
Scherpenzeel	17
Tiel	22
Ubbergen	26
Voorst	22
Wageningen	31
Westervoort	23
Winterswijk	33
Wijchen	20
Zaltbommel	19
Zevenaar	26
Zutphen	36
Nunspeet	28
Dronten	36
Neerijnen	18
Amersfoort	22
Baarn	22
De Bilt	24
Bunnik	24
Bunschoten	12
Eemnes	17
Houten	19
Leusden	24
Lopik	15
Montfoort	18
Renswoude	16
Rhenen	24
Soest	24
Utrecht (gemeente)	18
Veenendaal	21
Woudenberg	22
Wijk bij Duurstede	19
IJsselstein	17
Zeist	24
Nieuwegein	18
Aalsmeer	16
Alkmaar	21
Amstelveen	18
Amsterdam	17
Graft-De Rijp	16
Beemster	18
Bergen (NH.)	26
Beverwijk	16
Blaricum	21
Bloemendaal	22
Bussum	21
Castricum	22
Diemen	18
Edam-Volendam	8
Enkhuizen	24
Haarlem	18
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	17
Haarlemmermeer	18
Heemskerk	16
Heemstede	22
Heerhugowaard	20
Heiloo	25
Den Helder	34
Hilversum	20
Hoorn	22
Huizen	20
Landsmeer	15
Langedijk	20
Laren (NH.)	22
Medemblik	22
Muiden	19
Naarden	23
Oostzaan	13
Opmeer	19
Ouder-Amstel	17
Purmerend	17
Schagen	25
Texel	44
Uitgeest	16
Uithoorn	18
Velsen	17
Weesp	18
Schermer	15
Zandvoort	19
Zeevang	18
Zaanstad	16
Alblasserdam	16
Alphen aan den Rijn	20
Barendrecht	17
Bergambacht	19
Drechterland	20
Brielle	21
Capelle aan den IJssel	19
Delft	21
Dordrecht	18
Gorinchem	20
Gouda	20
's-Gravenhage (gemeente)	22
Hardinxveld-Giessendam	15
Hellevoetsluis	23
Hendrik-Ido-Ambacht	19
Stede Broec	22
Hillegom	18
Katwijk	13
Krimpen aan den IJssel	17
Leerdam	18
Leiden	17
Leiderdorp	20
Lisse	18
Maassluis	21
Bernisse	19
Nieuwkoop	16
Noordwijk	18
Noordwijkerhout	17
Oegstgeest	25
Oud-Beijerland	18
Binnenmaas	18
Korendijk	19
Oudewater	18
Papendrecht	18
Ridderkerk	18
Rotterdam	18
Rijswijk (ZH.)	22
Schiedam	17
Schoonhoven	21
Sliedrecht	16
Cromstrijen	19
Spijkenisse	19
Albrandswaard	19
Westvoorne	25
Strijen	17
Vianen	18
Vlaardingen	19
Vlist	17
Voorschoten	24
Waddinxveen	20
Wassenaar	25
Woerden	19
Zoetermeer	20
Zoeterwoude	17
Zwijndrecht	19
Nederlek	16
Ouderkerk	16
Borsele	31
Goes	35
West Maas en Waal	16
Hulst	30
Kapelle	35
Middelburg (Z.)	43
Giessenlanden	16
Reimerswaal	25
Zederik	16
Terneuzen	35
Tholen	23
Veere	41
Vlissingen	42
Lingewaal	17
De Ronde Venen	18
Tytsjerksteradiel	36
Aalburg	14
Asten	20
Baarle-Nassau	27
Bergen op Zoom	25
Best	21
Boekel	14
Boxmeer	23
Boxtel	19
Breda	23
Deurne	20
Pekela	34
Dongen	18
Eersel	24
Eindhoven	25
Etten-Leur	21
Geertruidenberg	16
Gilze en Rijen	19
Goirle	20
Grave	23
Haaren	19
Helmond	20
's-Hertogenbosch	20
Heusden	18
Hilvarenbeek	19
Loon op Zand	18
Mill en Sint Hubert	14
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29
Oirschot	16
Oisterwijk	23
Oosterhout	20
Oss	18
Rucphen	11
Schijndel	13
Sint-Michielsgestel	19
Sint-Oedenrode	16
Someren	17
Son en Breugel	33
Steenbergen	21
Waterland	15
Tilburg	18
Uden	22
Valkenswaard	22
Veghel	19
Veldhoven	22
Vught	25
Waalre	34
Waalwijk	18
Werkendam	15
Woensdrecht	27
Woudrichem	18
Zundert	16
Wormerland	15
Onderbanken	21
Landgraaf	26
Beek (L.)	30
Beesel	20
Bergen (L.)	23
Brunssum	26
Gennep	23
Heerlen	34
Kerkrade	25
Maastricht	33
Meerssen	33
Mook en Middelaar	31
Nederweert	18
Nuth	28
Roermond	31
Schinnen	30
Simpelveld	22
Stein (L.)	22
Vaals	33
Venlo	26
Venray	25
Voerendaal	33
Weert	24
Valkenburg aan de Geul	29
Lelystad	30
Horst aan de Maas	22
Oude IJsselstreek	25
Teylingen	20
Utrechtse Heuvelrug	27
Oost Gelre	29
Koggenland	17
Lansingerland	19
Leudal	27
Maasgouw	26
Eemsmond	44
Gemert-Bakel	15
Halderberge	19
Heeze-Leende	28
Laarbeek	18
De Marne	47
Reusel-De Mierden	17
Roerdalen	27
Maasdonk	11
Roosendaal	22
Schouwen-Duiveland	39
Aa en Hunze	45
Borger-Odoorn	49
Cuijk	21
Landerd	15
De Wolden	37
Noord-Beveland	44
Wijdemeren	19
Noordenveld	44
Twenterand	22
Westerveld	51
Sint Anthonis	20
Lingewaard	17
Cranendonck	23
Steenwijkerland	37
Moerdijk	19
Echt-Susteren	21
Sluis	42
Drimmelen	16
Bernheze	15
Ferwerderadiel	35
Alphen-Chaam	19
Bergeijk	18
Bladel	18
Gulpen-Wittem	28
Tynaarlo	48
Midden-Drenthe	41
Overbetuwe	22
Hof van Twente	33
Neder-Betuwe	17
Rijssen-Holten	26
Geldrop-Mierlo	27
Olst-Wijhe	25
Dinkelland	26
Westland	16
Midden-Delfland	20
Berkelland	33
Bronckhorst	27
Sittard-Geleen	31
Kaag en Braassem	16
Dantumadiel	28
Zuidplas	18
Peel en Maas	19
Oldambt	40
Zwartewaterland	24
Súdwest-Fryslân	38
Bodegraven-Reeuwijk	19
Eijsden-Margraten	33
Stichtse Vecht	19
Menameradiel	34
Hollands Kroon	25
Leidschendam-Voorburg	22
De Friese Meren	36
Goeree-Overflakkee	23
Pijnacker-Nootdorp	20
Molenwaard	15
Montferland	22
Menterwolde	32
^{2) Gemiddelde afstand naar woongemeente van zeventigplussers.}

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
b Gemiddelde afstand tot de kinderen, 2014 ²⁾
gemeente	Gemiddelde afstand tot kinderen (kilometer)
Appingedam	40
Bedum	38
Bellingwedde	52
Ten Boer	37
Delfzijl	47
Groningen (gemeente)	42
Grootegast	27
Haren	64
Hoogezand-Sappemeer	36
Leek	39
Loppersum	40
Marum	29
Almere	21
Stadskanaal	38
Slochteren	33
Veendam	36
Vlagtwedde	46
Zeewolde	31
Winsum	43
Zuidhorn	45
Dongeradeel	39
Achtkarspelen	28
Ameland	47
het Bildt	35
Franekeradeel	39
Harlingen	39
Heerenveen	38
Kollumerland en Nieuwkruisland	34
Leeuwarden	39
Leeuwarderadeel	38
Ooststellingwerf	42
Opsterland	36
Schiermonnikoog	81
Smallingerland	38
Terschelling	64
Vlieland	58
Weststellingwerf	37
Assen	47
Coevorden	44
Emmen	40
Hoogeveen	38
Meppel	38
Littenseradiel	31
Almelo	34
Borne	36
Dalfsen	28
Deventer	30
Enschede	34
Haaksbergen	31
Hardenberg	32
Hellendoorn	28
Hengelo (O.)	35
Kampen	24
Losser	31
Noordoostpolder	38
Oldenzaal	35
Ommen	37
Raalte	26
Staphorst	18
Tubbergen	20
Urk	13
Wierden	29
Zwolle	34
Rijnwaarden	20
Aalten	30
Apeldoorn	28
Arnhem	25
Barneveld	20
Beuningen	19
Brummen	28
Buren	19
Culemborg	19
Doesburg	30
Doetinchem	30
Druten	17
Duiven	23
Ede	25
Elburg	26
Epe	28
Ermelo	28
Geldermalsen	19
Groesbeek	20
Harderwijk	27
Hattem	29
Heerde	25
Heumen	28
Lochem	38
Maasdriel	14
Millingen aan de Rijn	19
Nijkerk	20
Nijmegen	24
Oldebroek	19
Putten	21
Renkum	34
Rheden	33
Rozendaal	50
Scherpenzeel	17
Tiel	22
Ubbergen	26
Voorst	22
Wageningen	31
Westervoort	23
Winterswijk	33
Wijchen	20
Zaltbommel	19
Zevenaar	26
Zutphen	36
Nunspeet	28
Dronten	36
Neerijnen	18
Amersfoort	22
Baarn	22
De Bilt	24
Bunnik	24
Bunschoten	12
Eemnes	17
Houten	19
Leusden	24
Lopik	15
Montfoort	18
Renswoude	16
Rhenen	24
Soest	24
Utrecht (gemeente)	18
Veenendaal	21
Woudenberg	22
Wijk bij Duurstede	19
IJsselstein	17
Zeist	24
Nieuwegein	18
Aalsmeer	16
Alkmaar	21
Amstelveen	18
Amsterdam	17
Graft-De Rijp	16
Beemster	18
Bergen (NH.)	26
Beverwijk	16
Blaricum	21
Bloemendaal	22
Bussum	21
Castricum	22
Diemen	18
Edam-Volendam	8
Enkhuizen	24
Haarlem	18
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	17
Haarlemmermeer	18
Heemskerk	16
Heemstede	22
Heerhugowaard	20
Heiloo	25
Den Helder	34
Hilversum	20
Hoorn	22
Huizen	20
Landsmeer	15
Langedijk	20
Laren (NH.)	22
Medemblik	22
Muiden	19
Naarden	23
Oostzaan	13
Opmeer	19
Ouder-Amstel	17
Purmerend	17
Schagen	25
Texel	44
Uitgeest	16
Uithoorn	18
Velsen	17
Weesp	18
Schermer	15
Zandvoort	19
Zeevang	18
Zaanstad	16
Alblasserdam	16
Alphen aan den Rijn	20
Barendrecht	17
Bergambacht	19
Drechterland	20
Brielle	21
Capelle aan den IJssel	19
Delft	21
Dordrecht	18
Gorinchem	20
Gouda	20
's-Gravenhage (gemeente)	22
Hardinxveld-Giessendam	15
Hellevoetsluis	23
Hendrik-Ido-Ambacht	19
Stede Broec	22
Hillegom	18
Katwijk	13
Krimpen aan den IJssel	17
Leerdam	18
Leiden	17
Leiderdorp	20
Lisse	18
Maassluis	21
Bernisse	19
Nieuwkoop	16
Noordwijk	18
Noordwijkerhout	17
Oegstgeest	25
Oud-Beijerland	18
Binnenmaas	18
Korendijk	19
Oudewater	18
Papendrecht	18
Ridderkerk	18
Rotterdam	18
Rijswijk (ZH.)	22
Schiedam	17
Schoonhoven	21
Sliedrecht	16
Cromstrijen	19
Spijkenisse	19
Albrandswaard	19
Westvoorne	25
Strijen	17
Vianen	18
Vlaardingen	19
Vlist	17
Voorschoten	24
Waddinxveen	20
Wassenaar	25
Woerden	19
Zoetermeer	20
Zoeterwoude	17
Zwijndrecht	19
Nederlek	16
Ouderkerk	16
Borsele	31
Goes	35
West Maas en Waal	16
Hulst	30
Kapelle	35
Middelburg (Z.)	43
Giessenlanden	16
Reimerswaal	25
Zederik	16
Terneuzen	35
Tholen	23
Veere	41
Vlissingen	42
Lingewaal	17
De Ronde Venen	18
Tytsjerksteradiel	36
Aalburg	14
Asten	20
Baarle-Nassau	27
Bergen op Zoom	25
Best	21
Boekel	14
Boxmeer	23
Boxtel	19
Breda	23
Deurne	20
Pekela	34
Dongen	18
Eersel	24
Eindhoven	25
Etten-Leur	21
Geertruidenberg	16
Gilze en Rijen	19
Goirle	20
Grave	23
Haaren	19
Helmond	20
's-Hertogenbosch	20
Heusden	18
Hilvarenbeek	19
Loon op Zand	18
Mill en Sint Hubert	14
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	29
Oirschot	16
Oisterwijk	23
Oosterhout	20
Oss	18
Rucphen	11
Schijndel	13
Sint-Michielsgestel	19
Sint-Oedenrode	16
Someren	17
Son en Breugel	33
Steenbergen	21
Waterland	15
Tilburg	18
Uden	22
Valkenswaard	22
Veghel	19
Veldhoven	22
Vught	25
Waalre	34
Waalwijk	18
Werkendam	15
Woensdrecht	27
Woudrichem	18
Zundert	16
Wormerland	15
Onderbanken	21
Landgraaf	26
Beek (L.)	30
Beesel	20
Bergen (L.)	23
Brunssum	26
Gennep	23
Heerlen	34
Kerkrade	25
Maastricht	33
Meerssen	33
Mook en Middelaar	31
Nederweert	18
Nuth	28
Roermond	31
Schinnen	30
Simpelveld	22
Stein (L.)	22
Vaals	33
Venlo	26
Venray	25
Voerendaal	33
Weert	24
Valkenburg aan de Geul	29
Lelystad	30
Horst aan de Maas	22
Oude IJsselstreek	25
Teylingen	20
Utrechtse Heuvelrug	27
Oost Gelre	29
Koggenland	17
Lansingerland	19
Leudal	27
Maasgouw	26
Eemsmond	44
Gemert-Bakel	15
Halderberge	19
Heeze-Leende	28
Laarbeek	18
De Marne	47
Reusel-De Mierden	17
Roerdalen	27
Maasdonk	11
Roosendaal	22
Schouwen-Duiveland	39
Aa en Hunze	45
Borger-Odoorn	49
Cuijk	21
Landerd	15
De Wolden	37
Noord-Beveland	44
Wijdemeren	19
Noordenveld	44
Twenterand	22
Westerveld	51
Sint Anthonis	20
Lingewaard	17
Cranendonck	23
Steenwijkerland	37
Moerdijk	19
Echt-Susteren	21
Sluis	42
Drimmelen	16
Bernheze	15
Ferwerderadiel	35
Alphen-Chaam	19
Bergeijk	18
Bladel	18
Gulpen-Wittem	28
Tynaarlo	48
Midden-Drenthe	41
Overbetuwe	22
Hof van Twente	33
Neder-Betuwe	17
Rijssen-Holten	26
Geldrop-Mierlo	27
Olst-Wijhe	25
Dinkelland	26
Westland	16
Midden-Delfland	20
Berkelland	33
Bronckhorst	27
Sittard-Geleen	31
Kaag en Braassem	16
Dantumadiel	28
Zuidplas	18
Peel en Maas	19
Oldambt	40
Zwartewaterland	24
Súdwest-Fryslân	38
Bodegraven-Reeuwijk	19
Eijsden-Margraten	33
Stichtse Vecht	19
Menameradiel	34
Hollands Kroon	25
Leidschendam-Voorburg	22
De Friese Meren	36
Goeree-Overflakkee	23
Pijnacker-Nootdorp	20
Molenwaard	15
Montferland	22
Menterwolde	32
^{2) Gemiddelde afstand naar woongemeente van zeventigplussers.}

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
c Aandeel zonder kinderen¹⁾
gemeente	Aandeel kinderloze ouderen (%)
Appingedam	10,4
Bedum	9
Bellingwedde	16
Ten Boer	9,4
Delfzijl	9,2
Groningen (gemeente)	14,9
Grootegast	11,3
Haren	12,6
Hoogezand-Sappemeer	9,1
Leek	8,2
Loppersum	13,7
Marum	8,3
Almere	12,6
Stadskanaal	9,4
Slochteren	11,5
Veendam	9,9
Vlagtwedde	13,4
Zeewolde	10,7
Winsum	11,5
Zuidhorn	10,1
Dongeradeel	10,4
Achtkarspelen	7,8
Ameland	12,3
het Bildt	12,4
Franekeradeel	10,7
Harlingen	10,6
Heerenveen	10,8
Kollumerland en Nieuwkruisland	10,3
Leeuwarden	12,4
Leeuwarderadeel	8,4
Ooststellingwerf	10,5
Opsterland	9,7
Schiermonnikoog	11
Smallingerland	8,3
Terschelling	11
Vlieland	14,6
Weststellingwerf	11,9
Assen	11,1
Coevorden	11,4
Emmen	10,2
Hoogeveen	11,3
Meppel	10,1
Littenseradiel	8,1
Almelo	11,7
Borne	10,8
Dalfsen	10,2
Deventer	11,8
Enschede	12,4
Haaksbergen	10
Hardenberg	9,7
Hellendoorn	9,8
Hengelo (O.)	11,6
Kampen	9,3
Losser	12,2
Noordoostpolder	7,8
Oldenzaal	11,2
Ommen	10,9
Raalte	12,2
Staphorst	10,1
Tubbergen	12,7
Urk	9,4
Wierden	8,9
Zwolle	12,2
Rijnwaarden	11,2
Aalten	11,2
Apeldoorn	11,6
Arnhem	16,1
Barneveld	10,1
Beuningen	12,6
Brummen	9,5
Buren	10
Culemborg	10,3
Doesburg	11,3
Doetinchem	12
Druten	11,1
Duiven	10,3
Ede	10,2
Elburg	8,2
Epe	11,5
Ermelo	10,1
Geldermalsen	11,1
Groesbeek	11,6
Harderwijk	9,1
Hattem	9,9
Heerde	9
Heumen	11,5
Lochem	11,8
Maasdriel	10,4
Millingen aan de Rijn	10,3
Nijkerk	8,4
Nijmegen	15,3
Oldebroek	8,2
Putten	10,6
Renkum	16,4
Rheden	12,5
Rozendaal	10,6
Scherpenzeel	8,3
Tiel	10,4
Ubbergen	14,7
Voorst	10,3
Wageningen	13,2
Westervoort	9,7
Winterswijk	10,3
Wijchen	12,1
Zaltbommel	10,9
Zevenaar	9,8
Zutphen	12,6
Nunspeet	9,9
Dronten	7,5
Neerijnen	11,8
Amersfoort	13,2
Baarn	14,2
De Bilt	13,8
Bunnik	9,6
Bunschoten	6,8
Eemnes	11,3
Houten	10
Leusden	11,7
Lopik	10,1
Montfoort	8,8
Renswoude	8,4
Rhenen	11,4
Soest	14,4
Utrecht (gemeente)	15,8
Veenendaal	10
Woudenberg	9,1
Wijk bij Duurstede	11,3
IJsselstein	9,9
Zeist	16,5
Nieuwegein	11
Aalsmeer	10
Alkmaar	12,6
Amstelveen	18,8
Amsterdam	23,1
Graft-De Rijp	10,3
Beemster	13,1
Bergen (NH.)	13,2
Beverwijk	13,2
Blaricum	14,7
Bloemendaal	15
Bussum	16
Castricum	10,9
Diemen	18,9
Edam-Volendam	8,1
Enkhuizen	11,5
Haarlem	15,8
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	10,4
Haarlemmermeer	10,9
Heemskerk	8,8
Heemstede	15,7
Heerhugowaard	8,4
Heiloo	10,1
Den Helder	9,6
Hilversum	15
Hoorn	12
Huizen	11,3
Landsmeer	11,2
Langedijk	9
Laren (NH.)	14,9
Medemblik	11,5
Muiden	11,1
Naarden	14,2
Oostzaan	12
Opmeer	9,1
Ouder-Amstel	18,5
Purmerend	10,8
Schagen	9,8
Texel	10,1
Uitgeest	10,9
Uithoorn	9,6
Velsen	11
Weesp	12,5
Schermer	12,5
Zandvoort	17,9
Zeevang	9,8
Zaanstad	10,3
Alblasserdam	8,3
Alphen aan den Rijn	9,8
Barendrecht	9,9
Bergambacht	12,2
Drechterland	10,7
Brielle	8,7
Capelle aan den IJssel	15,3
Delft	15,6
Dordrecht	12,9
Gorinchem	11,2
Gouda	12
's-Gravenhage (gemeente)	20,7
Hardinxveld-Giessendam	10,2
Hellevoetsluis	9,5
Hendrik-Ido-Ambacht	9,7
Stede Broec	9,4
Hillegom	11,4
Katwijk	9,2
Krimpen aan den IJssel	10,8
Leerdam	10,2
Leiden	15,6
Leiderdorp	13,4
Lisse	11
Maassluis	11,4
Bernisse	8,2
Nieuwkoop	10,1
Noordwijk	12,5
Noordwijkerhout	10,5
Oegstgeest	15,8
Oud-Beijerland	9,6
Binnenmaas	11,8
Korendijk	11,5
Oudewater	11,7
Papendrecht	9,4
Ridderkerk	11,6
Rotterdam	16,8
Rijswijk (ZH.)	18,6
Schiedam	14,8
Schoonhoven	8
Sliedrecht	9,9
Cromstrijen	9,1
Spijkenisse	9
Albrandswaard	10,4
Westvoorne	11,9
Strijen	9,8
Vianen	10,2
Vlaardingen	12,8
Vlist	9,2
Voorschoten	14,4
Waddinxveen	8,3
Wassenaar	16,1
Woerden	9,7
Zoetermeer	12
Zoeterwoude	11
Zwijndrecht	12,1
Nederlek	9,5
Ouderkerk	11,1
Borsele	14,8
Goes	12,7
West Maas en Waal	13,6
Hulst	17,7
Kapelle	12
Middelburg (Z.)	13,3
Giessenlanden	8,8
Reimerswaal	11,2
Zederik	8,8
Terneuzen	15,6
Tholen	11,9
Veere	12,8
Vlissingen	12,7
Lingewaal	9,6
De Ronde Venen	11,6
Tytsjerksteradiel	8,5
Aalburg	8,7
Asten	11,2
Baarle-Nassau	18,5
Bergen op Zoom	12,1
Best	11
Boekel	11,1
Boxmeer	10,9
Boxtel	12
Breda	14,2
Deurne	11,9
Pekela	11,2
Dongen	10,6
Eersel	11,4
Eindhoven	15,1
Etten-Leur	9,3
Geertruidenberg	10,6
Gilze en Rijen	10,7
Goirle	11,4
Grave	12,9
Haaren	11,2
Helmond	12,2
's-Hertogenbosch	13,4
Heusden	10
Hilvarenbeek	11,8
Loon op Zand	13
Mill en Sint Hubert	13,3
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	10,3
Oirschot	12,7
Oisterwijk	13,1
Oosterhout	11,3
Oss	11,7
Rucphen	12,9
Schijndel	10,2
Sint-Michielsgestel	12,7
Sint-Oedenrode	12
Someren	11,4
Son en Breugel	10,9
Steenbergen	11,7
Waterland	11
Tilburg	14
Uden	9,7
Valkenswaard	12,9
Veghel	11,5
Veldhoven	10
Vught	12,1
Waalre	13,1
Waalwijk	10,4
Werkendam	9,9
Woensdrecht	14,4
Woudrichem	10,1
Zundert	13,9
Wormerland	10,3
Onderbanken	13,8
Landgraaf	14
Beek (L.)	14,1
Beesel	10,7
Bergen (L.)	10,8
Brunssum	14,1
Gennep	12,6
Heerlen	15,8
Kerkrade	16,2
Maastricht	17,2
Meerssen	15,2
Mook en Middelaar	12,7
Nederweert	10,1
Nuth	13,7
Roermond	16,6
Schinnen	15
Simpelveld	14,7
Stein (L.)	13,4
Vaals	28,7
Venlo	13
Venray	11,4
Voerendaal	12,6
Weert	11,9
Valkenburg aan de Geul	18,1
Lelystad	11,7
Horst aan de Maas	10,1
Oude IJsselstreek	11,6
Teylingen	10,5
Utrechtse Heuvelrug	13,3
Oost Gelre	9,9
Koggenland	9,4
Lansingerland	9,1
Leudal	14
Maasgouw	14,4
Eemsmond	11
Gemert-Bakel	10
Halderberge	12,5
Heeze-Leende	12,8
Laarbeek	12,4
De Marne	13,4
Reusel-De Mierden	12,3
Roerdalen	15
Maasdonk	9,7
Roosendaal	13,3
Schouwen-Duiveland	12,6
Aa en Hunze	11
Borger-Odoorn	10,2
Cuijk	10,9
Landerd	11,1
De Wolden	9,7
Noord-Beveland	15,2
Wijdemeren	11
Noordenveld	9,3
Twenterand	8
Westerveld	13,2
Sint Anthonis	12,6
Lingewaard	10,1
Cranendonck	14,7
Steenwijkerland	10,2
Moerdijk	12,2
Echt-Susteren	16,1
Sluis	18,7
Drimmelen	10,1
Bernheze	9,5
Ferwerderadiel	12,8
Alphen-Chaam	10,9
Bergeijk	11,8
Bladel	10,5
Gulpen-Wittem	17,6
Tynaarlo	10,3
Midden-Drenthe	10,2
Overbetuwe	10,1
Hof van Twente	11
Neder-Betuwe	9,6
Rijssen-Holten	10,3
Geldrop-Mierlo	12,3
Olst-Wijhe	12,1
Dinkelland	12,1
Westland	9,1
Midden-Delfland	9,4
Berkelland	10,5
Bronckhorst	11,3
Sittard-Geleen	15,2
Kaag en Braassem	10,2
Dantumadiel	9,8
Zuidplas	9,7
Peel en Maas	11,1
Oldambt	11,3
Zwartewaterland	9,4
Súdwest-Fryslân	10,6
Bodegraven-Reeuwijk	9,7
Eijsden-Margraten	15,4
Stichtse Vecht	12,5
Menameradiel	9,5
Hollands Kroon	9,2
Leidschendam-Voorburg	18,4
De Friese Meren	9,9
Goeree-Overflakkee	12,3
Pijnacker-Nootdorp	8,7
Molenwaard	9,3
Montferland	10,7
Menterwolde	8,7
¹⁾ Aandeel zeventigplussers in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente

3.2.3. Aandeel zeventigplussers met mantelzorgmogelijkheden in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente
c Aandeel zonder kinderen¹⁾
gemeente	Aandeel kinderloze ouderen (%)
Appingedam	10,4
Bedum	9
Bellingwedde	16
Ten Boer	9,4
Delfzijl	9,2
Groningen (gemeente)	14,9
Grootegast	11,3
Haren	12,6
Hoogezand-Sappemeer	9,1
Leek	8,2
Loppersum	13,7
Marum	8,3
Almere	12,6
Stadskanaal	9,4
Slochteren	11,5
Veendam	9,9
Vlagtwedde	13,4
Zeewolde	10,7
Winsum	11,5
Zuidhorn	10,1
Dongeradeel	10,4
Achtkarspelen	7,8
Ameland	12,3
het Bildt	12,4
Franekeradeel	10,7
Harlingen	10,6
Heerenveen	10,8
Kollumerland en Nieuwkruisland	10,3
Leeuwarden	12,4
Leeuwarderadeel	8,4
Ooststellingwerf	10,5
Opsterland	9,7
Schiermonnikoog	11
Smallingerland	8,3
Terschelling	11
Vlieland	14,6
Weststellingwerf	11,9
Assen	11,1
Coevorden	11,4
Emmen	10,2
Hoogeveen	11,3
Meppel	10,1
Littenseradiel	8,1
Almelo	11,7
Borne	10,8
Dalfsen	10,2
Deventer	11,8
Enschede	12,4
Haaksbergen	10
Hardenberg	9,7
Hellendoorn	9,8
Hengelo (O.)	11,6
Kampen	9,3
Losser	12,2
Noordoostpolder	7,8
Oldenzaal	11,2
Ommen	10,9
Raalte	12,2
Staphorst	10,1
Tubbergen	12,7
Urk	9,4
Wierden	8,9
Zwolle	12,2
Rijnwaarden	11,2
Aalten	11,2
Apeldoorn	11,6
Arnhem	16,1
Barneveld	10,1
Beuningen	12,6
Brummen	9,5
Buren	10
Culemborg	10,3
Doesburg	11,3
Doetinchem	12
Druten	11,1
Duiven	10,3
Ede	10,2
Elburg	8,2
Epe	11,5
Ermelo	10,1
Geldermalsen	11,1
Groesbeek	11,6
Harderwijk	9,1
Hattem	9,9
Heerde	9
Heumen	11,5
Lochem	11,8
Maasdriel	10,4
Millingen aan de Rijn	10,3
Nijkerk	8,4
Nijmegen	15,3
Oldebroek	8,2
Putten	10,6
Renkum	16,4
Rheden	12,5
Rozendaal	10,6
Scherpenzeel	8,3
Tiel	10,4
Ubbergen	14,7
Voorst	10,3
Wageningen	13,2
Westervoort	9,7
Winterswijk	10,3
Wijchen	12,1
Zaltbommel	10,9
Zevenaar	9,8
Zutphen	12,6
Nunspeet	9,9
Dronten	7,5
Neerijnen	11,8
Amersfoort	13,2
Baarn	14,2
De Bilt	13,8
Bunnik	9,6
Bunschoten	6,8
Eemnes	11,3
Houten	10
Leusden	11,7
Lopik	10,1
Montfoort	8,8
Renswoude	8,4
Rhenen	11,4
Soest	14,4
Utrecht (gemeente)	15,8
Veenendaal	10
Woudenberg	9,1
Wijk bij Duurstede	11,3
IJsselstein	9,9
Zeist	16,5
Nieuwegein	11
Aalsmeer	10
Alkmaar	12,6
Amstelveen	18,8
Amsterdam	23,1
Graft-De Rijp	10,3
Beemster	13,1
Bergen (NH.)	13,2
Beverwijk	13,2
Blaricum	14,7
Bloemendaal	15
Bussum	16
Castricum	10,9
Diemen	18,9
Edam-Volendam	8,1
Enkhuizen	11,5
Haarlem	15,8
Haarlemmerliede en Spaarnwoude	10,4
Haarlemmermeer	10,9
Heemskerk	8,8
Heemstede	15,7
Heerhugowaard	8,4
Heiloo	10,1
Den Helder	9,6
Hilversum	15
Hoorn	12
Huizen	11,3
Landsmeer	11,2
Langedijk	9
Laren (NH.)	14,9
Medemblik	11,5
Muiden	11,1
Naarden	14,2
Oostzaan	12
Opmeer	9,1
Ouder-Amstel	18,5
Purmerend	10,8
Schagen	9,8
Texel	10,1
Uitgeest	10,9
Uithoorn	9,6
Velsen	11
Weesp	12,5
Schermer	12,5
Zandvoort	17,9
Zeevang	9,8
Zaanstad	10,3
Alblasserdam	8,3
Alphen aan den Rijn	9,8
Barendrecht	9,9
Bergambacht	12,2
Drechterland	10,7
Brielle	8,7
Capelle aan den IJssel	15,3
Delft	15,6
Dordrecht	12,9
Gorinchem	11,2
Gouda	12
's-Gravenhage (gemeente)	20,7
Hardinxveld-Giessendam	10,2
Hellevoetsluis	9,5
Hendrik-Ido-Ambacht	9,7
Stede Broec	9,4
Hillegom	11,4
Katwijk	9,2
Krimpen aan den IJssel	10,8
Leerdam	10,2
Leiden	15,6
Leiderdorp	13,4
Lisse	11
Maassluis	11,4
Bernisse	8,2
Nieuwkoop	10,1
Noordwijk	12,5
Noordwijkerhout	10,5
Oegstgeest	15,8
Oud-Beijerland	9,6
Binnenmaas	11,8
Korendijk	11,5
Oudewater	11,7
Papendrecht	9,4
Ridderkerk	11,6
Rotterdam	16,8
Rijswijk (ZH.)	18,6
Schiedam	14,8
Schoonhoven	8
Sliedrecht	9,9
Cromstrijen	9,1
Spijkenisse	9
Albrandswaard	10,4
Westvoorne	11,9
Strijen	9,8
Vianen	10,2
Vlaardingen	12,8
Vlist	9,2
Voorschoten	14,4
Waddinxveen	8,3
Wassenaar	16,1
Woerden	9,7
Zoetermeer	12
Zoeterwoude	11
Zwijndrecht	12,1
Nederlek	9,5
Ouderkerk	11,1
Borsele	14,8
Goes	12,7
West Maas en Waal	13,6
Hulst	17,7
Kapelle	12
Middelburg (Z.)	13,3
Giessenlanden	8,8
Reimerswaal	11,2
Zederik	8,8
Terneuzen	15,6
Tholen	11,9
Veere	12,8
Vlissingen	12,7
Lingewaal	9,6
De Ronde Venen	11,6
Tytsjerksteradiel	8,5
Aalburg	8,7
Asten	11,2
Baarle-Nassau	18,5
Bergen op Zoom	12,1
Best	11
Boekel	11,1
Boxmeer	10,9
Boxtel	12
Breda	14,2
Deurne	11,9
Pekela	11,2
Dongen	10,6
Eersel	11,4
Eindhoven	15,1
Etten-Leur	9,3
Geertruidenberg	10,6
Gilze en Rijen	10,7
Goirle	11,4
Grave	12,9
Haaren	11,2
Helmond	12,2
's-Hertogenbosch	13,4
Heusden	10
Hilvarenbeek	11,8
Loon op Zand	13
Mill en Sint Hubert	13,3
Nuenen, Gerwen en Nederwetten	10,3
Oirschot	12,7
Oisterwijk	13,1
Oosterhout	11,3
Oss	11,7
Rucphen	12,9
Schijndel	10,2
Sint-Michielsgestel	12,7
Sint-Oedenrode	12
Someren	11,4
Son en Breugel	10,9
Steenbergen	11,7
Waterland	11
Tilburg	14
Uden	9,7
Valkenswaard	12,9
Veghel	11,5
Veldhoven	10
Vught	12,1
Waalre	13,1
Waalwijk	10,4
Werkendam	9,9
Woensdrecht	14,4
Woudrichem	10,1
Zundert	13,9
Wormerland	10,3
Onderbanken	13,8
Landgraaf	14
Beek (L.)	14,1
Beesel	10,7
Bergen (L.)	10,8
Brunssum	14,1
Gennep	12,6
Heerlen	15,8
Kerkrade	16,2
Maastricht	17,2
Meerssen	15,2
Mook en Middelaar	12,7
Nederweert	10,1
Nuth	13,7
Roermond	16,6
Schinnen	15
Simpelveld	14,7
Stein (L.)	13,4
Vaals	28,7
Venlo	13
Venray	11,4
Voerendaal	12,6
Weert	11,9
Valkenburg aan de Geul	18,1
Lelystad	11,7
Horst aan de Maas	10,1
Oude IJsselstreek	11,6
Teylingen	10,5
Utrechtse Heuvelrug	13,3
Oost Gelre	9,9
Koggenland	9,4
Lansingerland	9,1
Leudal	14
Maasgouw	14,4
Eemsmond	11
Gemert-Bakel	10
Halderberge	12,5
Heeze-Leende	12,8
Laarbeek	12,4
De Marne	13,4
Reusel-De Mierden	12,3
Roerdalen	15
Maasdonk	9,7
Roosendaal	13,3
Schouwen-Duiveland	12,6
Aa en Hunze	11
Borger-Odoorn	10,2
Cuijk	10,9
Landerd	11,1
De Wolden	9,7
Noord-Beveland	15,2
Wijdemeren	11
Noordenveld	9,3
Twenterand	8
Westerveld	13,2
Sint Anthonis	12,6
Lingewaard	10,1
Cranendonck	14,7
Steenwijkerland	10,2
Moerdijk	12,2
Echt-Susteren	16,1
Sluis	18,7
Drimmelen	10,1
Bernheze	9,5
Ferwerderadiel	12,8
Alphen-Chaam	10,9
Bergeijk	11,8
Bladel	10,5
Gulpen-Wittem	17,6
Tynaarlo	10,3
Midden-Drenthe	10,2
Overbetuwe	10,1
Hof van Twente	11
Neder-Betuwe	9,6
Rijssen-Holten	10,3
Geldrop-Mierlo	12,3
Olst-Wijhe	12,1
Dinkelland	12,1
Westland	9,1
Midden-Delfland	9,4
Berkelland	10,5
Bronckhorst	11,3
Sittard-Geleen	15,2
Kaag en Braassem	10,2
Dantumadiel	9,8
Zuidplas	9,7
Peel en Maas	11,1
Oldambt	11,3
Zwartewaterland	9,4
Súdwest-Fryslân	10,6
Bodegraven-Reeuwijk	9,7
Eijsden-Margraten	15,4
Stichtse Vecht	12,5
Menameradiel	9,5
Hollands Kroon	9,2
Leidschendam-Voorburg	18,4
De Friese Meren	9,9
Goeree-Overflakkee	12,3
Pijnacker-Nootdorp	8,7
Molenwaard	9,3
Montferland	10,7
Menterwolde	8,7
¹⁾ Aandeel zeventigplussers in het totaal aantal zeventigplussers per gemeente

4. Conclusie

Persoonlijke kenmerken, financiële en sociale hulpbronnen, gezondheid, stedelijk wonen en autobezit hangen allemaal in mindere of meerdere mate samen met Wmo-gebruik. Hoge leeftijd, hoge zorgkosten, lage welvaart, geen auto hebben en alleenstaand zijn, zijn de belangrijkste factoren die samenhangen met Wmo-gebruik. Dit wil echter niet zeggen dat mensen met één of een paar van deze kenmerken allemaal een groot risico lopen om verminderd zelfredzaam te worden. Ouderen met een opeenstapeling van ongunstige factoren lopen waarschijnlijk het meeste risico (RIVM, 2018). Een kwetsbaarheid op één of enkele gebieden valt vaak nog wel te compenseren. Iemand met ruime financiële middelen kan bijvoorbeeld zorg en diensten inkopen, en daarmee qua praktische ondersteuning prima compenseren voor een eventueel gebrek aan mantelzorgers.

Zowel in de steden als in de meest landelijke gebieden wonen ouderen die risico lopen om verminderd zelfredzaam te worden. Er zijn echter duidelijke regionale verschillen in het type risicofactoren. In de meest landelijke gebieden, Noord-Nederland, de oostelijke rand van het land en Zeeland, wonen relatief veel ouderen: de grijze druk (de verhouding tussen het aantal 65-plussers en het aantal personen van 20 tot 65 jaar) is er hoog. De kinderen van deze ouderen wonen vaak op relatief grote afstand, vergeleken met ouderen in stedelijke gebieden. Voorzieningen als huisartsen, ziekenhuizen en supermarkten staan onder druk, zeker in gebieden met bevolkingskrimp. Daarnaast is er minder openbaar vervoer, wat ouderen zonder auto beperkt in hun mobiliteit en actieradius. In Limburg en Oost-Groningen zijn de zorgkosten relatief hoog.

De steden kennen andere problematiek. De grijze druk is er relatief laag, want procentueel maken ouderen in steden een minder groot deel van de bevolking uit. Vanwege de vergrijzing zal het aandeel ouderen in grote en middelgrote steden de komende decennia echter naar verwachting toenemen (PBL/CBS, 2016). Bovendien gaat het qua omvang om een grote groep. In 2019 telden de vier grote steden 320 duizend vijfenzestigplussers (CBS StatLine, 2020, Regionale kerncijfers Nederland). Steden huisvesten relatief meer alleenstaande ouderen en ouderen met een lage welvaart, de zorgkosten zijn in een aantal steden hoog en er wonen relatief veel ouderen met een migratieachtergrond. Aan de andere kant biedt wonen in de stad voor ouderen ook voordelen: allerlei voorzieningen zijn gewoonlijk dichtbij en er is een goed netwerk van openbaar vervoer.

Technische toelichting

Onderzoeksgroep van de regressie-analyse

De onderzoekspopulatie bestond uit ruim 1,3 miljoen ouderen. Ouderen die in 2014 in een institutioneel huishouden woonden (gewoonlijk een verzorgings- of verpleeghuis) vallen buiten de onderzoeksgroep, net als mensen die in 2015 en/of in 2016 volgens de Wet langdurige zorg (Wlz) in een instelling verbleven. Tevens zijn ouderen die tussen 2014 en 2016 zijn overleden buiten beschouwing gelaten.Ten slotte is de onderzoeksgroep beperkt tot zeventigplussers die op het peilmoment woonachtig waren in gemeenten die in 2016 gegevens aangeleverd hebben over Wmo-maatwerk voor de Monitor Sociaal Domein: in het eerste half jaar, het tweede half jaar, of in het gehele jaar (CBS, 6 december 2017). Gemeenten nemen op vrijwillige basis deel aan de Monitor Sociaal Domein. In 2016 deden 310 van de 390 gemeenten mee, waaronder de vier grote gemeenten.

Leeswijzer Resultatensectie

In de bijlage geven tabel 1 (categoriale variabelen) en 2 (continue variabelen) bivariate kruisingen van persoonskenmerken met Wmo-gebruik. Tabel 3 in de bijlage laat het logistische multivariate regressiemodel zien. Hiermee wordt getest of de gevonden verschillen significant zijn en of de bivariate bevindingen veranderen als gecorrigeerd wordt voor andere kenmerken. De bivariate en multivariate resultaten worden tegelijkertijd besproken, zolang deze in dezelfde lijn liggen. Dit is voor de meeste variabelen het geval. De belangrijkste uitzondering is de afstand tot de kinderen. Daar worden de onderliggende patronen pas goed zichtbaar ná correctie voor andere kenmerken, met name inkomen.

In aparte logistische regressies met telkens één onafhankelijke variabele hadden leeftijd, autobezit, welvaart, huishoudenssituatie en zorgkosten de grootste pseudo R2. Daarmee zijn dit de belangrijkste voorspellers voor Wmo-gebruik bij ouderen. Deze regressies zijn niet opgenomen in de bijlagen.

De onderzoeksgroep in deze studie is zeer groot: het betreft geen steekproef, maar integrale populatiegegevens. Daarom is de statistische significantie in de tabellen minder betekenisvol dan bij een (kleine) steekproef. Immers, hoe groter de onderzoeksgroep, hoe sneller een klein verschil statistisch significant is. Om te bepalen welke variabelen een grote of kleine invloed hebben op Wmo-gebruik, zijn aparte logistische regressieanalyses uitgevoerd met telkens slechts één onafhankelijke variabele (resultaten op verzoek verkrijgbaar). De verschillende pseudo R-kwadraten geven een indicatie van de hoeveelheid variatie in Wmo-gebruik die verklaard wordt uit de betreffende onafhankelijke.

Referenties

Adler, N. E., en J. M. Ostrove (1999). Socioeconomic status and health: what we know and what we don’t. Annals of the New York academy of Sciences, 896(1), 3-15.

Bakker, B. F. M., J. van Rooijen en L. van Toor (2014). The system of social statistical datasets of Statistics Netherlands: An integral approach to the production of register-based social statistics. Statistical Journal of the IAOS, 30(4), 411-424.

Blau, P. M., en O. D. Duncan (1967). The American occupational structure. John Wiley and sons, New York.

CBS (2017, 6 december). CBS schat gebruik van Wmo maatwerkvoorzieningen. CBS nieuwsbericht.

CBS (2019, 5 december). Ruim 1 miljoen mensen met Wmo maatwerk in 1e halfjaar. CBS nieuwsbericht.

CBS (2020, 7 mei). Hoe is de leefsituatie van Nederlandse ouderen? CBS nieuwsbericht.

CBS Statline (2018). Gezondheidsmonitor; bevolking 19 jaar of ouder, regio, 2016.

CBS Statline (2020). Regionale kerncijfers Nederland.

Conkova, N. (2019). Non-kin Ties as a Source of Support in Europe: On the role of context. PhD thesis. Erasmus University Rotterdam, Rotterdam.

Fokkema, T. (2019). Migranten van het eerste uur: een verloren generatie op leeftijd? Inaugurele rede. Erasmus University Rotterdam, Rotterdam.

Gaalen, R. van, M. van den Brakel en E. Eenkhoorn (2015). Wie opgroeit in een uitkeringsgezin heeft later bovengemiddeld vaak een uitkering. Sociaaleconomische trends, 2015 (01).

Knijn, T. C. en Liefbroer, A. C. (2006). More kin than kind: instrumental support in families. In: P. A. Dykstra, M. Kalmijn, T. Knijn, A. Komter, A. Liefbroer, C. H. Mulder (red.). Family Solidarity in the Netherlands (pp 89-105). Dutch University Press, Amsterdam.

Knoops, K., en P. Elferink (2018). Vrouwen leven langer, maar zijn ze ook gezonder? In: W. Portegijs en M. van den Brakel (red.), Emancipatiemonitor 2018. Centraal Bureau voor de Statistiek/Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag.

Laan, D.J. van der and E. de Jonge (2020). Measuring Local Assortativity in the Presence of Missing Values. In: Complex Networks and Their Applications VIII - Volume 2 Proceedings of the Eight International Conference on Complex Networks and Their Applications. Springer Nature Switzerland.

Laditka, S. B. en J. N. Laditka (2001). Effects of improved morbidity rates on active life expectancy and eligibility for long-term care services. Journal of Applied Gerontology, 20(1), 39-56.

Mulder C. H. en M. Kalmijn (2006). Geographical distances between family members. In: P. A. Dykstra, M. Kalmijn, T. Knijn, A. Komter, A. Liefbroer, C. H. Mulder (red). Family Solidarity in the Netherlands (pp 43-62). Dutch University Press, Amsterdam.

Nusselder, W. J., J. W. Bruggink en J. Mackenbach (2017). Ongelijkheid in gezonde levensverwachting: een dubbel nadeel voor laagopgeleiden. Geron, 19(3), 14-18.

PBL/CBS (2016). Regionale bevolkings- en huishoudensprognose 2016-2040. Planbureauvoor de Leefomgeving/Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag.

Rahman, M., J. T. Efird, H. Kendig, en J. E. Byles (2019). Patterns of home and communitycare use among older participants in the Australian Longitudinal Study of Women’s Health.European Journal of Ageing, 1-11.

Riele, S. te en Moonen, L. (2018). En ze leefden nog lang en gelukkig?... In: W. Portegijs en M. van den Brakel (red.), Emancipatiemonitor 2018. Centraal Bureau voor de Statistiek/Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag.

RIVM (2018). Synthese- kwetsbare groepen. In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018.

Verbeek-Oudijk, D., L. Putman en M. de Klerk (2018). Zorg en ondersteuning in Nederland:kerncijfers 2015. Ontvangen hulp bij het huishouden, persoonlijke verzorging, verplegingen begeleiding. Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag. https://www.scp.nl/Publicaties/Alle_publicaties/Publicaties_2017/Zorg_en_ondersteuning_in_Nederland_kerncijfers_2015

Woittiez, I., E. Eggink, D. Verbeek-Oudijk en A. de Boer (2015). Zorg vragen of zorg dragen? Een verkenning naar de invloed van netwerken en inkomen op het gebruik van langdurige zorg door Nederlandse 55-plussers. Sociaal en Cultureel Planbureau, Den Haag.

Tabellenbijlage

1. Beschrijvende resultaten van categoriale variabelen: Aantal zeventigplussers¹⁾ en percentage dat in 2016 gebruikmaakt van één of meer Wmo-voorzieningen²⁾
	Aantal
Totaal aantal	1 339 049	339150
	Aantal	% met Wmo
Geslacht
Man	589 731	16,1%
Vrouw	749 318	32,6%
Huishoudenstype
Eenpersoonshuishouden	481 928	42,2%
Niet-gehuwd paar zonder kinderen	37 956	16,7%
Gehuwd paar zonder kinderen	741 250	15,6%
Niet-gehuwd paar met kinderen	2 957	14,1%
Gehuwd paar met kinderen	45 619	13,3%
Eenouderhuishouden	24 679	28,2%
Overig huishouden	4 413	19,7%
Missende waarden	247
Autobezit
Geen auto in het huishouden	425 872	46,1%
Minstens één auto aanwezig	913 177	15,6%
Migratieachtergrond
Geen	1 157 048	24,9%
Marokkaans	11 915	25,4%
Turks	10 548	35,1%
Surinaams	12 554	50,9%
Nederlandse Antillen	2 933	31,4%
Overig niet-westers	10 413	30,7%
Westers	133 638	25,0%
Stedelijkheid van de buurt
Zeer sterk (>=2500 omgevingsadressen/km2)	251 995	35,1%
Sterk (1500 tot 2500 omgevingsadressen/km2)	351 843	27,5%
Matig (1000 tot 1500 omgevingsadressen/km2)	261 305	23,8%
Weinig (500 tot 1000 omgevingsadressen/km2)	240 309	20,8%
Niet (<500 omgevingsadressen/km2)	233 581	18,0%
Onbekend	16
Gemiddelde afstand tot kind(eren)
Inwonend(e) kind(eren)	13 322	18,7%
Minder dan 2 km	204 430	24,4%
2 tot 5 km	184 616	26,4%
5 tot 10 km	161 745	27,3%
1 tot 20 km	160 857	27,2%
20 tot 30 km	100 230	25,8%
30 tot 60 km	181 239	23,9%
60 km of meer	143 653	20,5%
Geen kinderen	165 750	27,4%
Afstand onbekend	291	31,3%
Zorgkosten
1e deciel	128 618	7,1%
2e deciel	151 091	12,4%
3e deciel	150 531	16,4%
4e deciel	148 278	20,5%
5e deciel	143 948	24,7%
6e deciel	139 278	28,5%
7e deciel	134 155	32,4%
8e deciel	127 569	37,0%
9e deciel	116 944	40,0%
10e deciel	98 637	44,2%
¹⁾Zie technische toelichting voor de afbakening van de populatie. ²⁾2016.

2. Beschrijvende resultaten van (semi-)continue variabelen: gemiddelde en standaarddeviatie naar Wmo-gebruik ¹⁾
	Aantal	Gemiddelde	Standaarddeviatie
Leeftijd
Geen Wmo	999899	75,8	4,9
Wmo	339150	80,3	5,9
Totaal	1339049	76,9	5,5
Welvaartspercentiel
Geen Wmo	997778	58,4	27,1
Wmo	337393	39,9	23,6
Missende waarden of onbekend	3878
Totaal	1339049	53,7	27,5
²⁾ 2016.

Tabel 3. Logistische regressie. Afhankelijke: al dan niet gebruik van Wmo door ouderen
Vrouw (man=ref)	0,580***
Leeftijd (aantal jaren boven de 70)	0,173***
Leeftijd gekwadrateerd	-0,002***
Huishoudenstype (ref=Eenpersoonshuishouden)
Niet-gehuwd paar zonder kinderen	-0,525***
Gehuwd paar zonder kinderen	-0,529***
Niet-gehuwd paar met kinderen	-0,742***
Gehuwd paar met kinderen	-0,507***
Eenouderhuishouden	-0,445***
Overig huishouden	-0,194***
Welvaart in percentielen	-0,022***
Zorgkosten, 5e deciel=ref
1e deciel	-1,239***
2e deciel	-0,761***
3e deciel	-0,479***
4e deciel	-0,228***
6e deciel	0,199***
7e deciel	0,405***
8e deciel	0,660***
9e deciel	0,853***
10e deciel	1,101***
Autobezit	-0,726***
Migratieachtergrond (ref=geen)
Marokkaans	-0,541***
Turks	0,032
Surinaams	0,713***
Nederlandse Antillen	-0,117
Overig niet-westers	-0,223**
Westers	-0,047**
Stedelijkheid van de buurt (ref=zeer sterk)
Sterk (1500 tot 2500 omgevingsadressen/km2)	-0,238***
Matig (1000 tot 1500 omgevingsadressen/km2)	-0,278***
Weinig (500 tot 1000 omgevingsadressen/km2)	-0,357***
Niet (<500 omgevingsadressen/km2)	-0,373***
Gemiddelde afstand tot kind(eren) (ref=minder dan 2 km1)
Inwonend(e) kind(eren)	0,068
2 tot 5 km	0,099***
5 tot 10 km	0,162***
1 tot 20 km	0,159***
20 tot 30 km	0,123***
30 tot 60 km	0,101***
60 km of meer	0,057***
Geen kinderen	0,103***
Afstand onbekend	0,297**
Constante	-0,662***
Aantal observaties	1334990
* p<0,01, p<0,05. Pseudo R2 = 0,283. Verder is gecorrigeerd voor provincie en is een clustercorrectie op gemeenteniveau toegevoegd.

Kwintiel	% (% met Wmo)
1e kwintiel (laagste)	46
2e kwintiel	38
3e kwintiel	22
4e kwintiel	16
5e kwintiel (hoogste)	10
¹⁾ 2016, zie kader 2.