2. Wat is de ideale situatie om aan kinderen te beginnen?

2.1 Mening volwassen bevolking

Voldoende inkomen, vaste relatie en samenwonen belangrijkst geacht

Ruim 9 op de 10 volwassenen vindt het belangrijk dat er, voordat er kinderen komen, voldoende inkomen is om een gezin te onderhouden. Ook het hebben van een vaste relatie en samenwonen met een partner vindt een groot deel van de bevolking belangrijke voorwaarden voor het stichten van een gezin. Daarna volgen een vaste baan en een afgeronde opleiding. Een vaste baan, met bijkomende inkomenszekerheid, is tegenwoordig lang niet meer voor iedereen vanzelfsprekend en het duurt langer voordat jongeren zich gaan settelen met een partner (CBS, 13 mei 2019). Wanneer men eerst wil voldoen aan deze voorwaarden kan dat leiden tot uitstel van het ouderschap.

Huwelijk minst belangrijke voorwaarde

Het huwelijk wordt het minst vaak als een belangrijke voorwaarde gezien (28 procent). Het deel dat het niet belangrijk vindt of een stel getrouwd is voordat er kinderen komen, is hoger dan het deel dat dit wel van belang vindt (zie ook tabel B1). Dit komt overeen met de praktijk, namelijk dat steeds meer kinderen buiten het huwelijk worden geboren. Rond de eeuwwisseling bedroeg dit aandeel nog 25 procent; sinds 2008 ligt dit boven de 40 procent (CBS, 24 december 2018). 

2.2 Mening bevolkingsgroepen

2.2.1 Relatie op orde

Vooral katholieken en protestanten vinden vaste relatie belangrijk

Samenwonen belangrijkst voor katholieken

Trouwen belangrijk voor mensen met migratieachtergrond en gelovigen

Over het belang van het huwelijk als voorwaarde voor het krijgen van kinderen lopen de meningen sterk uiteen. Er zijn verschillen naar leeftijd, migratieachtergrond, onderwijsniveau en religie. Hierbij dient te worden opgemerkt dat het huwelijk van alle genoemde voorwaarden de minst belangrijke is, met gemiddeld nog geen 30 procent van de volwassen bevolking.

Volwassenen met een niet-westerse achtergrond vinden een huwelijk voorafgaand aan het ouderschap beduidend vaker belangrijk dan personen met een Nederlandse achtergrond, 55 tegen 24 procent.

Gelovigen vinden getrouwd zijn voordat er kinderen komen vaker belangrijk dan mensen die niet gelovig zijn. Het verschil is met 64 tegen 13 procent het grootst tussen personen met een overig geloof en de groep niet-gelovigen. Dit sluit aan bij eerder onderzoek van Liefbroer (2003) waaruit bleek dat individuele normen en waarden van invloed zijn op demografisch gedrag bij jongvolwassenen. Jongvolwassenen die veel waarde hechten aan het burgerlijke gezinsleven, starten op jonge leeftijd met relatie- en gezinsvorming; jongvolwassenen die autonomie en hedonisme belangrijker vinden, stellen trouwen en ouderschap juist uit. Over het algemeen lijken gelovigen wat minder gericht op vrijheid en carrière dan niet-gelovigen. Dit correspondeert tot op zekere hoogte ook met het onderzoek van Schmeets (2001) waaruit blijkt dat gereformeerde en hervormde jongvolwassenen minder hechten aan economische en hedonistische waarden dan katholieken en niet-gelovigen. 

Laagopgeleiden (40 procent) vinden getrouwd zijn voordat er kinderen komen vaker belangrijk dan middelbaar (26 procent) en hoogopgeleiden (19 procent). Middelbaar en hoogopgeleiden vinden het huwelijk vaker onbelangrijk. Onder hoogopgeleiden is dit aandeel met 51 tegen 27 procent bijna 2 keer zo hoog als onder laagopgeleiden.

Personen van 75 jaar of ouder vinden met 53 procent het vaakst dat mensen getrouwd moeten zijn voordat er kinderen komen, gevolgd door 65- tot 75-jarigen met 33 procent. Bij de andere leeftijdsgroepen ligt dit aandeel rond de 25 procent, ook bij de 25- tot 45-jarigen die doorgaans in de fase van gezinsvorming zitten.

2.2.2. Sociaaleconomische autonomie

Afgeronde opleiding belangrijk voor mensen met migratieachtergrond

Personen met een niet-westerse achtergrond hechten vaker belang aan een afgeronde opleiding voordat er kinderen komen dan degenen met een Nederlandse achtergrond. Hierbij speelt religie een rol. Personen met een niet-westerse achtergrond behoren vaker tot de groep die gelooft in de islam, het jodendom, het boeddhisme of hindoeïsme;volwassenen die tot een van deze religies behoren, vinden het relatief vaak belangrijk dat mensen hun opleiding afronden voordat ze aan kinderen beginnen. Ook rooms-katholieken vinden dit vaker belangrijk dan protestanten en niet-gelovigen. Protestanten staan hier wat vaker neutraal tegenover en niet-gelovigen vinden dit vaker onbelangrijk.

Bij de leeftijdsgroepen zijn er eveneens verschillen. Een afgeronde opleiding vinden 75-plussers (78 procent), maar ook jongeren van 18 tot 25 jaar (82 procent), naar verhouding vaak van belang voor het krijgen van kinderen. Bij de 25- tot 75-jarigen ligt dit aandeel rond de 70 procent. In combinatie met het gegeven dat jongeren steeds langer onderwijs volgen, maakt dat een afgeronde opleiding als een voor hen belangrijkevoorwaarde kan leiden tot uitstel van het ouderschap (CBS, 27 juni 2011).

Hoogopgeleiden vinden een afgeronde opleiding minder vaak een belangrijkevoorwaarden voor het ouderschap dan laagopgeleiden. Dat komt door verschillen in leeftijd: hoogopgeleiden zijn relatief vaak 25 tot 45 jaar en deze leeftijdsgroep vindt het minder vaak belangrijk dat mensen een opleiding hebben afgerond voordat zij aan kinderen beginnen in vergelijking met de jongsten en oudsten.

2.2.3. Vrijheid en zelfontplooiing

Vrouwen hechten meer belang aan vrijheid

Vrouwen vinden het vaker dan mannen belangrijk dat mensen eerst een tijdje van hun vrijheid genieten voordat ze aan kinderen beginnen, 65 tegen 60 procent. Daarnaast hechten mannen wat minder waarde aan het opdoen van werkervaring of het kunnen werken aan een carrière voordat er kinderen komen dan vrouwen. In de praktijk zijn het vooral vrouwen die minder gaan werken na de geboorte van het eerste kind om werk en zorgtaken te kunnen combineren (Portegijs en Van den Brakel, 2018).

Werkervaring opdoen of carrière maken vinden rooms-katholieken vaker van belang voor mensen die aan kinderen willen beginnen dan niet-gelovigen. Niet-gelovigen nemen hierover wat vaker een neutraal standpunt in. Personen met een overig geloof vinden werkervaring of het werken aan een carrière relatief vaak onbelangrijk voor het krijgen van kinderen.

Verder vinden rooms-katholieken en niet-gelovigen het vaker belangrijk dat personen die aan kinderen willen beginnen een tijdje van hun vrijheid genoten hebben dan protestanten en personen met een overig geloof.