Gepromoveerden op de arbeidsmarkt

Gepromoveerde vaker man dan vrouw

Van de gepromoveerden in Nederland is 60 procent man en 40 procent vrouw. Op het moment dat zij hun doctorstitel behaalden, waren zij gemiddeld bijna 33 jaar oud. Op het moment van deelname aan het Gepromoveerdenonderzoek 2019 waren zij gemiddeld 44 jaar. Daarmee heeft een gemiddelde deelnemer aan dit onderzoek zo’n twaalf jaar werkervaring na het promoveren. Mannen zijn gemiddeld iets ouder dan vrouwen: bijna 46 tegenover ruim 42 jaar. Iets meer dan een kwart van de gepromoveerden heeft de doctorstitel in de afgelopen vijf jaar behaald.

Ruim 8 op de 10 gepromoveerden die in Nederland wonen, hebben een Nederlandse achtergrond. Het overige deel bestaat uit personen met een westerse migratieachtergrond (12 procent) of een niet-westerse migratieachtergrond (6 procent). Bijna 6 op de 10 gepromoveerden wonen in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland of Utrecht.

Toename aandeel gepromoveerde vrouwen

In academisch jaar 2017/’18 bestond de nieuwe aanwas van gepromoveerden voor bijna de helft (48 procent) uit vrouwen. Sinds het begin van de jaren ’90 maakten vrouwen een flinke inhaalslag. In academisch jaar 1990/’91 was nog 16 procent van alle personen die hun doctorstitel behaalden vrouw. Wel is hun aandeel de laatste jaren vrij constant.

Universiteit belangrijkste financieringsbron promoties

Promotie het vaakst in gezondheidzorg en wiskunde en natuurwetenschappen

De meeste gepromoveerden hebben hun promotieonderzoek gedaan in de richtingen gezondheidszorg en welzijn en wiskunde en natuurwetenschappen¹⁾. Respectievelijk 31 en 26 procent behaalde de doctorstitel in deze richtingen. Vrouwelijke gepromoveerden zijn duidelijk oververtegenwoordigd in de gezondheidszorg en welzijn. Ook behalen zij naar verhouding vaak een doctorstitel in de journalistiek, gedrag en maatschappij. Hieronder vallen onder meer de richtingen psychologie, sociologie, politicologie, economie en journalistiek. Mannen domineren juist de bètarichtingen. Ze promoveerden vaker dan vrouwen in wiskunde en natuurwetenschappen en in techniek, industrie en bouwkunde.

Overgrote meerderheid blikt tevreden terug op de promotie

Meest tevreden over onderwerp onderzoek en het proefschrift

Terugdenkend aan hun promotietraject zijn gepromoveerden in 2019 het meest tevreden over het onderwerp van hun promotieonderzoek en hun proefschrift (beide 96 procent). Daarnaast scoren ook de mate waarin ze eigen ideeën konden inbrengen (94 procent) en het promotietraject in het geheel (92 procent) hoog. Het minst te spreken zijn gepromoveerden over de werk-privébalans tijdens hun promotietraject. Voor vrouwen geldt dat nog sterker dan voor mannen: respectievelijk 31 en 24 procent is hier ronduit ontevreden of zeer ontevreden over. Andere aspecten van het promoveren die minder positieve associaties oproepen, zijn het salaris, de mogelijkheid om buitenlandervaring op te doen tijdens de promotie en de begeleiding door (co)promotoren. Desalniettemin is ook over deze aspecten een overgrote meerderheid (zeer) tevreden.

Hoge werkdruk tijdens promotietraject

Bij vrouwen vaker negatieve gevolgen werkdruk

Voor vrouwen geldt dat zij vaker dan mannen tijdens hun promotieonderzoek te maken hadden met negatieve gevolgen van een hoge werkdruk. Zo had van de vrouwen 9 procent tijdens het promoveren in sterke mate last van vermoeidheid of slapeloosheid, van de mannen was dit 4 procent. Ook hadden meer vrouwen dan mannen tijdens de promotie in sterke mate last van lichamelijke klachten: 7 versus 3 procent. Psychische klachten kwamen naar eigen zeggen in sterke mate voor bij 5 procent van de vrouwen en 3 procent van de mannen. Wat betreft de verwaarlozing van sociale contacten en hobby’s of sporten zijn de man-vrouw verschillen kleiner.

Minderheid gepromoveerden nam deel aan loopbaanactiviteiten

Het is niet vanzelfsprekend dat promovendi na het afronden van hun promotietraject in de academische wereld blijven of gaan werken. Degenen die een baan binnen de academische wereld ambiëren, moeten concurreren om een beperkt aantal beschikbare wetenschappelijke posities. In dat licht kan het nuttig zijn om tijdens de promotie deel te nemen aan loopbaanactiviteiten. Van alle personen die tijdens hun promotie in dienst waren bij een universiteit of er promoveerden met een beurs, zijn er bijna 4 op de 10 die in die periode aan een of meerdere loopbaanactiviteiten hebben deelgenomen. Promovendi volgden het vaakst een cursus of workshop loopbaanoriëntatie (21 procent) of woonden een banenmarkt of career event bij (17 procent). Daarnaast bezocht 13 procent bedrijven op locatie of volgde een presentatie gegeven door alumni of bedrijven, 10 procent maakte gebruik van de diensten van een loopbaancentrum.

De vraag rijst of gepromoveerden vinden dat zij tijdens hun promotie adequaat op hun verdere beroepsloopbaan worden voorbereid, vooral wanneer die buiten de universiteit ligt. Aan alle personen die tijdens hun promotie in dienst waren van een universiteit of er promoveerden met een beurs, is daarom in het Gepromoveerdenonderzoek 2019 gevraagd hoe tevreden zij zijn over de voorbereiding tijdens de promotie op hun verdere loopbaan. Van hen vindt 13 procent dat zij tijdens het promotietraject voldoende werden voorbereid op een carrière buiten de academische wereld. Hier staat 58 procent tegenover die het (helemaal) oneens is met deze stelling. Ook onder het cohort meest recent gepromoveerden uit academisch jaar 2017/’18 zegt nog altijd 54 procent dat zij qua voorlichting niet voldoende zijn toegerust op een loopbaan buiten de wetenschap.
Over de voorbereiding op een loopbaan binnen de wetenschap zijn gepromoveerden in het algemeen vaker tevreden. Toch is minder dan de helft (45 procent) van mening dat zij tijdens hun promotietraject door de universiteit voldoende werden voorbereid op een carrière in de wetenschap.

Hoge arbeidsdeelname gepromoveerde mannen én vrouwen

Bijna drie kwart gepromoveerden heeft vaste arbeidsrelatie

Van de gepromoveerden met betaald werk heeft 73 procent een vaste arbeidsrelatie. Dat is meer dan gemiddeld onder alle werkenden (61 procent) en ook meer dan onder de totale groep hoogopgeleiden (66 procent). Gepromoveerde vrouwen hebben minder vaak een vast dienstverband dan gepromoveerde mannen, maar wel vaker dan onder de totale groep hoogopgeleide mannen.
Bijna 2 op de 10 werkende gepromoveerden hebben een flexibel dienstverband, terwijl 1 op de 10 werkzaam is als zelfstandige. Daarmee zijn onder gepromoveerden bijna de helft minder zelfstandigen te vinden dan onder de totale groep hoogopgeleiden. Van de gepromoveerden die wel actief zijn als zelfstandige, werken bijna 4 op de 10 als specialist in de gezondheidszorg.

Minder vaak vaste baan voor jonge gepromoveerde binnen academische wereld

Binnen de academische wereld is het bemachtigen van een vast dienstverband voor jonge gepromoveerden onder de 35 jaar geen uitgemaakte zaak. Waar 64 procent van hun gepromoveerde leeftijdsgenoten die buiten de wetenschap werkzaam zijn er al op jonge leeftijd in slaagt om een vaste aanstelling te krijgen, blijft dit aandeel binnen de wetenschap met 37 procent flink achter. Wel neemt op universiteiten en UMC’s het werken in een vast dienstverband onder gepromoveerden naar verhouding sterk toe met de leeftijd. Boven de 45 jaar werkt 95 procent van de gepromoveerden er in vaste dienst, onder degenen die actief zijn buiten de academische wereld is dat aandeel een stuk kleiner.

Gepromoveerde vrouwen werken meer uren dan andere vrouwen

Gepromoveerden met een baan werken gemiddeld 38 uur per week. Ze werken daarmee gemiddeld 4 uur per week meer dan werkende hoogopgeleiden en 7 uur meer dan de werkzame beroepsbevolking van 15 tot 75 jaar. Hoewel gepromoveerde vrouwen minder uren per week maken dan mannen met een doctorstitel (35 tegen 40), werken ze aanzienlijk meer dan vrouwen in het algemeen. Zo bedraagt de gemiddelde wekelijkse arbeidsduur van de totale groep werkende hoogopgeleide vrouwen 30 uur en die van alle werkzame vrouwen 26 uur.

Bij een gemiddelde werkweek van 35 uur of meer wordt iemand tot de voltijdwerkenden gerekend. Van elke 100 werkzame gepromoveerden werken er 72 in voltijd. Dit aandeel is onder mannen groter dan onder vrouwen, 83 tegen 55 procent. Ter vergelijking: van de werkende hoogopgeleide mannen werkt 79 procent voltijds tegenover 38 procent van de hoogopgeleide vrouwen. Ook is het zo dat als gepromoveerde vrouwen in deeltijd werken, ze dit veelal in een grote deeltijdbaan doen.

Jonge vrouwen tot 35 jaar werken van alle gepromoveerde vrouwen met een baan het vaakst voltijds: 62 procent. Binnen deze leeftijdsgroep verschilt het percentage voltijders echter sterk tussen vrouwen zonder of met kinderen. Van de jonge werkende gepromoveerde vrouwen zonder kinderen heeft 81 procent een voltijdbaan. Dat is ruim twee keer zoveel als onder degenen met kinderen (39 procent). Ook onder 35- tot 45-jarige vrouwen is dit verschil groot. Voor jonge gepromoveerde mannen is dit onderscheid tussen degenen die wel en degenen die geen kinderen hebben kleiner. Van hen werkt respectievelijk 83 en 91 procent voltijds.

Bijna 2 op de 3 gepromoveerden werken buiten de academische wereld

Van alle werkzame gepromoveerden werkt circa 1 op de 3 bij een universiteit of UMC. Het overige deel, bijna 2 op de 3, is elders aan de slag. Dit kan bijvoorbeeld zijn doordat zij zelf de voorkeur geven aan werk buiten de wetenschap, of doordat zij er niet in slagen een baan te vinden binnen de academische wereld, bijvoorbeeld door gebrek aan beschikbare onderzoeksposities of een hoge mate van concurrentie. Van alle gepromoveerden die niet in de wetenschap werken, geeft 17 procent aan dat zij het liefst binnen de academische wereld zouden willen werken als zij zouden mogen kiezen. Dit verschilt nauwelijks tussen mannen en vrouwen.

Meeste gepromoveerden werkzaam in gezondheidszorg en onderwijs

Gepromoveerden werken veelal in de gezondheidszorg (27 procent) of het onderwijs (26 procent). Dit geldt vaker voor vrouwen dan voor mannen, vooral voor de gezondheidszorg. Binnen het onderwijs wordt het vaakst gewerkt bij een universiteit, binnen de gezondheidszorg komt een baan bij een universitair medisch centrum (UMC) het meest voor.
Daarnaast werkt een substantieel deel van de gepromoveerden in de bedrijfstakken research, openbaar bestuur en management- en technisch advies. Mannen zijn daarbij vaker werkzaam in research en management- en technisch advies dan vrouwen, terwijl van de vrouwen een groter aandeel actief is in het openbaar bestuur.

Het vaakst hoogleraar of docent in het hoger onderwijs of medisch specialist

De twee meest voorkomende beroepen onder gepromoveerden zijn in lijn met de meest voorkomende bedrijfstakken, namelijk hoogleraar of docent in het hoger onderwijs en medisch specialist. Ruim een derde van alle gepromoveerden is werkzaam in een van deze beroepen. Onder de medisch specialisten vallen onder meer artsen, chirurgen, oncologen en wetenschappelijk onderzoekers op het gebied van geneeskunde. De overige beroepen in de top 10 komen onder gepromoveerden veel minder vaak voor en kennen een grote variatie. Zo worden beroepen als beleidsadviseurs, biologen, softwareontwikkelaars en huisartsen elk door 3 procent van de gepromoveerden uitgeoefend.

Werk meestal gerelateerd aan promotieonderzoek

Bij ruim 2 op de 3 gepromoveerden zijn de werkzaamheden sterk of deels gerelateerd aan het onderzoek dat zij tijdens hun promotie hebben gedaan. Dit komt vaker voor bij onderzoekers dan bij degenen die niet als onderzoeker actief zijn: 73 tegen 49 procent. Ook speelt een rol of iemand wel of niet binnen de academische wereld werkt. Van de gepromoveerden die op een universiteit of UMC werken, is bij 84 procent het werk sterk of deels gerelateerd aan het promotieonderzoek, bij degenen die elders emplooi hebben gevonden, is dat 61 procent.

Inkomen gepromoveerden het hoogst bij 45-plussers

Het meest tevreden over maatschappelijke relevantie werk

De meeste werkende gepromoveerden zijn erg te spreken over verschillende aspecten van hun werk. De top 3 van de baankenmerken die gepromoveerden het meest waarderen, bestaat uit de maatschappelijke relevantie van hun werk, hun werk in het algemeen en het verantwoordelijkheidsniveau van de functie die zij uitoefenen. Circa 9 op de 10 zijn hier tevreden of zeer tevreden over. Over hun eigen ontwikkelingsmogelijkheden zijn gepromoveerden het minst content.

Vrouwen zijn vaker niet tevreden over hun ontwikkelingsmogelijkheden dan mannen, 25 tegen 20 procent. Ook de tevredenheid over andere aspecten verschilt naar kenmerk. Gepromoveerden die werkzaam zijn buiten de academische wereld zijn met 16 procent twee keer zo vaak niet tevreden over de intellectuele uitdaging van hun werk dan degenen die bij een universiteit of universitair medisch centrum werken. Ook onder gepromoveerden die niet als onderzoeker werken, is het aandeel dat hier ontevreden over is relatief groot. Verder zijn gepromoveerden die minder dan vijf jaar geleden hun doctorstitel behaalden vaker ontevreden over hun werkzekerheid dan personen die langer geleden zijn gepromoveerd: 24 tegen 10 procent.