3. Verschillen tussen ODiN 2020 en ODiN 2019

Het onderzoek ODiN is in 2020 grotendeels op dezelfde wijze uitgevoerd als in 2019. Er zijn enkele verschillen en deze worden in dit hoofdstuk toegelicht.

3.1 Benaderstrategie

Invuldatum (1)

Met ingang van ODiN 2020 kan de respondent niet meer kiezen of deze de verplaatsingen wil invullen over de toegewezen dag van de week in de afgelopen week of over de toegewezen dag van de week in de daaraan voorafgaande week. Enkel de keuze voor de dag van de week in de afgelopen week behoort met ingang van ODiN 2021 nog tot de mogelijkheden. Het 'terugkijken' is daarmee verschoven van 0 tot 13 dagen naar 0 tot 6 dagen geleden. De respondent wordt met ingang van ODiN 2020 na inloggen in de vragenlijst automatisch de meest recente datum getoond die overeenkomt met de toegekende invuldag (een dag van de week). Over deze datum wordt de respondent gevraagd de verplaatsingen in te vullen. Voor deze wijziging is gekozen omdat uit analyses volgde dat dit de kwaliteit van de responsen zou verbeteren. Vanwege deze wijziging in de waarneming is ook de weging aangepast. 

Invuldatum (2)

Vanwege bovenstaande wijziging zijn ook de brieven aan de steekproefpersonen aangepast. Daarin is meteen het advies opgenomen dat de respondent de vragenlijst nog niet dient in te vullen als de dag nog niet helemaal is afgesloten, maar dat deze dat het beste kan doen op de dag na de toegewezen dag van de week. Ook deze wijziging is doorgevoerd met de bedoeling de kwaliteit van de responsen verder te verbeteren.

Inhoudelijke aanpassing website en brieven

Naar aanleiding van de gevolgen van covid-19 virus is het reilen en zeilen van de samenleving wezenlijk veranderd. Over het nut van het onderzoek kreeg het Contact Center Inbound van het CBS dan ook flink wat telefoontjes van respondenten. Sinds april 2020 zijn daarom op de CBS-website een aantal teksten geplaatst die het belang van het CBS-onderzoek in het algemeen en het ODiN onderzoek specifiek, ook in coronatijd benadrukken. Ook de aanschrijf- en rappelbrieven zijn inhoudelijk aangepast. Vanaf mei 2020 is de formulering in de brieven zodanig aangepast, dat deze voor de rest van het jaar te gebruiken zouden zijn, ook als er een eventuele exit strategie van kracht wordt of maatregelen versoepeld zouden worden.

3.2 Steekproeftrekking

In deze paragraaf staan de wijzigingen in de steekproeftrekking ten opzichte van ODiN 2019 beschreven.

Nieuw meerwerk

Ten behoeve van het nieuwe meerwerk in de Stadsregio Parkstad Limburg en in de provincie Utrecht zijn bij ODiN 2020 drie steekproeftrekkingen toegevoegd ten opzichte van ODiN 2019. Namelijk één voor Parkstad Limburg, één voor de gemeente Utrecht en één voor alle andere gemeenten in de provincie Utrecht. Vanwege de responswensen is het meerwerkgebied SPL verdeeld in 4 deelregio's en het gehele meerwerkgebied Utrecht in 20 deelregio's.

3.3 Vragenlijst

In deze paragraaf staan de relevante wijzigingen in de vragenlijst ten opzichte van ODiN 2019 beschreven.

Keuze invuldatum

Gezien het vervallen van de keuze voor een invuldatum in de afgelopen week of de daaraan voorafgaande week (zie paragraaf 3.1) is deze keuzemogelijkheid in de vragenlijst vervallen. De respondent wordt nu na inloggen in de vragenlijst automatisch de meest recente datum getoond die overeenkomt met de toegekende invuldag (een dag van de week). Dat is altijd een datum in de afgelopen week. Over deze datum wordt de respondent gevraagd de verplaatsingen in te vullen.

Treinstations buitenland

Indien de respondent aangeeft een treinstation in het buitenland te hebben aangedaan, dan wordt voortaan gevraagd welk station dat betrof. Op die manier wordt de kwaliteit van afstanden en reisduren van grensoverschrijdende verplaatsingen verbeterd.

Schakelbord

Een ingrijpende wijziging in de lay-out van de vragenlijst betreft het gebruik van een zogenaamd schakelbord als inleiding op het opgegeven van de vervoermiddelen. Het betreft de presentatie van een overzicht van alle verplaatsingen die de respondent heeft opgegeven. De respondent wordt via dit overzicht gedwongen de verplaatsingen stuk voor stuk en in de juiste volgorde te selecteren om vervolgens de ritten van de geselecteerde verplaatsing in te vullen. Op deze wijze is de respondent zich beter bewust van het feit dat het gaat om de ritten van die ene aangeklikte verplaatsing. Voor deze wijziging is gekozen, omdat sommige respondenten geneigd waren alle ritten (vervoermiddelen) van de hele dag in 1 verplaatsing onder te brengen. Vervolgens liepen ze soms vast in de vragenlijst. 

3.4 Verwerkingsproces

In deze paragraaf staan de wijzigingen in het verwerkingsproces (inclusief de weging) ten opzichte van ODiN 2019 beschreven. In het proces zijn uiteraard wijzigingen doorgevoerd die vrijwel jaarlijks optreden zoals van jaartallen, gewijzigde regionale indelingen (waaronder gemeentelijke herindelingen), mutaties in treinstations en spoorwegverbindingen en dergelijke. Ook wijzigingen in de steekproeftrekking, de vragenlijst en het databestand hebben daar waar nodig geleid tot aanpassingen van het verwerkingsproces. Deze zijn alleen in onderstaande paragraaf uitgewerkt indien de aard van de wijzigingen niet evident is. 

Weging - voorweging

De voorweging bestond voor ODiN 2019 uit de term: regio_oversampling27 x periode4 + Afl_doelgroep5. In ODiN 2020 is deze vervangen door de term: regio_oversampling51 x periode2vw + doelgroep5 x periode2vw. In 2020 is regio_oversampling51 zoals regio_oversampling27 in ODiN 2019, maar nu met de meerwerkgebieden in Parkstad Limburg en Utrecht onderscheiden. De variabele periode2vw is de vervanger van periode4 uit 2019 (deze was er vanwege gewijzigde steekproefuitzetten in 2019) en is een tweedeling van het jaar in jan-feb en rest van het jaar. Dit met het oog op de fout in de steekproefstratificatie naar inkomen in de eerste 8 weken van 2020. De eerste kruising van de regiovariabele en periodevariabele is analoog aan de weegterm die in eerdere jaren is gebruikt en de kruising van doelgroep5 met periode2vw dient nu als correctie voor eventuele verschillen veroorzaakt door de fout in de stratificatie naar inkomen.

Weging - eindweging

Het weegmodel van de eindweging is vrijwel identiek aan dat van ODiN 2019. Een uitzondering is dat Regio45 vanwege de nieuwe meerwerkgebieden is vervangen door Regio67 in de kruising met geslacht en Regio40 door Regio62 in de kruising met inkomen5, herkomst3, leeftijd4 en hhgrootte4. Regio62 is de oorspronkelijke Regio67 met rest van Flevoland bij Overijssel en de Amsterdamse basisregio's ingedikt tot Venom-gebieden (geheel analoog aan Regio40 in 2019). Verder is de aanpassing van insluitgewichten voor respondenten die over een dag langer dan een week geleden rapporteren nu weggelaten vanwege de desbetreffende aanpassing in de waarneming met ingang van 2020. Dit heeft als positief effect dat de spreiding van de gewichten kleiner is geworden.

3.5 Databestand

In deze paragraaf staan de belangrijkste wijzigingen in de codering en labels van het databestand ten opzichte van ODiN 2019 beschreven. Niet alle wijzigingen zijn beschreven: jaarlijkse wijzigingen in verband met het nieuwe kalenderjaar, gemeentelijke herindelingen en wijzigingen in treinstations zijn hieronder bijvoorbeeld niet opgenomen. Alle wijzigingen zijn uiteraard ook doorgevoerd in het codeboek.

Nieuw meerwerk

In verband met het nieuwe meerwerk in de stadsregio Parkstad Limburg (SPL) en in de provincie Utrecht (Utr) is een aantal variabelen in het bestand gewijzigd en toegevoegd. Deze worden hieronder genoemd.

Variabele Steekproef

De variabele Steekproef (Steekproefindicator) is uitgebreid met code 7 met het label Meerwerk Parkstad Limburg' en met de code 8 met het label 'Meerwerk Utrecht'.

Variabele SPL

De variabele SPL (Stadsregio Parkstad Limburg) is toegevoegd aan het bestand. Deze variabele heeft de onderstaande indeling:
1. Heerlen
2. Kerkrade
3. Brunssum en Landgraaf
4. Simpelveld, Voerendaal en Beekdaelen
5. Rest Limburg
6. Rest Nederland

Variabele Utr

De variabele Utr (Provincie Utrecht) is toegevoegd aan het bestand. Deze variabele heeft de onderstaande indeling:
1. De Ronde Venen en Stichtse Vecht (noord)
2. Stichtse Vecht (zuid)
3. Woerden
4. Lopik, Montfoort, IJsselstein en Oudewater
5. Vijfheerenlanden
6. De Bilt en Zeist (noord)
7. Zeist (zuid)
8. Nieuwegein
9. Houten 
10. Utrechtse Heuvelrug (west) en Bunnik
11. Utrechtse Heuvelrug (oost), Wijk bij Duurstede en Rhenen
12. Renswoude en Veenendaal
13. Baarn, Eemnes en Soest (noord)
14. Amersfoort (zuid), Leusden, Soest (zuid) en Woudenberg
15. Amersfoort (midden)
16. Amersfoort (noord) en Bunschoten
17. Utrecht: West, Noordwest en Overvecht
18. Utrecht: Noordoost en Oost
19. Utrecht: Binnenstad, Zuid en Zuidwest
20. Utrecht: Leidsche Rijn en Vleuten-De Meern
21. Rest Nederland

Variabelen VertSPL, AankSPL, VertUtr en AankUtr

Aan het bestand zijn de variabelen VertSPL (Stadsregio Parkstad Limburg vertrekpunt), AankSPL (Stadsregio Parkstad Limburg aankomstpunt), VertUtr (Provincie Utrecht vertrekpunt), AankUtr (Provincie Utrecht aankomstpunt), toegevoegd. Bij deze variabelen is de basis van de indeling opgebouwd conform de indeling van de variabelen SPL, respectievelijk Utr. Deze is aangevuld met de 'standaardcodes' die behoren bij reeds bestaande Vert- en Aank-variabelen, zoals die van VertMRA en AankMRA.