1. Jongeren met jeugdhulp

In de eerste zes maanden van 2022 kregen 365 duizend jongeren jeugdhulp in natura. In de eerste helft van 2021 waren dit er 376 duizend, een daling van 2,9 procent. Het aantal voor 2022 is gebaseerd op voorlopige cijfers en voor 2021 op definitieve cijfers. In eerdere jaren bleek dat de definitieve cijfers 3,9 procent hoger uitvallen dan de voorlopige. Naar verwachting zal het aantal jongeren in de definitieve schatting over het eerste halfjaar van 2022 dus hoger gaan uitvallen. De meeste jongeren, 95 procent, kregen jeugdhulp zonder verblijf. Dat wil zeggen dat zij niet op de locatie van de jeugdhulpaanbieder overnachtten. Van hen kregen ruim 17 duizend jongeren in de eerste zes maanden van 2022 zowel jeugdhulp zonder als jeugdhulp met verblijf. Dit is mogelijk als de zorg gedurende het jaar wijzigt of als de jongere bij de ene jeugdhulpaanbieder verblijft en tegelijkertijd ook hulp zonder verblijf krijgt van een andere jeugdhulpaanbieder.

In de eerste helft van 2022 ontvingen de meeste jeugdhulpjongeren, bijna 69 procent, ambulante jeugdhulp op de locatie van de jeugdhulpaanbieder en 14 procent kreeg jeugdhulp van het wijk- of buurtteam van de gemeente. De daling van het aantal jongeren in de eerste helft van 2022 ten opzichte van dezelfde periode in 2021 betreft vooral jongeren die jeugdhulp van het wijk- of buurtteam kregen. Deze groep daalde met bijna 11 duizend jongeren, wat overeenkomt met een afname van 17,7 procent. De oorzaak van deze daling is niet geheel duidelijk. Gemeenten vertalen zelf de definitie van jeugdhulp uit de jeugdwet naar de praktijksituatie in hun eigen wijkteam. Bij veel wijkteams lopen vraagverheldering, planvorming, doorverwijzing en eventueel hulpverlening in meer of mindere mate door elkaar. Hierdoor is het onderscheid tussen jongeren die wel of niet jeugdhulp van het wijkteam krijgen, en dus bij het CBS moeten worden aangeleverd, soms lastig te maken. Als gevolg hiervan zijn niet alleen de aantallen jongeren met wijkhulp tussen gemeenten moeilijk vergelijkbaar, ook laat de ontwikkeling in de tijd soms een grillig verloop zien.

Bijna 36 duizend jongeren kregen in het eerste halfjaar van 2022 jeugdhulp met verblijf. Dat is bijna 10 procent van alle jongeren met jeugdhulp. Hiervan waren ruim 17 duizend jongeren in een pleeggezin opgenomen. Dat is 10 procent minder dan in de eerste zes maanden van 2021. Het aantal jongeren met gezinsgerichte opvang nam af tot 5,1 duizend. 

In de eerste helft van 2022 hadden 1 205 jongeren een gesloten plaatsing. Dat waren er bijna 14 procent minder dan in de eerste helft van 2021. Ruim 14 duizend jongeren kregen een andere vorm van jeugdhulp met verblijf (figuur 1.0.3).

1.1 Ruim 8 procent van de Nederlandse jongeren ontvangt jeugdhulp

Jeugdhulp is in principe bedoeld voor personen tot 18 jaar, waarbij sinds 1 juli 2018 sommige vormen van jeugdhulp zoals pleegzorg standaard doorlopen tot 21 jaar. In uitzonderlijke gevallen kan de jeugdhulp worden voortgezet tot de leeftijd van 23 jaar. Van alle ruim 4,4 miljoen jongeren in de leeftijd tot en met 22 jaar kreeg 8,3 procent jeugdhulp in de eerste helft van 2022. Als de groep van 18 tot en met 22 jaar buiten beschouwing gelaten wordt, ontving 10,6 procent van alle jongeren jeugdhulp in deze periode.

Jongens ontvangen vaker jeugdhulp dan meisjes. Dit geldt zowel voor jeugdhulp met verblijf als voor jeugdhulp zonder verblijf. In de eerste helft van 2022 kregen 166 duizend meisjes en 198 duizend jongens jeugdhulp. Het aandeel meisjes met jeugdhulp neemt de laatste jaren licht toe, met name bij jeugdhulp zonder verblijf (figuur 1.1.1).

1.2 Jeugdhulpjongeren met verblijf ouder dan jongeren zonder verblijf

De meeste jongeren met jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2022 hadden een basisschoolleeftijd, 57 duizend van hen waren 4 tot en met 7 jaar oud en bijna 118 duizend waren 8 tot en met 11 jaar. Nederland kende op 1 januari 2022 739 duizend jongeren in de categorie 8 tot en met 11-jarigen. Van hen kreeg dus bijna 16 procent jeugdhulp. Van de 1,16 miljoen Nederlandse jongeren van 12-17 jaar kregen er 156 duizend jeugdhulp in het eerste halfjaar van 2022. Dat is ruim 13 procent.

Er is een groot verschil in leeftijd per hulpvorm. Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf was ruim 54 procent jonger dan 12 jaar, bij jeugdhulp met verblijf was bijna 40 procent jonger dan 12 jaar. 

Het aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp met verblijf, ten opzichte van alle jongeren met jeugdhulp met verblijf, is toegenomen van 7,5 procent in de eerste helft van 2019 naar 11,4 procent in de eerste helft van 2022. 

1.3 Jeugdhulpjongeren zonder verblijf hebben vaker een Nederlandse achtergrond dan jongeren met verblijf

Van alle jongeren in Nederland op 1 januari 2022 had bijna 72 procent een Nederlandse achtergrond, 19 procent een niet-westerse en ruim 9 procent een westerse migratieachtergrond⁴⁾. 
De groep jongeren die jeugdhulp zonder verblijf kreeg in het eerste halfjaar van 2022 bestond voor 75 procent uit jongeren met een Nederlandse achtergrond en had 17 procent een niet-westerse migratieachtergrond. In de groep jongeren met jeugdhulp met verblijf had 71 procent een Nederlandse en 20 procent een niet-westers migratieachtergrond.

1.4 Meer jeugdhulp in huishoudens met lage inkomens

In Nederland wonen bijna 650 duizend jongeren tot en met 22 jaar in een huishouden⁵⁾ met een inkomen dat tot de laagste 20 procent behoort. Van hen ontving 13 procent jeugdhulp. Het aandeel jongeren met jeugdhulp daalt naarmate het huishoudinkomen hoger is. In de 20 procent rijkste huishoudens kreeg 5 procent van de jongeren jeugdhulp.

Van alle Nederlandse jongeren tot en met 22 jaar kreeg in het eerste halfjaar van 2022 0,8 procent jeugdhulp met verblijf. In de 20 procent laagste inkomens kreeg 2,6 procent jeugdhulp met verblijf. Dat is ruim drie keer zo vaak.

1.5 Meer uitdagingen in huishoudens van jeugdhulpjongeren met verblijf

Van een aantal achtergrondkenmerken⁶⁾ is onderzocht hoe de situatie van jongeren met jeugdhulp afwijkt van de jongeren zonder jeugdhulp. In figuur 1.5.1 zijn deze kenmerken weergegeven. Bij ruim 73 procent van de Nederlandse jongeren wonen beide juridische ouders in hetzelfde huishouden. Voor jongeren met jeugdhulp is dit 57 procent en voor jongeren met jeugdhulp met verblijf slechts 22 procent.
Hetzelfde patroon geldt voor kinderen uit huishoudens waar ook gebruik wordt gemaakt van ondersteuning op grond van de wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) of waarin een eigen bijdrage is betaald voor geestelijke gezondheidszorg (GGZ) dan wel GGZ-medicatie is voorgeschreven. Van alle huishoudens met kinderen maakt 5 procent gebruik van WMO en 23 procent van GGZ. Bij huishoudens met jeugdhulpjongeren is dit 12 en 41 procent en in huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf 25 en 54 procent. In de huishoudens van jongeren met jeugdhulp met verblijf is in 25 procent van de gevallen iemand als verdachte van een misdrijf aangemerkt.

1.6 7 procent jeugdhulpontvangers ook in jeugdbescherming

Ruim 92 procent van de 365 duizend jongeren met jeugdhulp in de eerste helft van 2022 ontving alleen jeugdhulp en daarnaast geen andere vorm van jeugdzorg. Van de jongeren met jeugdhulp kreeg 7 procent naast jeugdhulp ook jeugdbescherming en 580 jongeren kregen naast jeugdhulp en jeugdbescherming ook jeugdreclassering (figuur 1.6.1). Bij 2,3 duizend jongeren was naast jeugdhulp ook een jeugdreclasseringsmaatregel van kracht (0,6 procent). 

Jongeren tot en met drie jaar die jeugdhulp met verblijf kregen, hadden in 64 procent van de gevallen ook jeugdbescherming. Bij jongeren van 4 tot en met 11 jaar was dit 52 procent. Van de jongeren met jeugdhulp zonder verblijf had bijna 9 procent van de 0 tot en met 3 jarigen jeugdhulp en jeugdbescherming en de 4 tot en met 11-jarigen bijna 6 procent.

Jongeren kunnen pas vanaf 12 jaar een jeugdreclasseringsmaatregel opgelegd krijgen en jeugdbescherming houdt op zodra de jongere de leeftijd van achttien jaar bereikt.

Het aandeel jongeren met jeugdhulp in combinatie met jeugdbescherming en/of jeugdbescherming is in lijn met die in eerdere perioden. 

1.7 Grote regionale verschillen in aandeel jeugdhulp

Van de in totaal 365 duizend jongeren met jeugdhulp in de eerste zes maanden van 2022 woonden er 76 duizend in Zuid-Holland⁷⁾. Zeeland had het kleinste aantal, bijna 9 duizend Zeeuwse jongeren ontvingen jeugdhulp. De meeste jongeren in jeugdhulp kwamen uit Amsterdam (16 duizend), Den Haag (12 duizend), Utrecht (10 duizend) en Rotterdam (9 duizend). Echter, wanneer wordt gekeken naar het aandeel van de jongeren met jeugdhulp ten opzichte van alle jongeren in de gemeente, dan blijkt dat in de gemeenten Heerlen, Terneuzen en Tiel meer dan 18 procent van de jongeren tot 18 jaar jeugdhulp kreeg (zie figuur 1.7.1). De gemeenten Nissewaard en Weert hadden met meer dan 5 procent het hoogste aandeel jongeren van 18 jaar en ouder met jeugdhulp.

In relatie tot de bevolkingsomvang van de gemeente, werd de meeste jeugdhulp verleend in gemeenten met 100 tot 150 duizend inwoners (figuur 1.7.5). Van de jongeren tot en met 17 jaar uit die gemeenten ontving bijna 12 procent jeugdhulp. Het percentage jongeren van 18 tot en met 22 jaar met jeugdhulp was het hoogst in de vier grote steden met meer dan 250 duizend inwoners.